Şevket Aziz Kansu

Antropolog, araştırmacı yazar. (D.1903, Edirne - Ö. 10 Nisan 1983). Eğitimci, siyasetçi ve milletvekili Nafi Atuf Kansu’nun kardeşi, şair Ceyhun Atuf Kansu’nun amcasıdır. 1923 yılında İstanbul Dârü’l-Fünûnu (İstanbul Üniversitesi) Tıp Fakültesi’ni bitirdi ve 1924-26 yıllarında Ankara’nın Bâlâ ilçesinde hükümet tabibi olarak görev yaptı. Bu arada 1925’te İstanbul Dârü’l-Fünûnu Tıp Fakültesi bünyesinde, Türkiye Antropoloji Tetkikât Merkezi kurulmuş ve “Türk Antropoloji Mecmuası” adıyla bir dergi yayımlanmaya başlamıştı. Burada görevlendirilecek araştırmacıların eğitilmesi amacıyla Şevket Aziz Kansu (1927) Paris’e olmak üzere altı genç Avrupa’nın değişik ülkelerine gönderildi.  Kansu, 1929 yılına kadar Paris Antropoloji Okulu’nda eğitim aldı ve Paris Yüksek Etütler Okulu, Broca Antropoloji Laboratuarı’nda çalıştı. “Yeni Kaledonyalılar’la Afrika Zencileri’nin Kafa Morfolojileri” başlıklı tez çalışmasını savunduktan ve antropoloji diplomasını aldıktan sonra Türkiye’ye döndü. 

Türkiye’de antropoloji biliminin kurucularından olan Ord. Prof. Şevket Aziz Kansu, 1929 yılında Tıp Fakültesi’nde müderris (profesör)  muavini olarak çalışmaya başladı. 1929-32 yılları arasında burada verdiği antropoloji konferansları ile bu yeni alanı tanıtmaya başladı. 1933 Üniversite Reformu esnasında, Türkiye Antropoloji Merkezi, Fen Fakültesi’ne taşındı ve Türk Antropoloji Enstitüsü adıyla yeniden örgütlendi. Profesörlüğe yükseltilen Kansu, bu yeni kurumun çatısı altında 1935 yılına değin antropoloji ve etnoloji dersleri verdi. Bu arada Antropoloji Enstitüsü ile birlikte Kansu’nun kadrosu da, Ankara’da kuruluş çalışmaları sürdürülen Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi’ne aktarıldı ve 1936 yılı başlarından itibaren bu enstitüde, “Antropoloji ve Etnoloji Tedrisat Programı” uygulamaya konuldu.1946 yılında Ankara Üniversitesi kurulunca, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi buraya bağlanırken Enstitü’nün adı Antropoloji ve Etnoloji Enstitüsü’ne dönüştürüldü.

Şevket Aziz Kansu, 1942-44 yılları arasında Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dekanlığı, 1946-48 yılları arasında yeni kurulan Ankara Üniversitesi Rektörlüğü ve1962-72 yılları arasında ise Türk Tarih Kurumu Başkanlığı yaptı. Ancak yönetim görevlerinin yoğunluğuna karşın, Ankara yakınlarındaki Etiyokuşu’nda, Marmara Bölgesi ve Trakya’da, İstanbul Küçükçekmece’deki Yarımburgaz Mağarası’nda, Alacahöyük ve Arslantepe’de çok sayıda kazı çalışmaları yürüttü ve bu çalışmalar sonrasında ürettiği bilgileri duyurmak amacıyla çok sayıda yayın ortaya koydu. Kansu, antropolojinin paleoantropoloji, fizikî antropoloji, prehistorya ve etnoloji altdallarına ayrılarak gelişmesine önemli katkılarda bulundu.

BAŞLICA ESERLERİ: Antropometri Tetkikleri İçin Rehber (1937), Prehistorya: Tarihten Evvelki Zamanlar Bilgisi (1937), Selçuk Türkleri Hakkında Antropolojik İlk Bir Tetkik ve Neticeleri (1937), Ankara ve Civarının Prehistoryasında Yeni Buluşlar (1937), Prehistorya Araştırmalarında Metodlar (1939), Antropoloji Dersleri I (1939), Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Etiyokuşu Hafriyatı Raporu (1940), Türk Antropoloji Enstitüsü Tarihçesi (1940), İnsanlığın Kaynakları ve İlk Medeniyetler (1947), Avrupa’nın İskân Tarihi, Bugünkü Durum, Kaynaklar ve Evrim’ini (1950).  

KAYNAK: Remzi Demir - Doğan Atılgan / Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi ve Türkiye’de Beşerî Bilimlerin Yeniden İnşası - Elli Portre (2008), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (C. 12, 2015).