Tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu,
yapımcı ve yönetmen, yazar (D. 24 Temmuz 1929, İstanbul – Ö. 31 Aralık 2018,
İstanbul). Annesi ilk Türk primadonnası (operet sanatçısı) Suzan Lütfullah
Sururi, babası operetin bizde ilk kurucularından Lütfullah Sururi’dir.
Amcaları; ilk operet tiyatrosu oyuncu ve yazarları Yusuf, Celâl, Ali
Sururi’dir. Ayrıca sahneye ilk çıkan Türk kadını Mevdude Refik Hanım’ın
yeğenidir. Sururi ailesinin gerçek soyadı Eruluç’tur. Aile adını, Sururi Ali
Paşa’dan almıştır. Kendisi gibi tiyatro
sanatçısı olan eşi Engin Cezzar’ı (d. 1936) 28 Ocak 2017 tarihinde kaybetmişti.
Gülriz Sururi’nin annesinin
karnında sahneye çıkan ve oyuncu bir ailede dünyaya gelmesiyle onun da mesleği
belirlenmiş gibidir. Eğitimine tiyatro alanında devam etti ve daha çocuk yaşta
oyunculuk başarıları kazanmaya başladı. Muhsin Ertuğrul’un isteğiyle 12 yaşında
İstanbul Şehir Tiyatrosu’nda sahneye çıktı. Muhsin Ertuğrul onu yetenekli
bularak Konservatuar’a öğrenci seçti. Orada dönemin önemli öğretmenlerinden
tiyatro, şan, bale dersleri aldı. Küçük yaşta yaşamını kazanmak zorunda kaldı.
Konservatuar’ı bitiremeden kimi özel topluluklarda başroller oynamaya başladı.
İstanbul Şehir Tiyatrosu’nda Aristophanes’in “Kurbağalar” ve Jean Giraudoux’un
“Su Kızı” oyunlarında sahneye
çıkarak1943 yılında profesyonel oyuncu oldu. Bir yandan da amcaları ile babasının
kurduğu topluluğun turne oyunlarında küçük rollere çıktı; büyük ustaların
yanında çıraklık yaptı.
Sonraki yıllarda Muammer Karaca ve
Dormen tiyatrolarında (1960) oynadı. 1961 yılında “Ben Bir Fotoğraf
Makinesiyim” oyunuyla Dormen Tiyatrosu’na geçti. Dormen Tiyatrosu’nda
sahnelenen “Sokak Kızı İrma”daki rolüyle en iyi kadın oyuncu olarak İlhan
İskender Ödülü’nü kazandı.
Tiyatro oyuncusu Engin Cezzar’la
evlendikten sonra 1962’de Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu’nu kurdu. Kendisi bu döneme çok önem vererek; “Tiyatroyu Muhsin Ertuğrul’dan öğrendim.
Sahne rahatlığını Muammer Karaca’dan öğrendim, şöhreti Haldun Dormen’de buldum.
Engin Cezzar çok yönlü oyunculuğumu ortaya çıkardı. Haldun Taner ve Güngör
Dilmen’in seçkin bir oyuncu olmamda rolleri büyüktür” der.
Kendi tiyatrosunu kurduktan sonra
da başarılarını sürdürdü. 1966 yılında “Teneke”
oyunundaki rolüyle En İyi Kadın Oyuncu Ödülü’nü bir kez daha kazandı. Aynı yıl
Türk Kadınlar Birliği’nce “Yılın Kadını” seçildi. 1971’de En İyi Kadın Oyuncu
Ödülü’nü, “Hint Kumaşı”ndaki rolüyle üçüncü kez kazandı. 1979-80 tiyatro
mevsiminde Mehmet Akan’la birlikte, topluluğun o güne kadar sahnelediği
oyunlardan “Uzun İnce Bir Yol” adlı
bir derleme yaptı ve oynadı. 1982-83 tiyatro sezonu “Kaldırım Serçesi” adlı müzikaldeki “Edith Piaf” yorumuyla Avni
Dilligil Tiyatro Ödülleri’nde En İyi Kadın Oyuncu Ödülü’nü, İzmir Gazeteciler
Derneği’nin Altan Artemis Ödülü’nü ve “Milliyet”
gazetesinin 1983 Süperstar Tiyatro Oyuncusu Ödülü’nü kazandı.
Gülriz Sururi, yumuşak
oyunculuğuyla, dramdan güldürüye ve müzikli oyunlara kadar her türlü eserde
başarılı tipler çizdi. Oyunculuğunun dışında Türk tiyatrosuna yönetici olarak
da katkıda bulundu. Tiyatroda olduğu kadar yazdığı kitaplarla da dikkatleri
çekti. Çocukluğunu, ilk gençliğini, tiyatroya başlama serüvenini, düş
kırıklıklarını, yaşadığı aşkları, başından geçen evlilikleri (Engin Cezzar’la boşandıktan
sonra yeniden evlenmişti), oyuncu, yönetmen, yazar ve daha birçok sanatçıyla kesişen
yaşamını ilk anı kitabı olan “Kıldan İnce
Kılıçtan Keskince”de edebiyat ustalarına yakışır bir biçimde kaleme aldı.
İkinci kitabı “Bir An Gelir”de ise;
1980 sonrası dönemi anlattı. Kitaba, unutulmayan oyunculuğu ve şarkılarıyla
adından çok söz ettirdiği “Kaldırım
Serçesi”ndekli “Edith Piaf” rolüyle başladı. Bu oyunun bulunuşunu, çevrilmesini,
sahneye konulmasını ve oynanmasını akıcı bir dille anlattı ve okuru tiyatro
dünyasının içine çekti. Aynı kitapta ayrıca; “Kabare”, “Halide” (Halide
Edip Adıvar), “Keşanlı Ali Destanı”
ile “Kaldırım Serçesi”nin televizyon
dizisi olarak çekilmesi ve yıllar sonra oynadığı ilk göz ağrısı “Sokak Kızı İrma” rolünü, Haldun Dormen
tarafından bu oyunun üçüncü kez sahnelenmesini, kendisinin yazıp yönettiği ve oynadığı
son oyunu “Söyleyeceklerim Var” ile
tiyatroya veda edişini dile getirdi.
Gülriz Sururi, füzyon mutfağının
ülkemizdeki ilk tanıtımı denilebilecek olan ve televizyonda beş yıl süren ilk
unutulmaz yemekli sohbet programı “A
Marmara Üniversitesi Güzel
Sanatlar Fakültesi’nde bir süre oyunculuk dersleri verdi. “Müzik Hallerim” adlı müzikli oyunlarında söylediği şarkılarından
oluşan bir albüm de yaptı. “Kaldırım
Serçesi”, “Keşanlı Ali Destanı”,
“Sokak Kızı İrma”, “Kabare” rol aldığı başlıca oyunlardır.
Ayrıca “Kısmet”, “Fosforlu Cevriye” müzikali, “Biz Sıfırdan Başladık” ve “Konçinalar Kumpanyası” oyunlarını
yönetti. Anı, roman ve öykü kitabının dışında üç de yemek kitabı yazdı.
Gülriz Sururi, 1 televizyon dizisinin
yönetmenliğini, 1 televizyon dizisinin yapımcılığını üstlenmiş, 2 televizyon dizisi
ve 1 sinema filminde rol almış; bazı sinema filmlerinde Fatma Girik, Hülya Koçyiğit ve Selma Güneri seslendirmesi
yapmış, Keşanlı Ali Destanı (1964) filminin ise müzik ekibinde görev almıştır.
Ödülleri:
Gülriz Sururi; 1961 İlhan İskender
Ödülleri’nde En İyi Kadın Oyuncu, 1966’da yine En İyi Kadın Oyuncu, Türk
Kadınlar Birliği tarafından Yılın Kadını, 1971 En İyi Kadın Oyuncu, 1982-83
sezonu Avni Dilligil Ödüllerinde En İyi Kadın Oyuncu seçildi. 1983 yılında İzmir
Gazeteciler Derneği tarafından Altan Artemis Ödülüne, 1983 Milliyet Gazetesi Süperstar
Tiyatro Oyuncusu Ödülüne, 1998 Kültür Bakanlığı Devlet Sanatçısı unvanını layık
görüldü. 16. İstanbul Tiyatro Festivali’nde eşi Engin Cezzar’la birlikte Onur
Ödülü ve Kültür Bakanlığı’nca verilen “Devlet Sanatçısı” unvanını 1998 yılında
aldı.
Aldığı Son Ödüller:
Yeni Tiyatro Dergisi Emek ve
Başarı Ödülleri 2015 - "Emek Ödülleri"
Sadri Alışık Tiyatro Ödülleri 2017
- "Onur Ödülü"
Rol Aldığı Bazı Tiyatro Oyunları:
Biz Küçükken Babamla Oyunlar Oynardık
/ Oyuncu Kadın'ın Sesi - 2013
Fosforlu Cevriye / Yönetmen /
Uyarlayan – 2008
Yönetmenliğini Yaptığı Dizi:
Fosforlu Cevriye (1989)
Yapımcısı Olduğu Dizi:
Kaldırım Serçesi (TV Dizisi 1989)
Rol Aldığı Diziler:
Kaldırım Serçesi (Edith Piaf, 1989)
Keşanlı Ali Destanı (Zilha, 1988)
Rol Aldığı Film:
Kabare (1972)
Vefatı
Gülriz Sururi, 31 Aralık 2018
sabahı sabah tedavi gördüğü hastanede hayatını kaybetti. 1 Ocak 2019 günü
vasiyeti gereği sessiz sedasız toprağa verildi. Ölüm haberi toprağa verildikten
sonra duyurulan ünlü sanatçı, 2 yıl önce Ayşe Arman'a verdiği röportajda bu
vasiyetinin nedenini anlatmıştı.
İşte o bölüm:
İyi de Engin Cezzar’a bir cenaze
töreni ya da bir anma töreni güzel olmaz mıydı?
- Ben yine gerçekçi gerçekçi
konuşacağım şimdi: Bizdeki cenaze törenleri kötü oluyor. Bana samimiyetsiz
geliyor. Avlu kokteyllerine dönüşüyor. Biz, merasim bilmiyoruz, ölüye saygı
duymuyoruz. İnsanların dedikodu yaparak orada vakit geçirdiklerini,
sosyalleştiklerini çok gördüm. Birbirini görmek için gelenler olduğunu da
biliyorum. Bu da bana fena geliyor. Ben bir camiye, bir cenazeye gittiğimde,
artık aramızda olmayan o kişiden başka bir şey düşünmemeye çalışırım. Çünkü
orada ona yarım saat vereceğim. Tamamında onunla ol. Ama biz, böyle
yapamıyoruz. O bakımdan da tören istemedik...
Beraber verdiğiniz bir karar
mıydı?
- Tabii ki. İkimiz için de geçerli
bir karar...
Kitapları:
Kıldan İnce Kılıçtan Keskince(anı, 1978), Bir An Gelir (anı, 2003), Girmediğim
Sokaklarda (öykü, 2003), Biz Kadınlar
(gazete yazıları, 2003), Seni Seviyorum
(roman, 2005).
KAYNAKÇA: Mustafa N. Özön - Baha Dürder / Türk Tiyatrosu
Ansiklopedisi (1967), Niyazi Akı / Çağdaş Türk Tiyatrosuna Toplu Bakış /
1923-1967 (1968), Metin And / Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu (1983), Büyük Larousse (1986), Elif Korap / Gülriz Sururi
İddia Ediyor: Sahneye Çıkan İlk Türk Kadını Teyzemdi (Milliyet, 3 Ocak 2003),
Hakan Tok / Kömürlük Penceresi Gözlü Güçük Hanfendi (3 Ocak 2003), İhsan Işık /
Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi
(2006, gen. 2. bas. 2007) - Ünlü Sanatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C.
5, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Son dakika Gülriz Sururi hayatını kaybetti
(hürriyet.com.tr, 01.01.2019), "Cenazelere sosyalleşmek için
geliyorlar" demişti (hürriyet.com.tr, 01.01.2019), Gülriz Sururi
(tiyatrolar.com.tr, 01.01.2019), Gülriz Sururi (sinematurk.com, 01.01.2019).