Mina Urgan

Çevirmen, Yazar

Doğum
01 Mayıs, 1915
Ölüm
14 Haziran, 2000
-
Eğitim
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü
Burç

Yazar, çevirmen (D. 1 Mayıs 1915, İstanbul - Ö. 14 Haziran 2000). Fecr-i Ati şairlerinden, “Odalar’’ şairi Tahsin Nahit’in öz, Falih Rıfkı Atay’ın üvey kızı; aktör-şair Cahit Irgat’ın eşi; şair Mustafa Irgat’ın annesidir. Falih Rıfkı Atay’ın koruması altında büyüdü. Notre Dame de Sion’da başladığı ortaöğrenimini yatılı öğrenci olarak Arnavutköy Kız Kolejinde tamamladı. İÜ Edebiyat Fakültesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi. İngiliz Edebiyatı dalında doktora yapmak için gittiği Fransa’dan İkinci Dünya Savaşı nedeniyle (1940) geri döndü. İkinci Dünya Savaşı’nın ilk aylarında Paris’te öğrenci iken gizli Polonya Komünist Partisi üyesi arkadaşlarına yardım etti. Doktora öğrenimini İstanbul’da tamamladı. 1941 yılında kurulan İÜ İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümünde asistan, doçent (1947) ve profesör (1960) oldu. 1977 yılında emekli oluncaya kadar bu kurumda öğretim üyeliğini sürdürdü.

Çeviriler yapmaya öğretim üyeliği yıllarında başladı. Fakat asıl uzmanlık alanındaki eserlerini emekli olduktan sonra yayımladı. Kendisini edebiyat dünyası ve kamuoyuna tanıtan kitapları ise anıları oldu. Mustafa Kemal Atatürk’ten Nâzım Hikmet’e, Neyzen Tevfik’ten Halide Edib’e, Falih Rıfkı’dan Sait Faik’e, Mehmet Ali Aybar’dan Behice Boran’a ve Necip Fazıl’a kadar çok sayıda ünlü kişi bu anılarda yer aldı. Thomas Malory, Henry Fielding, Balzac, Aldous Huxley, Graham Greene, William Golding, John Galworthy, Herman Melville ve Shakespeare’den çeviriler yaptı.

Mîna Urgan’ın hayatını anlatmaya bugünden başlaması bile bilincinin yaşanan gerçekliğe ne denli bağlı ve bu gerçekliğin ne denli farkında olduğunun tanıtı değil midir? ‘Günün’ penceresinden bakar geçmişe Mîna Urgan, ‘halini’ arz ederken; çağrışımlar kimi kez Bodrum’da dost sofrasına, kimi kez Paris’e, Paul Eluard’ın eşine, Dino’lara, ilk evladın doğuşuna doğru, anlamlı bir hayatın işlevsel anı zenginliği arasında kolan vurur. ‘Yaşlı’ bugünün ağır rengine janjanlar katan Mîna Hanım’ın anımsadıkları. Belki metni özellikle böyle kurmuştur yazar; belki de beyninin işleyişini olanca doğallığıyla sunmuştur bize. Anımsayışlar hep pırıltı katmaz mı günümüze...” (Erendiz Atasü)

Mina Urgan Bir Dinozorun Anıları ve Bir Dinozorun Gezileri adlarını taşıyan her iki kitabında da çağdaş, uygar, insanlık tarihinin bugüne dek üretilmiş olduğu sanat ve kültür değerlerini anlamak isteyen, bu mirasın insanlık için taşıdığı önemi kavramış bir insan yapısını tarif etti. Okur, Mina Urgan’ın esprili ve dürüst kaleminden anlatılan anılarla, yakın kültürel tarihimizde bir gezinti yaparken, aynı zamanda ülke sorunlarına duyarlı ve toplumsal hayatla yakından ilgili portreleri de tanıdı. İnsani zaaflarıyla birlikte anlatılan bu portrelerin büyük çoğunluğu, günümüzde ‘dinozorik’ bulunan insanlık değerlerini özümsemiş portreleri. Aynı zamanda genç bir cumhuriyetin entelektüel tarihine de ışık tutuyordu.” (Ayfer Tunç)

“Rahat bir kadın Urgan, çünkü hesapsız-kitapsız bir yazar Urgan, ayrıca da içten ve mütevazı ve galiba en önemlisi, solcu bir kadın Urgan. Kendi solculuğunu hafife alan, eleştiren ama solculuktan ödün vermeyen örnek bir aydın portresi çiziyor. Her ne kadar yeni yetme sağcılarla eski çürük solcuların dinozor etiketini, anlamını ters yüz ederek kabullense de, Urgan’ın kimi satırlarında (bilhassa cenazeler ve cezaevi ziyaretlerini anlattığı bölümler ile 1 Mayıs sahnesinde), 20 yaşındaki insanların heyecanı var. Tanrıtanımazlıktan anti-globalciliğe kadar sol için tayin edici değerleri savunurken müthiş sade, ama bir o kadar da sağlam ve ikna edici gerekçeler getiriyor.” (Ragıp Duran)

ESERLERİ:

İNCELEME: Shakespeare ve Hamlet (1984), Edebiyatta Ütopya Kavramı ve Thomas More (1984), İngiliz Edebiyatı Tarihi (5 cilt, 1986-1993), Virginia Woolf (1995), D.H. Lawrence (1997).

ANI: Bir Dinozorun Anıları (1998), Bir Dinazorun Gezileri (1999), Elizabeth Çağı Tiyatrosunda Soytarılar, Sir Thomas More ve Shakespeare (2 cilt).

ÇEVİRİ: Tom Jones: Sokakta Bulunmuş Bir Çocuğun Hikâyesi (H. Fielding’den, 4 cilt, 1945-46), Otuz Yaşındaki Kadın (H. Balzac’tan, 1946), Arthur’un Ölümü (J. Malory’den, 4 cilt, 1948), Troilos ile Kressida (W. Shakespeare’den, S. Eyuboğlu ile, 1956), Ses Sese Karşı (A. Huxley’den, 2 cilt., 1961-62), Utopia (T. More’dan, ortak çeviri, 1964), Moby Dick (H. Melville’den, S. Eyuboğlu ile, 1964), Uygarlık (C. Bell’den, ortak çeviri, 1966), Sineklerin Tanrısı (W. Golding’den, 1979), Forsyte Efsanesi (J. Galsworthy’den, 1980), Yıkılış (G. Green’den, 1982), Yalınayak Sokrates (M. Anderson’dan, 1985).

HAKKINDA: Alpay Kabacalı / Kültürümüzden İnsan Adaları (1995, s. 174-177), Osman Şirvan / ‘Bir Dinozorun Anıları Üzerine Bir Dinozorun Notları’ (Kitap Zamanı, 8.5.1998), Ragıp Duran / Soylu Sevimli Solcu (Virgül, Eylül 1998), Erendiz Atasü / Yiğit ve Bilge Kadın (Cumhuriyet Kitap, 10.12.1998), Ayfer Tunç / Dinozor Bize Ne Öğretti? (Cumhuriyet Kitap, 9.12.1999), Tatyana Moran / Dün, Bugün (2000), Mehmet Nuri Yardım / Edebiyatımızın Güleryüzü (2002) - Yazar Olacak Çocuklar (2004).

FOTO GALERİ

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör