Dilbilimci. 20 Nisan 1947, Eskişehir doğumlu. Felsefeci Prof. Dr. Betül Çotuksöken’in eşidir. Yılmaz Oğuz adını da kullandı. Pendik Lisesi (1965), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü (1970) mezunu. Bitirme tezi: “Kitabu fi Riyazati’l-Hayl.”
İstanbul’da Özel Darüşşafaka Lisesi
(1971-77) ve Özel Saint-Joseph Lisesinde (1977-81) edebiyat öğretmenliği,
İstanbul Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulunda Türkçe okutmanlığı
(1981-88), Beykent Üniversitesinde Türk Dili
Birimi koordinatörlüğü (1998-2003), Maltepe Üniversitesi Türk Dili ve
Edebiyatı Bölümünde öğretim görevliliği, başkanlık ve rektör danışmanlığı
(2003-) yaptı.
Deneme ve incelemeleri Cumhuriyet,
Güneş gazeteleri ile Gösteri, Günümüzde Kitaplar, Türk Dili, Varlık,
Milliyet Sanat, Çağdaş Eleştiri,
Journal of Turkish Studies-Türklük Bilgisi Araştırmaları vd. dergilerde yer aldı. Meydan
Larousse, Gelişim Hachette, Türkiye 1923 / 1973, Türk Dili ve Edebiyatı vb.
ansiklopedilere madde yazarlığı yaptı.
Ayrıca yabancılara Türkçe öğretme, Türkçe ve edebiyat öğretim yöntemleri
konularında program geliştirme ve uygulama çalışmaları yaptı. Türkçe
sözlükler ile yazım kılavuzlarının hazırlanış sürecinde karşılaşılan sorunları
çözüm önerileriyle birlikte ele alıp inceledi. Bilim terimlerinin
Türkçeleştirilmesi konusundaki çalışmalara da katkıda bulundu.
Yayımladığı sözlüklerle Türkçenin sözvarlığının zenginliğini ortaya
koymaya çalıştı. Türkçenin yazılı ve sözlü kullanımı sürecinde, söyleyiş,
yazım, tümce kuruluşları, mantıksal sıradüzeni izleme vb. konularda yapılan
çeşitli yanlışlara, yabancı sözcüklerin yoğun akını karşısında takınılması
gereken tutumlara ilişkin uyarıcı yazılar yazdı. Nasrettin Hoca Fıkraları
(1996) adlı kitabıyla Truva Folklor Derneği Halkbilim Ödülünü aldı. Cumhuriyet
Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Memo Larousse, Thema Larousse’ta Türk
edebiyatı sorumlusu, Axis 2000’de Türk edebiyatı sorumlusu, Arkadaş
Büyük Türkçe Sözlük’te yazarlar kurulu üyesi olarak görev aldı. Türk Dil
Kurumu (1978-1983), Dil Derneği, Çocuk ve İlkgençlik Edebiyatı Araştırmacıları
Derneği (ÇİKEDAD) üyesidir.
“Türkçe sevgim zamanla Türkçe bilincine dönüştü,” diyen
Çotuksöken’in makaleleri Türkçe üzerine düşünenlere, Türkçeyi dert edenlere çok
şey söyleyecektir.” (Aynur Ahenk)
ESERLERİ:
SADELEŞTİRME: Türkçülüğün Esasları
(Ziya Gökâlp’ten, Mahir Ünlü ile, 1975), Türkleşmek, İslâmlaşmak,
Çağdaşlaşmak ve Doğru Yol (Ziya Gökâlp’ten, 1976), Türk Töresi (Ziya
Gökâlp’ten, 1977), Türk
Uygarlığı Tarihi (1991),
Samipaşazade Sezai’den: Sergüzeşt (1996).
ARAŞTIRMA: Atasözlerimiz (1979),
Türkçe’de Ekler-Kökler-Gövdeler (1980), Deyimlerimiz (1988), Üniversite
Öğrencileri İçin Uygulamalı Türk Dili (2 cilt, 2001-2004).
ANTOLOJİ-DERLEME: Atatürk
Antolojisi (1980), Atatürk’ten Seçme Düşünceler (1994), Nasrettin
Hoca Fıkraları (1996),
Atatürk Diyor ki (2003), Anadolu ve Dünya Bilgesi
Nasrettin Hoca ve Fıkraları (2003), Bektaşi Fıkraları (2004), Atatürk
Şiirleri Antolojisi (2004).
DENEME-ELEŞTİRİ: Denemenin
Kıyılarında (1992), Felsefi Söylem Nedir (1994), Bir Dilcinin
Günlüğünden / Okul Sözlüğü’nün Eleştirisi (1996), Türkçe Üzerine I: Denemeler ve Eleştiriler (2002),
Bektaşi Fıkraları (2004).
SÖZLÜK: Dil ve Edebiyat Terimleri
Sözlüğü (1992), Türkçe
Anlamdaşlar ve Karşıtanlamlılar Sözlüğü
(1992), Konularına Göre Özlü
Deyişler Sözlüğü (2000), Özlü Deyişler Sözlüğü
(2001), Türkçe Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü (2004).
Ayrıca ders kitapları da vardır.
HAKKINDA: Behçet Necatigil /
Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve
Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), TBE Ansiklopedisi (2001), Üniversite
Öğrencileri İçin Uygulamalı Türk Dili (Cumhuriyet Kitap, 15.11.2001), Ahmet
Kocaman / Türk Dili Eğitiminde Yeni Bir Seçenek (Cumhuriyet Kitap, 31.1.2002),
Aynur Ahenk (Virgül, sayı: 57, Aralık 2002), Osman Bolulu / Uygulamalı Türk
Dili I-II (Varlık Kitap, Nisan 2003), M. Güner Demiray / Yusuf Çotuksöken’den
Bir Antoloji: Şiirlerde Atatürk (Cumhuriyet Kitap, 3.2.2005).
