Uygur
şairlerinden (D. 1901, Turfan – Ö. 1933, Çin). Kültürlü bir aile çevresi içinde
yetişti. Tüccar babası ile birlikte Çin, Rusya, Finlandiya gibi birçok
memleket gezdi. Bu geziler ona sosyal gelişmeleri ve siyasi rejimleri
farklı milletler ile tanışma fırsatı verdi. Bu döneminde Rusça, Çince ve
Moğolcayı öğrendi.
Şair,
Çin baskıcı yönetiminin zulmü, yerli işbirlikçilerin halk üstündeki baskıları
neticesinde harap olan vatanına ve cehalet içinde geri kalmış milletinin haline
acıdı. Uygur Türklerinin kurtuluş ve demokrasi hedefleri doğrultusunda birçok
kahramanlık şiirleri yazarak milletini uyandırmaya çalıştı. 1932 yılında dokuz
dava arkadaşı ile birlikte gizli Turfan İnkılabı Merkez Komitesini kurdu. Tam ayaklanmaya
hazırlanırken, muhbirlerin bilgi sızdırması nedeniyle Şing Şi Sey yönetimi tarafından
tutuklanarak idam edildi.
KAYNAK:
İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları
Ansiklopedisi (C. 12, 2015).
Hèy, pekir Uyghur, oyghan, uyquñ yèter,
Sende mal yoq, emdi ketse can kèter.
Bu ölümdin özeñni qutqazmisañ,
Ah, sèniñ haliñ heter, haliñ heter.
Qop! Dèdim, bèshiñni köter, uyquñni aç!
Reqibniñ bèshini kes, qènini çaç!
Köz èçip etrapqa obdan baqmisañ,
Ölsen armanda, bir kün yoq ilac.
Hèlimu cansizgha oxshaydu teniñ,
Shuña yoq mu ançe ölümdin ghemiñ?
Qiçqirsam qimirlimayla yatisen,
Oyghanmay ölmekçimu sen shu petiñ?
Közuñni yoghan eçip etrapqa baq,
Öz istiqbaliñ heqqide oylan uzaq.
Ketse qoldin bu ghanimet, purset,
Keliçek ishiñ çataq, ishiñ çataq.
Èçinar koñlüm saña, hèy Uyghurum,
Sebdishim, qèrindishim, bir tuqqunum.
Köyünüp haliñgha oyghatsam sèni,
Añlimaysen zadi, nème bolghunuñ?!
Kèlidu bir kün pushayman qilisen,
Tektige gepniñ shu çaghda yëtisen.
"Xep" deseñ shu çaghda ölgürmey qalur,
Shunda, Uyghur, sözige teñ bèrisen.
Turpan, 1921