Devlet
adamı ve şair (D. Şubat 1815, İstanbul - Ö. 24 Kasım 1888). Asıl adı Mehmed
Hayreddin İrfan’dır. 1826’da Defterdar Mektupçusu Odasında, daha sonra Mısır
kethüdası Necib Efendi (Paşa) ile Edirne ve Vidin Valisi Ağa Hüseyin Paşanın
yanında kâtiplik (1834) yaptı. Darphane Defterdarı Ali Rızâ Efendi’ye mühürdar
(1835), Mansûre Defterdarlığı Mektûbî Kalemine memur (1836) oldu. Maliye
Nezâretinin çeşitli kademelerinde görev aldı. İlk maliye müsteşarlığı görevini
(1858) yürüttü. Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliyye (1861) ve Dîvân-ı Ahkâm-ı
Adliyye (1868) üyesi, vezir rütbesiyle Edirne valisi (1871), Şûrâ-yı Devlet
reis vekili, Me’mûrîn Muhâkemât Dairesi reisi ve Mahkeme-i Temyîz reisi oldu. 1886’da emekliye ayrıldı. Vefat edince Haydarpaşa’da
Ayrılık Çeşmesi Mezarlığına defnedildi. Şiir ve yazılarından oluşan Mecmûa-i
İrfan Paşa (1870-71) adlı bir kitabı vardır.
HAKKINDA: İbnülemin Mahmut Kemal İnal / Son Asır Türk
Şairleri (c. 2, 1930-42, s. 705- 707), Vasfi Mahir Kocatürk / Büyük Türk
Edebiyatı Tarihi (1964, s. 603), Fevziye Abdullah Tansel / Nâmık Kemal’in
Mektupları (c. 1, 1967, s. 353), Ömer Faruk Akün / Namık Kemal’in Mektupları
(1972), M. Kaya Bilgegil / Harabât Karşısında Namık Kemal (1972), Nihad Sami
Banarlı / Resimli Türk Edebiyatı Tarihi (c. 2, 1979, s. 896, 909), Kâzım Yetiş
/ Nâmık Kemal’in Türk Dili ve Edebiyatı Üzerine Görüşleri ve Yazıları (1989, s.
205-219), Nurettin Albayrak / TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 22, 2000, s. 444).