Yazar ve
çevirmen (D. 2 Ocak 1902, Uzunköprü / Edirne – Ö. 2 Ekim 1964, İstanbul). On
yaşına kadar ilkokulda okuduktan sonra Fransız Mürebbiyeler Okulu’na girdi,
1914’te İstanbul / Haydarpaşa’daki Alman Lisesi’ne geçti. 1917 yılında Türk - Alman
Derneği’nin aracılığıyla gittiği Almanya’da felsefe dalında yükseköğretimini ve
doktora öğrenimini tamamladı. 1926 yılında İstanbul’a döndükten sonra Cumhuriyet
Halk Partisi (CHP)’nde kısa bir süre çalıştı. Sonraki yıllarda kendini
yazarlığa ve tasavvufa vererek Kenan Rıfaî tarikatına bağlandı. Almanya’ya
okumak için gönderildiğinde on üç yaşındaydı. On beş yıl kaldığı Almanya’da
Almanca, Fransızca ve Doğu dillerini ve kültürünü öğrendi. Hürriyet tutkunu bir
Hintli ile tanıştı. Evlenmeye karar verdi. Ancak Hintli onu Hindistan’a
götürmek isteyince caydı ve Türkiye’ye döndü. Türkiye’de 1931 yılında evlendi.
Erol, 1926
yılından başlayarak öykü ve çevirilerini Safiye Sami Dilârâ imzasıyla “Milli Mecmua” ve “Her Ay” gibi dergilerde yayımladı. “Rabindranath Tagore” başlığını
taşıyan ilk yazısı yine “Milli Mecmua”da
1927 yılında çıkmıştı. Yazılarının bir bölümü kitaplaşamadan tefrika
edildikleri gazetelerde kaldı. Yüzlerce makale yazdı. Yazılarından başka Hamsun
ve Selma Lagerlöff (Portugaliye Kraliçesi), La Motte Faque (Su Kızı) gibi yazarlardan roman çevirileri yaptı. 1964
yılı boyunca kesintisiz olarak yazmayı sürdürdü. Daha sonra “Makaleler” adıyla toplanan yazıları “Milli Mecmua”, “Her Ay”, “Yeni İstanbul”,
“Havadis”, “Türk Yurdu” ve “Son Havadis”
gazete ve dergilerinde yayımlanmıştı. Yazılarında içten ve sıcak bir üslupla
kullandığı dil; kimi zaman hitabet dili, kimi zaman da akıcı bir dildir. İyi
bir fıkra yazarı olan Erol’un romanlarının hepsinde de aşk yüzünden acı çeken
kahramanlar vardır. Bu aşklar romantik,
hatta marazi denebilecek aşklardır.
Erol’un 1951
yılında Kenan Rıfaî hakkında yaptığı üç bölümlük bir felsefî incelemesi, Kenan Rıfaî ve Yirminci Asrın Işığında
Müslümanlık adıyla yayımlandı. 1955 yılında “Tercüman” gazetesinde son romanı olan Dineyri Papazı tefrika edildi. Asr-ı Saadet (Hz. Muhammed’in
hayatta olduğu dönem)’i anlatan Çölde
Biten Rahmet Ağacı adlı eseri ise 1962 yılında Yeni İstanbul gazetesinde tefrika edildi. Safiye Erol uzun süre
unutulduktan sonra, Halil Açıkgöz’ün çabaları sonunda Kubbealtı Neşriyat’ın kitaplarını
yayımlamasıyla 2001 yılından itibaren yeniden edebiyat gündemine girdi.
Selim İleri’ye
göre edebiyat tarihine bir ‘nankörlük tarihi’ denilebilir; çünkü Nihat Sami
Banarlı’nın “Resimli Türk Edebiyatı” çalışmasının
dışında hiçbir yerde Erol’un adına rastlanmaz. Murat Belge’ye göre ise Safiye Erol sözgelişi
“Bir Halide Edip’ten daha aşağı değildir”. Tarık Buğra da onun yazma
gerekçesini şöyle açıklar: “Yazarlığının tek sebebi, tadına ve değerine vardığı
medeniyetimizden aldıklarını yayabilmek arzusuydu.” Bir başka yazar olan Mahmut
Çetin de şunları söylüyor:
“Derin bir kültüre, köklü bir birikime ve
kuvvetli bir üsluba sahip olan Safiye Erol’un eserlerinde Doğu ve Batı’yı
tanıyan bir aydının güçlü tahlilleri dikkat çeker. O; Tanzimat’tan sonra
medeniyet buhranı geçiren, kültür bunalımı yaşayan insanımızın karşılaştığı
çıkmazları, içinde bulunduğu açmazları ve geçirdiği hafakanları fark eden ender
insanlardan biri. Zevkle okunan eserleri, aynı zamanda meçhul zannedilen
insanın hakikatine, eşyanın mahiyetine ve maveranın (görülen alemin ötesi) manasına
götürüyor okuru… Metafiziğin harikulade sırlarını ifşa ediyor.” Kitaplarının
yeni basımları 2001 yılından itibaren Kubbealtı Akademi Cemiyeti’nce yapılmaya
başlandı. Fetih Cemiyeti’ne üyeydi.
ESERLERİ:
ROMAN: Kadıköy’ün Romanı (1938), Ülker Fırtınası (1944), Ciğerdelen (1947), Dineyri Papazı ((Yay. Haz: Halil Açıkgöz,
2001).
İNCELEME: Ken’an Rıfaî ve Yirminci Asrın Işığında
Müslümanlık (Samiha Ayverdi, Nezihe Araz ve Sofi Huri ile 1951), Çölde Biten Rahmet Ağacı (Yay. Haz.
Halil Açıkgöz, 2001).
DENEME: Makaleler (2002).
ÇEVİRİ: Portugaliye İmharatoriçesi (Selma
Lagerlöf’den,1941), Su Kızı (La
Matte-Foque’den, 1945)
HAKKINDA: Cevdet Perin / Ken’an Rıfai (Hafta dergisi, 9.11.1951),
Nezihe Araz / Büyük Dost (Safiye Erol’un Ardından, Düşünen Adam, 9.10.1964),
Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (1979), Samiha Ayverdi / Ah
Tuna Vah Tuna (2.bas.1996), Murat Belge / İyi Bir Yazar (Radikal, 31.5.2002),
Halil Açıkgöz / Safiye Erol’un Kendi Kaleminden Hayatı (Kubbealtı Mecmuası,
Ekim 2002), Dr. Sema Uğurcan / Safiye Erol’un Makaleleri (Kubbealtı Akademi
Mecmuası, Nisan 2003), Mehmet Nuri Yardım / Safiye Erol Kitabı (2003).
