Şair ve yazar (D. 1854, Yozgat - Ö. Nisan 1918, İstanbul). Ziya Hayri imzasını da kullandı. Eski mutasarrıflardan Hasan Hayri Paşa’nın oğludur. Ortaokulu bitirdikten sonra özel dersler alarak yetişti. Çeşitli şehirlerde tahrirat kâtipliği, savcı yardımcılığı ve hakimlik görevlerinde bulundu. Devlet hakkında ileri geri konuştuğu ihbar edilince Adana Ceza Reisi iken görevden alındı. İstanbul’da İstinaf (Hazırlık) Mahkemesi Cünha (cezayı gerektiren suç) Dairesinde yapılan mahkemeda ihbarın iftira olduğu ortaya çıktı ve beraat etti. Edirne Merkez Bidayet Mahkemesi Ceza Reisliğine, daha sonra Trablusgarp İstinaf Mahkemesi Savcılığına atandı. Trablusgarp Ceza Reisi Nimetullah Efendi’ye hakaret ettiği için görevden alınarak, 1906’dan itibaren adliye hizmetlerinden yasaklandı. II. Meşrutiyetin ilanından (1908) sonra, Üsküdar Bidayet Mahkemesi üyeliğine getirildi.
Yusuf Ziyâ Bey’in Yozgat, Kırşehir ve Kastamonu yörelerinde gezip
gördüğü yerleri, tanıdığı insanları çok güzel bir biçimde anlattığı Temâşâ-yı
Celâl-i Hûda adlı eseri, adı geçen yerlerin o zamanki kurumları hakkında
önemli bir kaynaktır. “Ûlâ sınıf-i sanisi” rütbesi, dördüncü rütbe Osmanlı
nişanı ve Hicaz demiryolu madalyasına sahipti. Çalıştığı dairede geçirdiği bir
felç sonucunda öldü. İstanbul’da Merkez Efendi Mezarlığında toprağa verildi.
ESERLERİ:
ŞİİR: Tabsıra Yahut Adana Temaşâsı (1896), Kastamonu,
Küre, İnebolu Temaşası (1896), Temaşayı Celal-i Huda (1896),
Zemzeme-i Zafer (1898), Birinci Mecmua-i Eş’arım yahut Nevbaharım (1898),
Evsâf-ı Seniye-i Hamîdiyeden Bir Şemne (1898), Barika-i Teessür (1909),
Vaveylayı Peder yahut Evlat Acısı (1914).
ARAŞTIRMA-DERLEME: Müntehabât-ı Şahname-i Firdevsi-i Tûsî (1889),
Medâr-ı Mükâleme (Türkçe-Arapça-Farsça, 1889), Mirat-ı Muhammediye ve
Menâkıb-ı Ahmediye (1895).
KAYNAK: İbnülemin Mahmud Kemal İnal / Son Asır Türk Şairleri (c.
IV, 1942), Abdulkerim Abdülkadiroğlu - F. Hakan Özkan / Yozgat Meşhurları
(1994), TDE Ansiklopedisi (c. VIII, 1998), TBE Ansiklopedisi (2001), Durali
Doğan / Yozgatlı Şair ve Yazarlar Ansiklopedisi (2005), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli
Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009).
