Molla Mehmed Çelebi

İslam Bilgini

Doğum
-

İslâm bilgini (D. ?, Diyarbekir - Ö. 1656, Şam). Seyyid Ali adlı Diyarbakırlı bir şahsın oğludur. Abdurrahim Efendi ile Mevlâna Çilli ve Hüseyin Helhâli’nin derslerinden istifade etmiştir. Sultan IV. Murad (1623-1640) Bağdat seferi (1638-1639) dönüşünde Diyarbakır'da şöhretini duyduğu Molla Çelebi ile görüştü ve kendisini İstanbul’a götürdü. İstanbul’da 1639 tarihinde Sahn-ı Semân medreselerinden birine müderris olarak atandı. Hayatı hakkındaki bilgimiz yetersiz olmakla beraber matematik ilimleri üzerinde çalıştığı, uzun bir süre tedris ile meşgul olduğu ve Abdurrahman Fazıl gibi meşhur bilginler yetiştirdiği bilinmektedir. İstanbul’daki görevinden sonra ise Diyarbakır, Bağdat, Halep ve Şam kadılığı görevlerinde bulunmuştur. En son görev yeri olan Şam’da vefat etmiş ve burada Sinaniye denilen mezarlığa defnedilmiştir (1656).

IV. Murad’ın emri ile yazdığı eser Es’ile adlı eseri, tefsîr, hadîs, fıkıh, beyân,  meânî, mantık, kelâm, geometri (hendese) ve astronomiden ( hey'etten) bahseder. Bu esere çağdaşı olan ulema arasında bir çok kişi şerh kaleme almıştır. Ancak Molla Mehmed Çelebi, bunlardan sadece Şeyhü'l-İslâm Bahaî ve hocası Abdürrahim Efendilerin yazdıklarını dikkate almak suretiyle olarak Red ve Kabul adı ile bir eser yazmıştır. Bu eseri kendisinin ortaya koyduğu problemlere gene kendisi cevaplarını vererek te’lif etmiştir. Gene aynı konuda Ecvibe adında ayrıca bir eser de yazmıştır.

Yukarıdakilerden başka Camiü’l-Ahkâm adlı astronomi ile ilgili müstakil bir eseri, Çağmînî’nin 1221 tarihli el-Müllahhas adlı eserine Molla Mehmed’in yazdığı şerh olan Çağmînî Şerhi ile Kadızâde'ye Haşiyesi vardır. Bunların dışında Usul-i Ahkâm-i Sâl-i Âlem tâ Mehmed Çelebi adlı bir kitabının bulunduğu da bilinmektedir. Bursalı M. Tahir Bey’in eserinde Çelebi’nin şair yönünden de bahsetmekle beraber, gerek adı geçen ve gerekse diğer kaynaklarda divanından bahsedilmemektedir.

KAYNAK: Bursalı Mehmed Tahir Bey / Osmanlı Müellifleri (c. 3, Yayına Hazırlayan: İsmail Özen, İstanbul, Meral Yayınevi, 1975, s. 281), Aykut Kazancıgil / Osmanlılarda Bilim ve Teknoloji (2. Baskı, İstanbul, Ufuk Kitapları, 2000, s. 177), İsmail Hakkı Uzunçarşılı / Osmanlı Tarihi (3. Cilt, II. Kısım, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1988, s. 516), Yurt Ansiklopedisi (c.4, Anadolu Yayıncılık,1982), Şevket Beysanoğlu / Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları (2. bas. 1996, c. 1, s. 130), İhsan Işık / Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas. c. 6, s. 2515,  2007), Abdurrahman Üzülmez / "Molla Mehmed Çelebi" (İhsan Işık / Diyarbakır Ansiklopedisi, 2013) ) – Geçmişten Günümüze Diyarbakırlı İlim Adamları Yazarlar ve Sanatçılar (2014) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (C. 12, 2015).

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör