Hayırsever.
Osmanlı sultanlarından Orhan Gazi’nin eşi, Murat Hüdavendigâr’ın annesi (XII.-XIV
yy.). Nilüfer Hatun, Rum asıllı olup gerçek adı Holofira’dır. Osmanlı’daki
yabancı eşlerden ilki, aynı zamanda ilk yabancı kökenli sultandır. Yarhisar
(Bursa / Yenişehir’e bağlı) Tekfuru Mihalis’in kızıdır. Orhan Bey’le evlenip Müslüman olduktan sonra Nilüfer adını aldı, kısa
zamanda Türk geleneklerini benimsedi. Orhan Gazi ile Nilüfer Hatun’un
evliliklerinden iki erkek çocukları dünyaya geldi: Süleyman Şah ve Murat (I.
Murat). Nilüfer Hatun’un büyük oğlu Süleyman Şah, Osmanlı Devleti’nin kuruluş
yıllarında büyük hizmetler yaptı. Nilüfer Hatun da bütün servetini
vakfederek, Bursa civarında güzel izler bıraktı.
Orhan Gazi serhat boylarında babasının
vasiyeti gereği savaşırken eşi Nilüfer Hatun da yaşamını hayır işleri
yaparak geçirdi. Çok hayırsever bir kadın olan Nilüfer Hatun, İznik ve
Bursa’yı camiler, imaretler, medreselerle donattı. Bursa’da kaplıca
kapısı yanında bir tekke, Bursa Kalesi’nde bir cami, Darülharp
mahallesinde bir mescit, kendi adını taşıyan Nilüfer Çayı (Bursa /
Mudanya yolu) üzerinde bir köprü yaptırdı. Adı yüzyıllar sonra Bursa’da
bir ilçeye verildi.
Mezarı Söğüt’teki Orhan Gazi Türbesi’nde olan
Nilüfer Hatun için oğlu I. Murat da 1388 yılında İznik’te bir annesi adına bir zaviye-i
imaret yaptırdı. Yeşil Cami’nin kuzeybatısında; Müze, Türbe ve Lefke
sokaklarının bulunduğu yerde olan imaret günümüzde İznik Müzesi olarak
kullanılmaktadır. İmaret’in doğu cephesindeki giriş kapısının üzerinde 48x151
cm. ebadındaki üç satırlık bir
kitabenin Türkçesi şöyledir:
“Bu
mamur olarak sürecek olan mübârek ve şerefli imaretin yapılmasını büyük
hükümdar, kerem sahibi Hakan Sultan oğlu Sultan, Orhan’ın oğlu Murat emretti.
Annesi merhume ve mağfure Nilüfer Hatun için yedi yüz doksan senesinin
Cumade’l-evvelinin başında”
Bu kitabede Sultan Murat’ın (Hükümdarlığı:
1362-89) annesi Nilüfer Hatun için 1388’de yapılmasını emrettiği, kitabesinde belirtilmekte
olan bu yapı, en eski Osmanlı yapılarındandır. XIX. yüzyılın sonlarına dek
imaret işlevini gören bu yapı, İznik’in Yunan işgali sırasında
büyük ölçüde tahrip edilmişti. Cumhuriyet döneminde bir süre depo olarak
kullanılmış, bu arada onarılmış, binanın çevresini kuşatan ekler ortadan
kaldırılmış ve bugünkü görünümünü almıştır. Nilüfer Hatun anısına
yapılan bu bina 1955 yılında müze olarak hizmete ve ziyarete açılmıştır.
KAYNAKÇA:
Ana Britannica Ansiklopedisi (1999), Meydan Larousse Ansiklopedisi (1969-73),
İrfan Özfatura / Fukara Anası Nilüfer Hatun (2004), İhsan
Işık / Ünlü Kadınlar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 6, 2013) -
Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013).