Mesut Sabri Baykozi

Eğitimci, yazar (D. 1887, Arabaz köyü / Gulca / Doğu Türkistan Ö. 1952). İlköğ­reniminden sonra 1904 yılında Türkiye’ye gelerek lise ve tıp öğrenimi yaptı. Türkçülüğün çeşitli boyutlarda tartışıldığı ve İt­tihad ve Terakki Fırkasının iktidar olduğu dönemde İstanbul’da bulundu. Türkçülüğün etkisi eserlerinde görülür. 1914 yılında vatanı Doğu Türkistan’a dönerek hem hekimlik yaptı hem de eğitim işleriyle uğraştı. Okullar açtı. Açtığı okullar Genel Vali Yang Zing Şin tarafından kapatıldı, Mesut Sabri tutuklanarak önce hapsedildi, sonra sürgüne gönderildi. Sürgünden döndükten sonra tekrar okullar açtı, fakat hükümet yine kapattı. Bu durum yirmi yıl sürdü. Rus kuvvetleri, 1933 yılının sonunda İli bölgesini işgal edince, Kaşgar’a kaçtı, sonra Hindistan’a, ora­dan da Çin’e gitti. 1945 yılında M. Emin Buğra ile birlikte Doğu Türkistan’a döndü ve 1947’de Doğu Türkistan’a Hü­kümet Başkanı olarak atanan ilk Türk oldu. 1951 yı­lında Kızıl Çin, Mesut Sabri Baykozi’yi, akrabalarını ve bazı ya­kınlarını tutuklayarak hapsetti. Mesut Sabri, yapılan işkencelere dayanamayarak vefat et­ti.

BAZI ESERLERİ:

Uluğ Ana (1942), Bir Nutuk (1947), Türklük Oranı (1948), Derme Çatmalar (1948), Niyaz Kız (1948).

KAYNAK: Ertuğrul Yaman / Türkiye’deki Türk Dünyası (A.K. Bolaç – A. Esatoğlu ile, 1998), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas. 2009).