Dilci,
edebiyat araştırmacısı (D. 1826, Tophane / İstanbul – Ö. 8 Aralık 1889,
İstanbul). İlköğrenimini mahalle mektebinde tamamladıktan sonra Beyazıt
Camiinde cami derslerine devam ederek Molla Cami’ye kadar okudu. Babası Şerif
Paşa’nın Hicaz Valiliğine tayin edilince onunla birlikte Hicaz’a gitti. Burada
zamanın ünlü bilginlerinden Şeyh Mahmud Şinkıytî’den Arapça gramer, Arap
edebiyatı ve estetik öğrendi. İstanbul’a döndükten sonra Sadaret Mektûbî
Kaleminde, Erzurum Divan Kâtipliğinde, Cemiyet-i Rüsûmiye mümeyyizliğinde ve
Evkaf Nezâreti Varidat Mümeyyizliğinde bulundu. 1882’de istifa ederek Türk
çocuklarına iyi derecede Arapça öğretecek bir okul olan Dârüttalîm adlı özel
okulu açtı. Ortaokul (rüştiye) derecesinde olan bu okul çok rağbet gördü.
Türkçe-Arapça konusunda girdiği polemikler sonucu şöhreti arttı. Darüşşafakada
kitabet, belâgat, Mekteb-i Hukuk’ta belâgat-ı Osmâniye ve talim-i kitabet
dersleri öğretmenliğine getirildi. 15 Kasım 1887’de Mülkiye Mektebinin
belâgat-ı Osmaniye öğretmenliğine atandı. Türk dilinin sadeleştirilmesine karşı
idi. Kemalpaşazâde Said Bey’le bu konuda tartışmaları oldu. Hummadan vefat
etti. Edirnekapı Mezarlığında toprağa verildi.
ESERLERİ:
Temyîz-i
Ta’lîkât (1883), Şerh-i Belâğat
(1885), Sarf Tercemesi (1888), Nahiv Tercemesi (1888), Edebiyât-ı
Osmâniye (5 cüz, 1889).
HAKKINDA: Osman Nuri Ergin / Türkiye Maarif Tarihi (c.
2, 1940), Mücellidoğlu Ali Çankaya / Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (c.
II, 1968), TDE Ansiklopedisi (c. 4, 1981), TDOE-TDE Ansiklopedisi 5 (2004).
