Mutasavvıf-şair, İslâm bilgini (D. 1779, Karadağ / Süleymaniye –
Ö. 9 Haziran 1827, Cebelikasiyûn / Şam). Tam adı Ebü’l-Bahâ Ziyâeddîn Hâlid b.
Ahmed b. Hüseyni’l-Osmanî’dir. Nakşibendî tarikatinin Hâlidîlik kolunun
kurucusudur. Kadirî tarikatine mensup bir aileden gelen Mevlâna Hâlid,
öğrenimini Bağdat’ta tamamladı. Tasavvufî arayışı sonucu Hindistan’a giti ve
burada Abdullah-ı Dehlevî’nin öğrencisi oldu. Ondan aldığı hilâfetle
Süleymaniye’ye döndü; önce Bağdat sonra da Şam’da irşat (Hak yolunu gösterme)
çalışmaları yürüttü. Tasavvufî ve ilmî çalışmaları o derece etkili oldu ki
kendisinden önce Kadirîliğin hâkim olduğu Irak ve Suriye bölgelerinde Mevlâna
Hâlid’le birlikte Nakşibendîlik yaygınlaştı. Yetiştirdiği çok sayıda öğrenci
aracılığıyla söz konusu bölgelerle birlikte Türkiye’nin güney bölgelerinde ve
halifeleri aracılığıyla tüm Türkiye’de etkili oldu.
ESERLERİ:
Dîvân (çev.
ve şerh: Sadrettin Yüksel, 1977), Şerh-i Akâid Hâşiyesi, Siyelkûtî’ye
Ta’lîkat, Risâle fî İsbâti’r-Râbıta (haz. Mehmed Zahid Kotku, 1990), İrâde-i
Cüz’iyye Risâlesi, Cilâü’l-Ekdâr, Ferâidü’l-Fevâid/İtikadnâme (haz. Hüseyin
Hilmi Işık, 1996), Hediyyetü’l-İhvân fî Âdâbi Zikri’l-Mennân (haz.
Mehmed Zahid Kotku), Buğyetü’l-Vâcid fî Mektûbâti’l-Mevlâna Hâlid (haz.
Dilâver Selvi-Kemal Yıldız, 1993).
KAYNAK: Bursalı Mehmed Tahir / Osmanlı
Müellifleri I (1972), Süleyman Uludağ - Hamid Algar / “Hâlidiyye” (TDV İslâm
Ansiklopedisi, c. XV), “Mevlâna Hâlid-i Bağdâdî ve Talebeleri-I: Mevlâna
Hâlid-i Bağdâdî (k.s)” (Özlenen Fark, sayı: 24, Temmuz 1984), İhsan
Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları
Ansiklopedisi (2. bas., 2009).
