Hekim, fikir ve
siyaset adamı (D. 1877, Kayseri - Ö. 1949, İstanbul). Üsküdar Paşakapısı
Rüştiyesi (ortaokul) ve Askerî İdadî’yi (lise) bitirerek bir süre Tıp
Fakültesinde okudu. Tıp öğrenciliği sırasında İttihatçılara katılarak 1896’da Avrupa’ya
kaçtı. Cenevre Tıp Fakültesini bitirerek (1902) orada doçentliğe yükseldi.
1908’de Besim Ömer ve Cemil Topuz’un daveti üzerine İstanbul Tıp Fakültesine
farmakodinami ordinaryüs profesörü oldu. Bu görevini 1944’e kadar sürdürerek
emekliye ayrıldı ve milletvekili seçildi. Milletvekilliği görevinde iken öldü.
Akil Muhtar,
iç hastalıkları uzmanı olarak tanınan bir hekimdi. Ayrıca tıp tarihi ile ilgili
çalışmalar yaptı ve resim sanatıyla ilgilendi. Ayrıca 1940’tan sonraki Türk
düşünce hayatında önemli bir yere sahip olmasını sağlayan asıl önemli yönü felsefeye
olan ilgisiydi. Maarif ve Ahlâk şûralarında katıldığı tartışmalar ile dikkat
çekici düşünceler ortaya koydu. Bu alanda İlim Biliminden Ahlâk (1942,
3. bas. 1950) adlı bir eseri vardır. Bu eserinde ahlâkı önce yaşama kuralları
diye tanımlar. Sonra bu kuralların faydalı ve mutlu bir hayat geçirmeye ve
gittikçe yükselmeye yaradığını söyler. Bu yüzeysel tanımdan sonra Th. Werner ve
Höffing’in çalışmalarından yararlanarak, düşünce tarihindeki ahlâk görüşlerini
gözden geçirir. Ancak aceleciliği nedeniyle bazı düşünceleri yarım veya
belirsiz olarak bırakır. Ancak ona göre bu eser, ilimci ahlâka girmek için bir
ön çalışmadan ibarettir. Ahlâk teorilerinde onu en çok ilgilendiren Darwin’in
görüşüdür. Nitekim bütün kitapta onun biyolojiye dayanan ahlâk görüşünü yeni
verilerle tamamlamaya çalışmıştır.
HAKKINDA: Ziyaeddin
Fahri Fındıkoğlu / Akil Muhtar ve Ahlâkî Düşünce Tarihimizde Mevkii
(Cumhuriyet, 15.3.1949), Hilmi Ziya Ülken / Çağdaş Düşünce Tarihi (1966),
Nurten Gökalp / Akil Muhtar’ın Ahlâk Anlayısı (2003), İhsan Işık / Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006).