İslam Beytullah Erdi

        Yazar ve çevirmen (D. 25 Nisan l940, Bisertsi / Razgrat / Bulgaristan – Ö. 6 Ocak 2014, Ankara). Bulgaristan’da İslâm Beytullah imzasını kullandı. Türkiye’de İslâm Beytullah Erdi olarak tanınmaktadır. Razgrat Pedagoji Okulunu bitirerek, 1960’ta öğretmenliğe başladı. Sliven’in Filaretovo İlköğretim Okulunda Türkçe dersleri verdi. Daha sonra aynı ilin Sokolartsi İlköğretim Okulunda müdür olarak görev yaptı. l968’de gazeteciliğe geçti. On yedi yıl Sofya’da yayımlanan Yeni Işık gazetesinin Sliven ve Burgas sancakları kadrolu muhabiri olarak çalıştı. 1976-80 yılları arasında Bulgaristan Gazeteciler Cemiyeti Sliven Şubesi Genel Sekreteri oldu. 1985’te Türk adlarının Slav-Bulgar adlarıyla değiştirilmesine karşı koyduğu için tutuklanarak Belene Ceza Kampına götürüldü. Bir yıl sonra buradan Sofya Genel Tahkikat Müdürlüğüne nakledildi. 1986 yazında Montana’nın Doktor Yosifovo köyüne sürgün edildi. l989 yılında sınır dışı edilince Türkiye’ye sığındı. Ankara’da İngilizce öğretmenliği yaptı. 6 Ocak 2014 tarihinde Ankara’da vefat etti, Karşıyaka Mezarlığında toprağa verildi.

Edebî çalışmalarına henüz ortaokul öğrencisiyken başladı. l954’ten itibaren yazıları, hikâyeleri ve folklor araştırmaları Tuna Gerçeği (Ruse), Halk Gençliği, Yeni Işık,Yeni Hayat (Sofya), Slivensko Delo (Sliven) gibi gazete ve dergilerde yayımlandı. Memduh Şevket Esendal’ın bazı hikâyelerini Bulgarcaya ve Bulgar yazarlarının bazı hikâyelerini Türkçeye çevirdi. Türkiye’ye yerleşince sanat yazıları, hikâyeleri ve çevirilerini Tarla, Haber 69, Balkanlarda Türk Kültürü, Esinti, Tuna, Evlâd-ı Fatihan, Bizim Anayurt, Balkanlılar, Türk Edebiyatı, Şeker Çocuk, Damar, Diyanet Çocuk, Diyanet Avrupa, Diyanet Avrasya, Ayyıldız, Karınca, Balkan Türklerinin Sesi, Bizim Külliye, Karınca Kardeş, Bayburt’un Sesi, Yüce Erek, Bayburt Postası, Kırıkkale İl Gazetesi, Yeni Ses, Sevgi Yolu, Alternatif Sanat, Güldalı, Safranbolu Ekspres; yurtdışında ise Şafak (Yunanistan), Birlik, Sesler (Makedonya), Bay, Genç Bay (Kosova), Ümit, Kaynak, Gönül, Balon, Deliorman, Hoşgörü, Jajda, Slivensko Delo, Avtograf (Bulgaristan), Oğuz Yurdu, İstidad (Azerbaycan) adlı dergi ve gazetelerde yayımladı. İLESAM ve TÜRKSAV (Türk Dünyası Yazarlar ve Sanatçılar Vakfı) yönetim kurulları üyeliğinde bulundu. KIBATEK’in Ankara temsilcisidir. 4.Türk Dünyası Yazarlar Kurultayı, Uluslararası Türk Dünyası Halk Edebiyatı Kurultayı, 1. Avrasya Sanat Edebiyat Yıldızları Sempozyumu, 12. Hazar Şiir Akşamları, Ahmet Yesevi’den Hasan Dede’ye Gönül Erleri Sempozyumu gibi daha birçok kültür etkinliğine konuşmacı olarak katıldı.

 “Türk Edebiyatında hikâye türü yeteri kadar yaygın okuyucu kitlesini ne yazık ki, yakalayabilmiş değil. İslâm Beytullah’ın sıcacık, renkli bir dil ve akıcı bir üslûp ile yazdığı hikâyeleri bu türün lezzetini okuyuculara yeniden hatırlatacaktır, kanaatini uyandırdı bende.” (Yahya Akengin)

“Özüne mahsus yaratıcılık üslûbu olan İslâm B. Erdi’nin eserlerinde derin psikolojik analizler, hümanizm ideaları, doğma yurda ve dile sonsuz muhabbet, beşer mevzulu düşüncelerin yankıları tasvir olunur.” (Vakıf Caferoğlu Memmedov)

“Gerek gazeteci, gerekse yazar olarak eserlerinde genellikle mensup olduğu topluluğun sosyal sorunlarını, sevinçlerini kaleme aldığı, Balkanlar’da yok edilmek istenen bu topluluğun (Türklerin) dili, inancı ve millîdeğerlerini korumak ve yaşatmak uğruna verdiği mücadeleyi konu ettiği dikkati çekmektedir.” (Dr. H. Avni Yüksel)

“Yazarın eserlerinin hepsi bir arada değerlendirilecek olursa Os-manlı’nın Balkanlar’dan çekilmesinden sonra oralarda bozulan ahenk ve dengenin yalnız Türkleri değil, Balkanlar’ı yurt edinen bütün milletlere getirdiği acı kaderin destanı olarak nitelendirebiliriz.” (Prof. Dr. Umay Türkeş)

“İslâm Beytullah Erdi suje uydurmuyor. Konularını gerçek hayattan adeta “çalıyor”. Klasik hikâyeler olup, dili sade ve akıcı. Diliyle sanat hokkabazlığı yapmıyor ve kahramanlarını (tipleri) daha ilginç ve daha cazibeli kılmak için ‘makyaj’ kullanmıyor.” (Denü Denev, Bulgar Yazarı)

ESERLERİ:

RÖPORTAJ: Dünya Ufuklarında (Bulgarca, Po Horizontite na Sveta,1982, Sliven).

DENEME: İnsanı Düşündüren İnsan (1997).

ANI-ARAŞTIRMA: Güneşi Ararken (1996), Bisertsi’ye Hiç Gittiniz mi (2006).

HİKÂYE: Gelinuçtu (1998), Tutuklunun Sevgilisi (2003), Vicdanın İsyanı (2001, Bakü), Beleg ot Roza (Bulgarca, 2004, Sofya), Yaşamak Hakkı (2005, Bakü).

ROMAN: Aşkı Arayanlar (2000).

ÇEVİRİ: İslâm Mutluluk Yolu (Bulgarcaya, 2002), Özet Olarak İslâm (Bulgarcaya, 2002), Kur’an Okumaya Giriş (Bulgarcaya, 2003), Balkan Ülkelerinden Masallar (Türkçeye, 2003), Temel Dinî Bilgiler (Bulgarcaya 2003), Özüne Dön Halkım (Türkçeye, 2004).

KAYNAKÇA: Ertuğrul Kapusuzoğlu / Güneşi Ararken (Balkanlarda Türk Kültürü, Bursa, sayı: 24, 1997), H. Sabri Alagöz / Güneşe Hasretini Giderince (Ümit, Sofya, sayı 23, 1999), Vakıf Memmedov / İstidat’ın Edebi Ufukları (İstidat, Azerbaycan, Aralık 1999), Eşref Özgür / Türkiye Dışında Türk Olmak Kolay Değil (İstikbâl, Mersin, sayı: 124, 2000), Eşref Özgür / ”Gelinuçtu” Çok Mükemmel (İstikbâl, Mersin, sayı 147, 2000), Ahmet Özdemir / Sarkaç ve Gelinuçtu (Bizim Gazete, 2.8.2000), Dr. Avni Yüksel / Bulgaristan Türklerinin Yeni Romanı (Balkanlarda Türk Kültürü, Bursa, sayı: 39/2001), Sabri Tata / Küçük Bir Kitabın Büyük Konuları / Tuna, sayı: 45, 2000), Niyazi H. Bahtiyar / “Aşkı Arayanlar” Romanı Üstüne (Bizim Anayurt, sayı: 43, 2001), Vakıf Memmedov / İslâm Beytullah Erdi Kimdir (Oğuz Yurdu, Azerbaycan, sayı: 20, 2001), Ahmet Özdemir / Aşkı Arayanlar (Bizim Gazete, 16. 5. 2001), Osman Baymak / İslâm B. Erdi’nin Yeni Eseri Vesilesiyle (Bay, Kosova, sayı 70, 2001), Mehmet Çavuş / Bir Mektup-Bir Cevap (Tuna, sayı 10, 1997), Nahit İmaç / Yazar İslâm Beytullah Erdi ve Şiirlerinde Bayburt Yazısı Üstüne (Haber 69, sayı: 142, 2002), Denü Denev / Beleg ot Roza (önsözden, 31.8.2003), Yahya Akengin / İslâm Beytullah Erdi ve Hikâyeleri (Deliorman, Bulgaristan, sayı: 5, 2003), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2007, 2009), TYB Kültür ve Sanat Yıllığı (2015).