Askeri tabip, diplomat,
siyaset ve devlet adamı, Diyarbakır milletvekillerinden (D. 1875,
İstanbul – Ö. 2 Ocak 1952). Babası Yusuf Tali Paşa, annesi Fatma Rasime hanımdır. Kayınpederi
Maarif Nazırı (Eğitim Bakanı) Münip
Paşa’dır. İlk ve orta öğrenimini Galatasaray Lisesi’nde tamamladı. Girdiği
Askerî Tıp Mektebi(Tıp Fakültesi)’ni tabip yüzbaşı olarak bitirdi. İstanbul
hastanelerinde ve kıtalarda çalıştı. 1896’da sınava girerek operatör oldu.
Haydarpaşa Hastanesi’nde çalıştı, vekâleten hastanenin Başhekimliğini yürüttü. Aralık
1911’de terhis edildi. Mısır’da rastladığı arkadaşları ile Bingazi’ye harp
cephesine giderek orada Mustafa Kemal’le birlikte bulundu. Bingazi Kuvvetleri Sağlık
Başkanlığına getirildi, rahatsızlanarak, 1912’de İstanbul’a döndü.
İbrahim Tali Bey, Balkan Savaşı (1912-13)’na katıldı.
Samsun Fırkası Sıhhiye Bölüğü Baştabibi, Mürettep 10. Kolordu Baştabibi oldu;
mütarekeden sonra Harbiye Nezarerti (Savunma Bakanlığı) Sağlık Dairesi Şube
Müdürlüğü yaptı. Bu sırada Van, Ankara ve Kayseri’de görülen “lekeli tifo” salgını mücadelesine
katıldı. Genel Seferberlikte (1914) Sıhhiye Dairesi Başkanvekili oldu. Mayıs
1915’te İkinci Ordu Sağlık Dairesi Başkanı olarak Çanakkale’ye gönderildi,
ardından Diyarbakır’a verildi. 1917’de Doğu Orduları Grubu Sağlık Müfettişi
olarak Elaziz (Elazığ)’e, Mart 1918’de Yıldırım Orduları Grubu Sağlık Müfettişi
olarak Filistin’e gönderildi. Mütarekede Harbiye Nezareti Sağlık Dairesi II.
Başkanlığına getirildi, 9. Kolordu Sağlık Müfettişliğine atandı ve 19 Mayıs’ta
Mustafa Kemal’le Samsun’a çıktı. Amasya, Sivas ve Erzurum’da bulundu.
İbrahim Tali Bey, Haziran1920’de Ermenistan harekâtı
nedeniyle kurulan Şark Cephesi Sağlık Başkanlığı’na getirildi. Rusya’ya
gönderilen siyasî heyete danışman olarak katıldı. Ağustos ayında Moskova’ya
gitti, elçi Ali Fuat Paşa’nın Moskova’ya gitmesi üzerine, Sarıkamış Karargâhı’na döndü. Mayıs 192l’de
Ankara’da Millî Savunma Bakanlığı Sağlık Dairesi Başkanlığına getirildi. Ekim
192l’de Batum Başkonsolosluğu’na atandı. Kurtuluş Savaşı’nın sonuna kadar orada
kaldıktan sonra Ekim 1923’te izinli olarak İstanbul’a geldiğinde Ankara’ya
çağrılarak kendisine Dışişleri Bakanlığı Siyasî Danışmanlığı görevi verildi.
Mayıs 1924’te fevkalâde murahhas (delege) ve orta elçi olarak Varşova’ya
gönderildi,1926’ya kadar bu görevde kaldı.
Bu görevde iken de TBMM’nin II. Dönem (11 Ağustos 1923- 1 Kasım 1927) Ara Seçiminde
(1925) İstanbul; III., V. ve VII. dönemlerde (1931-1946) Diyarbakır
Milletvekili seçildi. CHP İstanbul ve Trakya müfettişliklerinde bulundu.
Sovyet Rusya ile “Meralar, Hudut
Hayvan Sağlığı” konusunda yapılan görüşmelerde Fen Heyeti Başkanı olarak
Batum’da sözleşmeler imzaladı. Aralık 1927’de kurulan Birinci Umumi Müfettişliğe
atanarak Diyarbakır’a gönderildi, bu görevi 1932’ye kadar sürdü.
Dr. İbrahim Tali Öngören’in
soyadı Atatürk tarafından kendisine
verildi. Altın Harp Liyakat, 2. Sınıf Alman Demir
Salip ve Avusturya Fransuva Josef Nişanları
ile 5. Rütbeden Mecidî Muharebe, Gümüş
Liyakat, 4. Dereceden Osmanlı Nikel Hicaz, Mecidî Gümüş İmtiyaz, 3. Rütbeden
Osmanlı Muharebe Gümüş İmtiyaz, 1. Rütbeden Altın Harp nişanı ve takdirnamesi
ile Kırmızı Şeritli İstiklâl Madalyası vardır. 2 Ocak 1952 tarihinde öldü. Evli
ve 3 çocuk babasıydı.
KAYNAKÇA: Prof. Dr. İhsan
Güneş / Türk Parlamento Tarihi - TBMM - V. Dönem 1935-1939 (II. Cilt, Türkiye
Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları), TBMM Albümü (2010).
