Orhan Cezmi Tuncer

Akademisyen, Profesör Mimar, Restorasyon Uzmanı, Mimarlık Tarihçisi, Araştırmacı Yazar (D. 8 Ocak 1931, Diyarbakır – Ö. 12 Haziran 2023, Ankara).

Babası, fotoğraf sanatçısı Mehmed Danyal Bey, kentin ilk stüdyo fotoğrafçısı olup, "Foto Yıldız" olarak ün yapmıştı. Bu mesleğini 50 yıldan fazla sürdürdü. Saygın bir kişiliğe sahipti. Annesi, Münire (Akbıyık) Hanımdır.

Orhan Cezmi Tuncer, ilk ve ortaöğrenimini Diyarbakır’da bitirdi. İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Mimarlık Bölümü (1956) mezunu. Bir süre Diyarbakır DSİ X. Bölge Müdürlüğü binalarının yapımında şantiye şefliği yaptıktan sonra serbest çalışmaya başladı. 1966 yılında Ankara’ya yerleşti. Vakıflar Genel Müdürlüğü Abideler Şubesine davet edildi, orada görev aldı. Vakıflar Genel Müdürlüğü bünyesinde, yıllık yatırımların projelerini hazırlamak üzere Rölöve Bürosunu kurdu. 1972 yılında Abideler Mütehassıs Müşavirliğine, 1976’da Genel Müdür Teknik Müşavirliğine atandı. Anadolu’nun birçok yerinde, özellikle Ahlat, Diyarbakır, Kayseri, Konya gibi önemli merkezlerde bulunan tarihi yapıları restorasyonlarında bulundu. Diyarbakır Dağkapı semtindeki Atatürk Anıtı kaidesi ve çevresinin düzenlenmesinin proje ve inşaatı ile Mardin Hükümet Meydanının düzenlenmesi ve Atatürk Anıtı kaidesi projesi ona aittir. Diyarbakır'da Yoğurt Pazarı doğusunda yer alan Borsa Hanı karşısındaki Mehmet Han'a ait pasaj, Urfa Kapı içinde, Melikahmet Caddesi sonundaki çarşı, İstasyon Caddesi üzerinde Borsa Hanı ve Hikmet Çelebioğlu'na ait, altı  bayilik, üstü ev olan yapıyı tasarlayıp uyguladı.

1977’de İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi Sedat Hakkı Eldem Stüdyosunda doktorasını tamamlayarak, 1980’de Gazi Üniversitesi Devlet Mühendislik Mimarlık Fakültesine öğretim üyesi oldu. Burada sanat tarihi, mimarlık tarihi, rölöve dersleri verdi. Aynı yerde, aynı yıl Restorasyon Anabilim Dalını kurdu. 1980’de doçent ve 1992’de profesör oldu. Mimarlık tarihiyle ilgili yazılarını 1970 yılından itibaren on üç kitap ve doksandan fazla makale olarak yayımladı. 1991’den itibaren iki dönem Kültür ve Tabiat Varlıkları Diyarbakır Koruma Kurulunun başkanlığını yaptı. Beş Yıl Yüksek Kurul üyeliğinde bulunarak 1998’de emekliye ayrıldı.

Vefatı:

Prof. Dr. Orhan Cezmi Tuncer, 12 Haziran 2023 günü Ankara’da vefat etti. Cenazesi 12 Haziran 2023 günü Gölbaşı Caminde öğle vakti kılınan namazdan sonra Gölbaşı Mezarlığında toprağa verildi.

Bazı Makaleleri:

Diyarbakır'daki mimari eserlerle ilgili olarak, basılı beş kitabının dışında kıymetli makaleler yayımlamıştır. Bu makaleler 1970 yılından itibaren çeşitli dergiler, yıllıklar, kongre ve sempozyum kitaplarında yer almıştır:

Bu makalelerin Diyarbakır konulu olanlarından bazıları şunlardır:

Diyarbakır Sultan Şucaeddin Türbesi (Önasya, c. 7, Sayı: 76, 1970);

Diyarbakır, Mardin ve Dolaylarında Bazı Hıristiyan Dini Yapılarında Türk - İslâm Mimari Unsurları (Sanat Tarihi Yıllığı V, 1973);

Diyarbakır - Bitlis Kervan Yolu Üzerindeki Hanlar (2. Ulusal Türkoloji Kongresine sunulan bildiri, Şubat 1979);

Selçuklularda Ahşap Örtü (Ulusal Kültür, Ekim 1979); Diyarbakır Evleri (Önasya, c. 6, Sayı: 65, 1969);

Diyarbakır Ali Paşa Medresesi ve Camisi (Önasya, c. 6, sayı: 66, 67, 1969);

Diyarbakır'da Osmanlı Yapıları I, Ali Paşa Manzumesi (Kara - Amid, 2, savı: 8, Ekim 1972);  

Üç Selçuklu Kümbeti (Sanat Tarihi Yıllığı V, İstanbul 1973);

Diyarbakır Anıtları (Kültür ve Sanat dergisi, Sayı: 28 Aralık 1995, Türkiye İş Bankası yayını, s. 12-17);

Diyarbakır Camileri (Diyarbakır: Müze Şehir, 1999, s. 210-225); Diyarbakır Evleri (aynı eser, s. 233-246);

Diyarbakır'da Yapı Sanatlarından Kesitler (I. Bütün Yönleriyle Diyarbakır Sempozyumu, 2001, s. 102 - 112);

Diyarbakır Kent Kimliği (aynı eser, s. 164-175).

KİTAPLARI:

Araştırma-İnceleme:

Anadolu Kümbetleri I - Selçuklu Dönemi (1986), Anadolu Kümbetleri II - Beylikler ve Osmanlı Dönemi (1991), Anadolu Kümbetleri III - Beylikler ve Osmanlı Dönemi (1992), Anadolu Selçuklu Mimarîsi ve Moğollar (1989), Kayseri Sahabiye Medresesi (1988), Diyarbakır Camileri (1996), Diyarbakır Evleri (1999), Diyarbakır Kiliseleri (2003), Ankara Evleri (2003), Anadolu Kervan Yolları (2008), Sivas - Gök Medrese (2008), Diyarbakır Suriçi Anıtları İle Köşkler ve Bağlar (2012), Diyarbakır Surları (2012), Selçuklu Mimarisi Üzerine Orhan Cezmi Tuncer İle Söyleşi (Dursun Ayan, 2012).

Ders Kitapları:

Mimarlık Tarihi I (1980), Mimarlık Tarihi II (1980), Sanat Tarihi I-II (1980), Rölöve ve Restorasyon (1990).

KAYNAK: Mehmet Önder / Bir Dev Eser: Anadolu Kümbetleri (Tercüman, 6.2.1993), Şevket Beysanoğlu/ Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları (c. III, s. 324-325-326, 1997; c. IV, s. 36-37, 2003), İhsan Işık / Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas. 2009), Dursun Ayan / Selçuklu Mimarisi Üzerine Orhan Cezmi Tuncer İle Söyleşi (2012), Kendisinden alınan bilgiler (Nisan 2013), İhsan Işık / Diyarbakır Ansiklopedisi (2013) - Geçmişten Günümüze Diyarbakırlı İlim Adamları Yazarlar ve Sanatçılar (2014), Prof. Dr. Orhan Cezmi Tuncer vefat etti (Sosyal medya – facebook vefat haberi paylaşımı, 12.06.2023).