Yirmisekiz Mehmed Çelebi

Devlet adamı ve yazar (D. ?, Edirne - Ö. 1732, Lefkoşe). Yeniçeri Ocağında Yirmisekizinci Orta’ya mensup olduğu için bu adla anılır. Yeniçeri Efendisi, Darphane Nazırı, Defter-i Hâkânî Emiri, Ruzname-i Evvellik ve Elçilik gibi çeşitli devlet görevlerinde bulundu. 1720 yılında bozulan Türk-Fransız ilişkilerini düzeltmek ve Fransa’daki bazı yenilikleri öğrenmek düşüncesiyle seksen kişilik bir heyetle birlikte Paris’e gönderildi. Bir yıl kadar kaldığı Fransa’da izlenimlerini bir rapor olarak Sultan III. Ahmed’e sundu. Ünlü Sefaretnâme’si bu izlenimlerinden oluşmaktadır. Eğlenceleriyle ünlü Lale Devri (1718-1730)’nin başlamasında bu eserin önemli bir rolü olduğu söylenir. Paris’ten dönüşünde defter emîni, rûznâmçe-i evvel ve baş muhasebeci oldu. 1730 ihtilalinde Lefkoşe’ye sürüldü ve sürgün hayatının ikinci yılında orada öldü.

Çelebi’nin ayrıca bazı yazma mecmualarda Faizî mahlasıyla şiirleri de bulunmaktadır. Sefaretnâme’nin ilk baskıları 1867 ve 1871 yılında İstanbul’da, Şevket Rado tarafından sadeleştirilerek Yirmisekiz Mehmed Çelebi’nin Fransa Seyahatnamesi adıyla 1970 yılında; Galland tarafından yapılmış Fransızca çevirisi de 1957 yılında Fransa’da yayımlandı.

“Efendi Paris’i Evliya Çelebi’nin Viyana’yı sey­rettiği gibi Kanunî devrinin şanlı hatıraları arasından ve bir serhat mücahidinin mağrur gözü ile görmez. O, XVIII. asır Paris’ine Karlofça’nın ve Pasarofça’nın millî şuurda açtığı hazin gediklerden ve devlet işlerin­de pişmiş zeki bir memurun tecrübesiyle bakar.” (Ahmet Hamdi Tanpınar)

HAKKINDA: Taha Toros / Yirmisekiz Mehmet Çelebi (Hayat, 7.11.1968), Faik Reşit Unat / Os­manlı Sefirleri ve Sefâret-nâmeleri (1968), Bursalı Mehmed Tahir / Osmanlı Müellifleri III (1975), Yurt Ansiklopedisi (c. IV, 1982), Ahmed Hamdi Tanpınar / XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi (1982), Baki Asiltürk / Osmanlı Seyyahlarının Gözüyle Avrupa (2000), Büyük Türk Klâsikleri (c. 7, 2004), İhsan Işık / Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006).