Mirza Bala Mehmetzade

Fikir ve mücadele adamı (D. 1898, Bakü – Ö. 1959, İstanbul). Azerbaycan Türklerindendir. Mirza Bala, Nuhoğlu, A. Kut, M.M. Mehmetzade, M.B. Daşdemir ve Ali Kutluk imzalarını da kullandı. Ortaokulu bitirdikten sonra Bakü’de Tehnikum Okuluna girdi. Öğrenciyken yeraltı teşkilatı olan Muhammediye Komitesine katıldı. 1915 yılında M. Emin Resulzâde’nin çıkardığı Açık Söz gazetesine yazmaya başladı. Aynı zamanda Basiret ga­zetesinin başyazarlığını da yaptı. 1917 Rus İhtilâlinden sonra İttifak-ı Muallimin ve Gençler Sedası dergilerinde yazdı. 28 Mayıs 1918 tarihinde bağımsız Azerbaycan Devleti ku­rulduktan sonra hükümetin Azerbaycan gazetesinde yazarlığa devam etti. Bağımsız Azerbaycan Devletinin topraklarının 27 Nisan 1920 tarihinde Bolşevik Rus orduları tarafından işgal edilmesi ve millî yönetime son verilmesi üzerine arkadaşları ile birlikte İstiklâl Komitesini harekete geçirerek Millî Mü­savat Partisinin yeraltı faaliyetlerini yürüttü. Aynı zamanda Bakü’deki okullarda öğ­retmenliğini de sürdürdü. Milliyetçi Azerbaycan Türk genç­liğinin kültürel ve siyasî yönden gelişmesinde önemli rol oy­nadı. Bir ara Ruslar tarafından tutuklandı. Hapisten çıktıktan sonra çalışmalarına hız vermiş; ancak, Rus­ların sıkı takibi ve baskısından kurtulmak için İran’a sığındı. Güney Azerbaycan’ın Enzile şehrine yer­leşerek mücadelesine devam etti.

1927 yılında İstanbul’a gelen Mirza, geri kalan ömrünü de Azerbaycan İstiklâl Mücadelesine harcadı. Yeni Kafkasya, Azeri Türk, Odlu Yurt, Bildiriş, İstiklâl, Kur­tuluş ve Azerbaycan dergilerinde millî mücadeleyle ilgili ya­zılar yazdı. 1932 yılında Türkiye’den ayrılarak Varşova’ya gitti. 1939 yılında İstanbul’a dönerek Milliyet ve Cumhuriyet gazeteleriyle Komünizmle Mücadele ve Azerbaycan der­gilerinde Rus esiri Türkler hakkında yazılar yazdı. Mirza Bala Mehmetzade, Mehmet Emin Resulzâde’nin fikir ve görüşlerinin takipçisi ve uygulayıcısı olarak tanındı.

BAZI ESERLERİ:

Azerbaycan Misak-ı Millîsi (Azerbaycan İstiklâl Beyannamesinin Tahlili, 1927), Ermeniler ve İran (1927), Millî Azerbaycan Hareketi (Millî Azerbaycan Müsavat Halk Partisi Tarihi, 1938), Azerbaycan Tarihinde Türk Albanya (1951).

KAYNAK: Ertuğrul Yaman / Türkiye’deki Türk Dünyası (A.K. Bolaç – A. Esatoğlu ile, 1998), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas. 2009).