Mutasavvıf, şair ve musikişinas
(D. H. 1020 / M. 1611, Diyarbekir - Ö. H. 1080 / M. 1669). İsmail Çelebi,
1638’de Sultan Murad'ın Diyarbekir’da idam ettirdiği çok nüfuzlu Nakşibendî
Şeyhi Aziz Mahmud Urmevî’nin oğludur. Şer’i ilimleri dönemin âlimlerinden,
tasavvufî sülûkunu ise babasından öğrenmiştir. Babasının vefatından sonra da
yerine postnişin olmuştur. Babasına gösterilen ilgi ve alâka kendisine de
gösterilmiş, birçok paşa ve serdâr onun müridleri arasına girmişlerdir.
Babasının nüfuzunu tevârüs ederek
gayet itibarlı ve zengin bir hayat süren İsmail Çelebi, devlet ricalinin her
hangi bir endişesini mûcib olmamıştır. Aynı zamanda mütevazı ve cömert bir
insan olarak hayat sürmüştür. Oğlu Ahmed Çelebi kendisinden sonra tekkenin
postnişinliğini üstlenmiştir. Döneminde gerek nazarî gerekse pratik musiki
bilgisiyle meşhur olmuş, Türkçe ve Farsça şiirler yazarak, besteler de
yapmıştır.
Musiki ilminde ve icrasında çok
üstat olduğunu Şeyhülislâm Esad Efendi’nin “Atrab-ül
Asar fi Marifetü Ürefâ ül-Edvar” adlı kitabında güfte ve bestelerinin
olduğunu söyleyen Ali Emiri Efendi ayni zamanda bu zatın Türkçeden başka Farsça
şiirler yazdığını da söylemektedir. İrşâd faaliyetlerini devam ettirmekte iken H.
1080/M. 1669 senesinde vefat etmiştir. Diğer aile fertleri gibi Rum Kapısı
(Urfa Kapısı) dışında bulunan kabristana defnedilmiştir.
KAYNAK:
Diyarbakır’ın Türk Musikisindeki Yeri (Zafer gazetesi 1/2/1953, sayfa. 3),
Alaeddin Gövsa / Meşhur Adamlar Ansiklopedisi, C. 4), Ali Emiri / “Esâmî-i Şu’arây-i Amid” (Millet
Kütüphanesi-sayı: 781) - Ali Emiri Kütüphanesi Manzum Eserler no: 732-736,
849), Murat Uraz / Resimli Kadın Şair ve Muharrirlerimiz (İstanbul 1941),
Şevket Beysanoğlu / Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamlar (C.1, C.2) - Anıtları
ve Kitabeleriyle Diyarbakır Tarihi, C.2), Seyyid Mehmed Nûh / İkdâm gazetesi
(nu 1.497, 29.8.1341 (1898), Vedat Güldoğan / Diyarbakır Kültürü (Kripto
Yayınları, Ankara 2011), Vasfi Mahir Kocatürk, Tekke Şiiri Antolojisi (Buluş
Kitab Evi, 1955), Vedat Güldoğan / "İsmail Çelebi" (İhsan Işık / Diyarbakır
Ansiklopedisi, 2013), İhsan Işık / Geçmişten
Günümüze Diyarbakırlı İlim Adamları Yazarlar ve Sanatçılar (2014) - Resimli ve
Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (C. 12,
2015).
