İslâm
bilgini (D. ?, Akviran köyü / Akdağ / Amasya - Ö. 26 Ocak 1886, İstanbul). Asıl
adı Abdülkerim’dir. Eğitimini İstanbul’da tamamladı. Öğrenimini sürdürmesi için
Sadrazam Mustafa Reşid Paşa tarafından Londra’ya gönderildi. 1858’den sonra
Subhi Paşa’nın Horhor’daki konağında öğretim faaliyetini sürdürdü. Huzur
derslerinde muhataplık (1847-67) yaptı. Yenişehir mollası, Meclis-i Maârif
üyesi oldu. Ulemâ için önemli bir mevki olan İstanbul pâyesine yükseltildi.
Vefat edince Fâtih Camii Mezarlığına gömüldü.
Çağdaş ilimler konusunda belli bir fikre
sahipti. Eserleri daha çok İslâm kültürünün damgasını taşır. Geleneksel çizgiyi
takip ederek mantık, felsefe ve kelâma dair klasiklere şerh ve hâşiyeler (kenar
notları) yazdı. Kozmoloji ve coğrafya konularıyla ilgilendi.
ESERLERİ:
Zübde
fî İlmi’s Sarf (1875-76), Risâle-i
Kazâ ve Kader (1876-77), Risâle-i Rûh İnsâniyye (1876-77), Kıssa-i
Selâmân ve Ebsâl (1299), Risâle- i fî Tahkiki’l Hareketi’l Hâfıza li’z
Zamân, Tezkiretü’l- Ekâlim (derleme).
Arapça
eserleri de vardır.
HAKKINDA: Ahmed Cevdet Paşa / Tezâkir (c. 4, 1953-57,
s. 10), Bursalı Mehmed Tâhir / Osmanlı Müellifleri (c. 2, 1914-24, s. 10-11),
Cevat İzgi / TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 22, 2000, s. 295-296).
