Osman Kocaoğlu

Bürokrat, Yazar

Ölüm
-

Bürokrat, yazar (D. 1878, Oş / Bugünkü Kırgızistan – Ö. 1968). İlk ve medrese öğrenimini Buhara şeh­rinde gördü. Öğrenciliğinde Genç Buharalılar hareketine katıldı. Ceditçilerle birlikte Buhara’da Şirket-i Hayriyye ve Ta’mim-i Maarif adlı teşkilatlar kurarak Türkistan’da eğitim işlerinin geliştirilmesine katıldı. 1910-11 yılında İstanbul’a gelerek Genç Türkler ve Ziya Gökalp ile tanıştı. İstanbul’da Tamim-i Maarif Cemiyetinin şubesini açtı. Buhara’ya dönüşünde Cedit ilkokulları açma girişiminde bulundu. Bu yeni okullar açılışından bir süre sonra Buhara emiri tarafından ka­patıldı, başka yerde gizlice açıldı, yine kapatıldı. Osman Hoca, 1917 yılındaki genel Orta Asya isyanında aktif rol aldı. Buhara emirinin devrilmesine katıldı. Yeni kurulan hükümette (1920) önce Maliye Bakanı oldu. Daha sonra, 1921’de Cumhurbaşkanı oldu. Sibirya’dan kaçarak Buhara’ya sığınmış olan Türk subaylarının komutası ve eğitiminde bir Buhara ordusu kurma işine önayak oldu. Bugünkü Tacikistan topraklarındaki Rus garnizonunu muhasara etme ha­reketinde önemli payı oldu. 1921 yılında Türkiye Kurtuluş Savaşı için Bu­hara tarafından Türkiye’ye (Rusların engellemesi nedeniyle ancak bir kısmı Türkiye’ye ulaşan) 100 milyon altın gönderilmesi konusunda önemli katkısı oldu. Doğu Buhara (Tacikistan)’da çarpışan Basmaçi çete li­derlerinin dağınık faaliyetlerini koordine etti. Rusların takibi nedeniyle Buhara’ya geçemedi, Afganistan hükümeti de onun yurttan ayrılmasını isteyince, 1923 yılında Türkiye’ye geldi. İstanbul’daki diğer Türkistanlı aydınlarla Yeni Türkistan adlı dergiyi çıkardı ve Türkistan’ın bağımsızlığı yönünde çalıştı. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü (Ankara) kurucu üyelerindendi.

KAYNAK: Sadriddin Aynî / Buhara İnkılabı Tarihi Üçün Materialler (1922), Ertuğrul Yaman / Türkiye’deki Türk Dünyası (A.K. Bolaç – A. Esatoğlu ile, 1998), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas. 2009).

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör