Dilbilimci, sözlükçü, edebiyatçı,
deneme yazarı, eleştirmen. 20 Nisan 1947, Eskişehir doğumlu. Felsefeci Prof.
Dr. Betül Çotuksöken’in eşidir. Yılmaz Oğuz adını da kullandı. Pendik Lisesi
(1965), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü
(1970) mezunu. Bitirme tezi: “Kitabu fi
Riyazati’l-Hayl.”
İstanbul’da Özel Darüşşafaka
Lisesi (1971-77) ve Özel Saint-Joseph Lisesinde (1977-81) edebiyat
öğretmenliği, İstanbul Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulunda Türkçe
okutmanlığı (1981-88), Beykent Üniversitesinde Türk Dili Birimi
koordinatörlüğü (1998-2003), Maltepe
Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde öğretim görevliliği, başkanlık ve
rektör danışmanlığı (2003-) yaptı.
Deneme ve incelemeleri Cumhuriyet,
Güneş gazeteleri ile Gösteri, Günümüzde Kitaplar, Türk Dili, Varlık,
Milliyet Sanat, Çağdaş Eleştiri, Journal of Turkish
Studies-Türklük Bilgisi Araştırmaları vd. dergilerde yer aldı. Meydan
Larousse, Gelişim Hachette, Türkiye 1923 / 1973, Türk Dili ve Edebiyatı vb.
ansiklopedilere madde yazarlığı yaptı.
Ayrıca yabancılara Türkçe öğretme,
Türkçe ve edebiyat öğretim yöntemleri konularında program geliştirme ve
uygulama çalışmaları yaptı. Türkçe sözlükler ile yazım
kılavuzlarının hazırlanış sürecinde karşılaşılan sorunları çözüm önerileriyle
birlikte ele alıp inceledi. Bilim terimlerinin Türkçeleştirilmesi konusundaki
çalışmalara da katkıda bulundu.
Yusuf Çotuksöken, yayımladığı sözlüklerle
Türkçenin sözvarlığının zenginliğini ortaya koymaya çalıştı. Türkçenin
yazılı ve sözlü kullanımı sürecinde, söyleyiş, yazım, tümce kuruluşları,
mantıksal sıradüzeni izleme vb. konularda yapılan çeşitli
yanlışlara, yabancı sözcüklerin yoğun akını karşısında takınılması gereken
tutumlara ilişkin uyarıcı yazılar yazdı.
Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi,
Memo Larousse, Thema Larousse’ta Türk edebiyatı sorumlusu, Axis 2000’de
Türk edebiyatı sorumlusu, Arkadaş Büyük Türkçe Sözlük’te yazarlar kurulu
üyesi olarak görev aldı. Türk Dil Kurumu (1978-1983), Dil Derneği, Çocuk ve
İlkgençlik Edebiyatı Araştırmacıları Derneği (ÇİKEDAD) üyesidir.
Ödülleri:
Nasrettin Hoca Fıkraları (1996)
adlı kitabıyla Truva Folklor Derneği Halkbilim Ödülünü aldı.
Yusuf Çotuksöken İçin Ne Dediler?
“Türkçe sevgim zamanla Türkçe
bilincine dönüştü,” diyen Çotuksöken’in makaleleri Türkçe üzerine düşünenlere,
Türkçeyi dert edenlere çok şey söyleyecektir.” (Aynur Ahenk)
ESERLERİ:
Sadeleştirme: Türkçülüğün
Esasları (Ziya Gökâlp’ten, Mahir Ünlü ile, 1975), Türkleşmek,
İslâmlaşmak, Çağdaşlaşmak ve Doğru Yol (Ziya Gökâlp’ten, 1976), Türk
Töresi (Ziya Gökâlp’ten, 1977), Türk Uygarlığı Tarihi
(1991), Samipaşazade Sezai’den: Sergüzeşt (1996).
Araştırma: Atasözlerimiz
(1979), Türkçe’de Ekler-Kökler-Gövdeler (1980), Deyimlerimiz
(1988), Üniversite Öğrencileri İçin Uygulamalı Türk Dili (2 cilt,
2001-2004).
Antoloji-Derleme: Atatürk
Antolojisi (1980), Atatürk’ten Seçme Düşünceler (1994), Nasrettin
Hoca Fıkraları (1996), Atatürk Diyor ki (2003),
Anadolu ve Dünya Bilgesi Nasrettin Hoca ve Fıkraları (2003), Bektaşi
Fıkraları (2004), Atatürk Şiirleri Antolojisi (2004).
DENEME-ELEŞTİRİ: Denemenin
Kıyılarında (1992), Felsefi Söylem Nedir (1994), Bir Dilcinin
Günlüğünden / Okul Sözlüğü’nün Eleştirisi (1996), Türkçe
Üzerine I: Denemeler ve Eleştiriler (2002), Bektaşi Fıkraları (2004).
Sözlük: Dil ve
Edebiyat Terimleri Sözlüğü (1992), Türkçe Anlamdaşlar ve
Karşıtanlamlılar Sözlüğü (1992), Konularına Göre Özlü Deyişler
Sözlüğü (2000), Özlü
Deyişler Sözlüğü (2001), Türkçe Atasözleri ve
Deyimler Sözlüğü (2004).
Ayrıca ders kitapları da vardır.
HAKKINDA:
İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi
(2001, 2004) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür
Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007), Behçet Necatigil /
Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve
Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), TBE Ansiklopedisi (2001), Üniversite
Öğrencileri İçin Uygulamalı Türk Dili (Cumhuriyet Kitap, 15.11.2001), Ahmet
Kocaman / Türk Dili Eğitiminde Yeni Bir Seçenek (Cumhuriyet Kitap, 31.1.2002),
Aynur Ahenk (Virgül, sayı: 57, Aralık 2002), Osman Bolulu / Uygulamalı Türk
Dili I-II (Varlık Kitap, Nisan 2003), M. Güner Demiray / Yusuf Çotuksöken’den
Bir Antoloji: Şiirlerde Atatürk (Cumhuriyet Kitap, 3.2.2005).
