Mehmet Akif Ersoy

''Safahat” kadar okunan, yorumlanan, dinlenilen, dinletilen ve takdir edilen başka bir kültür, medeniyet kitabı var mıdır, bilemiyorum. Çünkü  Safahat  şairimiz Mehmed  Âkif, Türk halkının yaşadığı bütün güçlüklere, yakından şahit olmuş ve yaşamış bir millî mücadele kahramanı olmakla birlikte, kuvvetli hafızasıyla, bu zor günleri mısralara dökmüş ve en canlı anlatımla Safahat’ ı meydana  getirmiştir. İşte Safahat bunun için çok okunuyor ve de ilelebet okunacaktır.

  Prof. Dr. Mehmed Kaplan’a göre ise “Safahat o dönem İstanbul’unun, dolayısıyla imparatorluk coğrafyasının gerçekçi ve manzum romanıdır. Âkif’e şair değildir diyenler, ondaki o muazzam hüznü ve lirizmi, düşünceyle eylem arasındaki bütünlüğü, samimiyeti ve sadeliğin değerini hakkıyla göremeyenlerdir.”

  Mehmed Âkif yaşadığı bütün olaylara, inanç perspektifiyle bakmış, iffet, vakar ve iman hakikatlerinden asla taviz vermemiştir. Maddiyatı hiçbir zaman önemsememiştir. Öyle ki İstiklâl Marşı kabul edildiğinde, cebinde yalnızca Zonguldak milletvekili Hayri Bey’den borç aldığı iki lira vardı. Hayatı boyunca çevresine ümit, cesaret ve inanç telkin eden Âkif, bu özelliklerini Safahat’ının yanı sıra, kuvvetlice ve gür sedasıyla verdiği vaazlarda da hissettirmiştir. Mehmed Âkif’e göre Türk milleti istiklâlsiz yaşayamaz. Buna en güzel karşılığı yine kendisi vermiş, ölümünden birkaç gün önce ziyaretine gelen dostlarına o meşhur cümlesini ifade etmiştir. “Allâh bir daha bu millete bir İstiklâl Marşı yazdırmasın.” Bu cümlenin ne mânâya geldiğini anlayabilmek için İstiklâl Marşı’nın hangi şartlarda ve nasıl yazıldığını bilmek gerekir.

  Birinci Dünya Savaşı, ardında büyük acılar ve yıkıntılar bırakarak sona ermiş ve biz Yahya Kemal’in deyişiyle “İnsan oğluna bir şeyn olan mütareke” yi imzalamak zorunda kalmışızdır. Fakat hiçbir vatansever Türk’ün bu zilleti kabullenmesi düşünülemezdi. Mehmed Âkif, “Sebil’ür-Reşad” mecmuasında Türklerin yirmi beş asırdan beri İstiklâlini korumuş bir millet olarak yaşadığını ve esarete asla tahammül edemeyeceğini haykırıyor, mandacılığı şiddetle eleştiriyordu. Asırlar boyunca muhteşem zaferlerin zevkini yaşamış bir milletin çocukları, şimdi işgal acısını yaşamakta, hakarete uğramaktaydı. Daha dün Çanakkale’de destanlar yazarak gücünü ve imanını dünyaya ispat eden Mehmetçik, şimdi silahsız, cephanesiz, aç ve bitkindi. Âkif’in şair yüreği buna dayanamazdı.

  Fakat asla ümitsiz değildi; biliyordu ki, Asım’ın nesli bu milletin namusunu şimdiye kadar çiğnetmedi ve çiğnetmeyecek. Ye’se düşmemek gerekirdi. Atiyi karanlık görerek, azmi bırakmak korkaklıktan başka bir şey değildi. Nitekim işte Asım’ın nesli düşman çizmeleri altında ezilmeye, zelil olmaya rıza göstermemiş, Yunan işgaline yiğitçe direnmeye başlamıştı. İşte bu vatanın kıyamıydı. O günlerde Yahya Kemal ve arkadaşları da, kısa bir süre sonra çıkaracakları “Dergah” mecmuasının çekirdek kadrosu halinde, çevrelerine ümit ve iman aşılamaya çalışıyor, asır başlarında ülkemizde kuvvetle hüküm sürmeye başlayan pozitivizm, mekanizm  ve materyalizm cereyanlarına karşı dinamik bir fikir ve sanat cephesi kuruyorlardı. Dergahçı aydınlar, Anadolu’da başlayan hareketi Bergson’un anladığı mânâda bir hayat hamlesi olarak görmekteydiler. Onlara göre, Anadolu’da başlayan istiklâl mücadelesi ideolojisinin teorisyeni Ziya Gökalp’ın da, aşağı yukarı aynı düşüncede olduğu söylenebilir. “..iki ordu ve iki millet birbiriyle savaşırken, his birisinin galip, diğerinin mağlup olması neticesini veren başlıca âmiller, iki tarafın felsefeleridir. Ferdî hayatı vatanın istiklâlinden, şahsi menfaati namus ve vazifeden daha kıymetli gören ordu, mutlaka mağlup olur. Bunun aksi felsefeye mâlik olan ordu ise mutlaka galebe çalar. O halde, halk felsefesi itibariyle Yunanlılarla İngilizler mi daha yüksektir; yoksa Türkler mi? Bu sualin cevabını verecek Çanakkale Muharebeleri ile Anadolu Muharebeleri’dir. Türkleri bu iki muharebede galip kılan, maddi kuvvetleri değildi. Ruhlarına hükümrân bulunan millî felsefeleri idi.”

  Mehmed Âkif’in de söylediği pek farklı değildi, yalnız o Dergahçıların “vitalite”, Ziya Gökalp’in “millî irade” dediği güce “iman” diyordu. Nitekim kısa bir süre sonra Ankara’da “Taceddin Dergâhı” nda kaleme alacağı İstiklâl Marşı’ında bu imanı en yüksek perdeden haykıracaktır. (1) Zira Yahya Kemal’de onu “İslâmın ahlâk ve akâidinin şairidir. İslâmın şiirinin şairi değildir. İslâmın şiirinin şairi olsaydı, vaiz gibi değil, şair gibi şiirler yazardı.” diye değerlendirir.

  Mehmed Âkif başta gelen meziyetlerinden birisi de çalışkan olmasıdır. Çünkü “Âsım Nesli”, istiklâli, vatanı, hürriyeti dolayısıyla hayat hakkı elinden alınmak üzere olan bir milleti, bu durumdan kurtarma görevini üzerine almıştır. Bu da ancak çalışmakla olacaktır.

 

Yaşamak hakk-ı sarihim? Evet. Bir mantık

Bunu inkâr edemez, çünkü bedîhi artık

 

  İnsanın hak ve hürriyetlerini koruyabildiği sürece insan  olduğuna inanan Mehmed Âkif, bunun çalışmakla mümkün olduğu kanaatindedir. Çalışmak hayata hâkim olan bir kuraldır. Bütün kâinat için geçerli olan bu kuraldan insanların muaf olması düşünülemez. Toplumların devamlı olması ancak çalışmakla mümkündür. Çalışkan insanlardan meydana gelen bir toplum bekayı hak eder. Bunun tersi yokluk ve zillettir.

Bekâyı hak tanıyan sa’yi bir vazife bilir

Çalış, çalış ki, bekâ sa’y olursa hak edilir

 

  Fert  açısından çalışmanın ayrı bir önemi vardır. Fert hem maddi varlığını devam ettirmek, hem de kişiliğini korumak, başkalarına muhtaç olmamak için çalışmak mecburiyetindedir. Dilencilik ve gücü olduğu halde başkalarının yardımını isteme, insanın şahsiyetinde telafisi imkansız yaralar açar. Kendine gereken değeri veren herkes çalışarak ihtiyaçlarını karşılamak ve başkalarına muhtaç olmamak mecburiyetindedir.  (2)

  Yukarıdan beri sözünü ettiğimiz “Âsım Nesli” Mehmed Âkif’in ulaşmak istediği gençlik idealidir. Bu sebeple, millî şairin en dolgun, kendisininde çok beğendiği abide eseridir. Süleyman Nazif, Âsım’dan  “mucize şiir” diye bahseder. Eser sohbet türünde uzun bir manzumedir. Hocazâde Âkif ve Köse İmam’ın karşılıklı konuşmaları üzerine kurulmuştur. Sohbette Köse İmam’ın oğlu Âsım’ın katıldığı, Emin’in de ortada görüldüğü olur. Âsım’da Mehmed Âkif’in hürriyetin ilanından itibaren memleketin sürüklendiği felaketleri ve bunlara sebep olanları ortaya koyar. Her kesimin durumlarını sergiler; fakirlik, hastalık, tembellik, yanlış anlayış, gerilik, şımarıklık gibi kötülükleri ve çaresizlikleri dile getirir. Kurtuluş ve çıkış yollarını gösterir. Kader ve tevekkül doğru anlaşılmalıdır. Avrupa’nın ilmine koşmaktan, durmadan çalışmaktan, kısaca marifet ve fazilete sarılmaktan başka çare bulunmamaktadır. Bu arada anarşiye bulaşılmamalı, taklitçiliğe asla düşülmemelidir. Hak kanunlarla birlik, düzen ve adalet sağlanmalıdır. Bütün bunları “Âsım’ın Nesli” yapacak ve geleceği kuracaktır.

  Asım’la simgelenen bu gençliğin vasıfları manzumede çizgi çizgi, nakış nakış işlenir. Geçmişin parlak sahneleri, göğüs kabartan yaşayış manzaraları örnek gösterilir. Âkif bu uzun manzumeyi hikmetli sözlerle zenginleştirir, din ve şehitlik duygularıyla besler, kahramanlık destanlarıyla kanatlandırır. İbret alınacak küçük hikaye ve fıkralarla süsler, bunlarla açıklığı ve akıcılığı sağlar. Özetle Âsım, içtimaî teşhis ve tedaviyi muhteva etmektedir. Âkif tıpkı tıp doktoru gibi önce hastalıkları, kötülükleri teşhis eder, sonra tedavi yollarını gösterir.

  Yakın dostlarından Eşref Edip’in anlattığına göre Âkif, İstiklâl Savaşı’nı, büyük zaferi, Âsım’ın neslinin kahramanlıklarını ve millete yararlı hizmetlerini dile getirmek üzere bu eserin devamı olacak “İkinci Âsım” ı yazmayı düşünmekteydi. Hatta bu ikinci kısmın planını bile yapmıştı. Ne yazık ki isteyip de yazamadığı çocuk şiirleri, Selahaddin Eyyubi piyesi ve Veda Haccı gibi, İkinci Âsım’ı ortaya koymaya şartları elvermemiştir. (3)

  Halide Nusret Zorlutuna, Mehmed Âkif’i anlatırken, onu çok asude bir çerçeveye oturtur. “İslâm şairi Mehmed Âkif bu unvanı ömrü boyunca başında bir şeref gibi taşıdı. Bu unvan kendisine pek yaraşıyordu ama tam olarak ifade etmiyordu. İslâm şairi; ayni zamanda Türk şairi, bu halkın bu memleketin şairi idi. Bu halkın duyan ve sızlayan kalbi; bu halkın gören gözü,  söyleyen dili idi. Hiçbir şair, bu memleketin davasını, derdini, ızdırabını ve sefaletini onun kadar duymamış, duymuşsa bile onun kadar haykıramamıştır. Bu milletin cevherine, istiklâl aşkını; bu asil ve cesur milletin, istiklâlini ne pahasına olursa olsun, mutlaka ve tez elden kurtaracağına da Mehmed Âkif kadar inanmış az insan vardır. Sanatı, işini gayeye hizmetkâr eden şairin muvaffak olması pek güç iştir. Mehmed Âkif bu pek güç işte muvaffak olduğu için bir kere daha, bin kere daha büyüktür.”

   “Safahat” ı ve Mehmed Âkif’i bu müstesna gençliğin ve bu necip milletin, mukaddesatına uygun olarak, bir kez daha okuyup anlamak bizlere ve gelecek adına çok şeyler kazandıracaktır.

 

 

Dipnotlar:

1-                      Beşir Ayvazoğlu, İstiklâl Marşı Tarihi ve Mânâsı, Tercüman Gazetesi Kitaplığı, s.11, İstanbul 1986

2-                      Ali Özer, Mehmed Âkif ve Eğitim, İzmir İlâhiyat Vakfı Yayınları, s.87, İzmir 1981

3-                      Ali Kaytancı, İstiklâl Marşımız ve Millî Ruh, Kültür Kitabevi, s.35, Niğde 2002

Yazar: İSMAİL SARIKAYA

MEHMET AKİF’İN ÖRNEK AYDIN SORUMLULUĞU

 

İHSAN IŞIK

 

Birinci Dünya Savaşının ardından Türkiye’nin birçok şehri Avrupa ülkelerinin işgali altındadır.

Medeni Avrupa ülkeleri ortaklaşa bir haçlı ruhu sergilemekte, yakıp yıkmakta, Müslüman ahali öldürülmekte, Fatih Sultan Mehmet’le birlikte İslam hakimiyetine girmiş olan İstanbul’un yeniden Konstantinopolis yapılması istenmektedir.

Nazım Hikmet’in Kan Konuşmaz, Kemal Tahir’in Esir Şehrin İnsanları ve Esir Şehrin Mahpusları romanlarında ayrıntılarıyla tasvir edildiği üzere, başkent İstanbul’un kaymak tabakası hiç de iyi bir sınav vermemektedir.

Halk büyük bir yokluk içindedir. Atilla İlhan’ın dediği gibi sefalet İstanbul sokaklarından sel gibi akmaktadır.

Bir dilim ekmek peşinde insanların arasında kendini satanlar da vardır.

İstanbul'un Kadıköy Moda’da, Şişli Nişantaşı gibi o dönemin elit semtlerinde ise akşamları işgal subayları şerefine balolar düzenlenmektedir.

Sabahlara kadar eğlence ve kahkaha. İçki su gibi akıyor. Ensesi kalınların, nam-ı diğer sosyetenin karıları kızları işgal subaylarıyla dansta, onlarla birlikte kadeh kaldırmaktadır.

Aydınlar.. Aydınların bir kesimi aralarında ihtilafa da düşerek her biri başka bir büyük Batı devletinin müzaheretinden medet ummakta, Batılı devletlerden birine yamanmadan ayakta kalamayacağımız fikri geniş rağbet görmekte.

Bir kısım aydın, milli bir mücadelenin gereğine inanmakta, bu görüşü savunmakta, fakat yetiştikleri ve yaşadıkları sosyal çevre dolayısıyla halkın geniş kesimleriyle buluşmaları, geniş kitlelere öncülük etmeleri mümkün olamamaktadır.

Can havliyle milleten yana tavır koymaktadırlar ama milletin inançlarıyla, gelenekleri ve yaşam tarzıyla bir kopuklukları vardır.

Bu sözde aydınlardan halkın arasına karışanı, onları Kur’an’dan ayetler okuyarak düşmana karşı direnişe çağıranı bulamazsınız.

Mesela bu dönemde,  Büyük Ada’nın dil mesiresinde iki ünlü Türk şairi karşılıklı oturmuş, dilberlerden ve şarap içerek eğlenmekten söz etmektedir.

Bu şairlerden en ünlü olanı, şöyle dediklerini yazıyor hatıralarında:

 

İçelim içelim şarap içelim

Nice bir gav gibi âb içelim

 

Aynı dönemde Osmanlının ikinci büyük başkenti Bursa’ya Yunan askerleri girmiş ve Yunan bayraklarını asmış durumdadır.

Bursa’nın düşman işgaline girmesinin ıstırabını duyan bir tek Mehmet Akif çılgına dönmüştür.

Bu sırada ünlü şiiri Bülbül’ü yazar, yani çığlıklar koparır:

 

Eşin var âşiyanın var baharın var ki beklerdin

Kıyametler koparmak neydi ey bülbül, nedir derdin

.......

Ne hicrandır ki: en şevketli bir mâzi serâp olsun;

O kudretler, o satvetler harâb olsun, türâb olsun!

 

Çökük bir kubbe kalsın ma'bedinden Yıldırım Hân'ın;

Şenâatlerle çiğnensin muazzam Kabri Orhan'ın!

 

Safahat’ta aydın sorumluluğu şuuru içinde eski şairlere de eleştiriler getirir.

 

Divanlarımız dopdolu oğlanla şarab

Biradan fâhişeden başka nedir şi’r-ü şebâb?

 

Bu eleştirisinin sebebini pek çok şiirinde açıklar.

 

Mehmet Akif'in Farkı

 

Mehmet Akif’e göre aydınlarımız, büyük bir sorumsuzluk içindedir.

Ona göre aydınlar, milletimizin ve ümmetimizin dertleriyle yakından ilgilenmeli, onarlın çektikleri ıstırabı duymalıdır.

Şiir anlayışını ve kendi şairliği için şu değerlendirmeyi yapmıştır:

 

“Şi’r için gözyaşı derler; onu bilmem, yalınız,

Aczimin giryesidir bence bütün âsârım!

Ağlarım ağlatamam, hissederim söyleyemem;

Dili yok kalbimin ondan ne kadar bizârım!”

 

Mehmet Akif büyük ıstırabın şairidir.

Bu ıstırap, sevgilisinden ayrı kalmanın hüznü değildir.

Bu ıstırap ifadeleri, büyük bir millet ile büyük bir ümmetin içinde bulunduğu duruma bakınca duyduğu acıların ifadesidir.

Şair olarak, yapmak istediği, bu ıstırabın paylaşılıp bir uyanışa vesile olmaktan ibarettir.

 

Baksana kim boynu bükük ağlayan.

Hakk-ı hayatındır senin ey Müslüman,

Kurtar artık o biçareyi Allah için.

Artık ölüm uykularından uyan.

 

Bunca zamandır uyudun kanmadın,

Çekmediğin çile kalmadı, uslanmadın.

Çiğnediler yurdunu bastan basa.

Sen yine bir kerre kımıldanmadın.

 

Ninni değil dinlediğin velvele,

Kükreyerek akmada müstakbele.

Bir ebedi sel ki zamandır adı,

Haydi katıl sen de o coşkun sele.

 

O bir Müslüman Türk aydını olarak, insanların ne halde olduğunu görüp sorunlarını yansıtmaktan sorumlu olduğunu düşünür Bu tip aydınlara ihtiyacımız olduğunu söylemiş olur aynı zamanda.

O’na göre fıkıh bilginleri ne kadar önemliyse, en az o kadar dinî ve siyasî düşüncede derinleşmek de en az o kadar önemlidir:

 

Birkaç yıl önce yapılan bir düşünce forumunda şu tesbit yapılmıştı:

Ülkemizde eksik olan dinî bilgiler değil, dinî düşüncenin yeterince gelişmemiş olmasıdır.

 

Nitekim Mehmet Akif, Süleymaniye Kürsüsü şiirinde şunları söyler:

 

-  Beni kürside görüp, va’zedecek sanmayınız;

Ulema değilim, şeklime aldanmayınız!

Dinin ahkâmını zaten fukahanız söyler

Anlatırlar size bir müşkiliniz varsa eğer

Bana siz âlem-i İslâm’ı sorun, söyliyeyim;

Çünkü hiçbir yeri yok gezmediğim, görmediğim.

Şark-ı Aksâ’dan alın, Mağrib-i Aksâ’ya kadar.

Müslüman yurdunu baştanbaşa, kaç devrim var!

Yazar: İHSAN IŞIK

MEHMET AKİF ÇANAKKALE ŞİİRİNDE NE DEMEK İSTEDİ?

 

İHSAN IŞIK

 

Eğer, Çanakkale herhangi bir Osmanlı savaşı,  “Çanakkale Şehitlerine” şiiri de sadece çok güzel bir kahramanlık şiiri olsaydı bu yazı yazılmayacaktı. Eğer öyle olsaydı, Mehmet Akif de bu şiiri yazmazdı zaten.

Eğer, her yıl 18 Mart günü Çanakkale şehitlerini anmak için Çanakkale’ye giden on binlerce kişi, 200 bin şehidi verdiğimiz o şanlı savunmadan birkaç yıl sonra ellerini kollarını sallayarak ülkemizin ekonomisini, bankalarını, kamu ve özel firmalarını, kültür ve sanat ve hayatımızı, gazetelerimizi, radyolarımızı, televizyonlarımızı işgale başladığını ve bazılarında işgali % 70 oranında tamamladığını biliyor olsaydı, ben bu yazıyı yine yazmayacaktım.

Fakat şimdi, özellikte her yıl 18 Mart’ta Çanakkale’ye giden veya kendi şehrinde şehitlerimizi samimi biçimde anan insanlarımızın, aşağıdaki satırlar üzerinde lütfen düşünmesini diliyorum:

Türkiye Müslümanlarının başta Resulullah’ın  (s. a. v.) doğum günü olmak üzere her yıl en çarpıcı biçimde idrak edilmesi için gayret göstermesi gereken önemli yıldönümleri vardır. Bunlardan biri de Çanakkale savunmamızın yıldönümüdür.

Bilindiği gibi Osmanlı ordusu, Birinci Dünya savaşı devam ederken 1915’te birleşik düşman güçlerinin vahşice saldırısına uğrayan Çanakkale Boğazı’na adeta etten-kemikten bir duvar örmüş yüz binlerce şehit pahasına büyük bir savunma yapılmıştı.

Tarihin en büyük şahadet destanlarından birinin yazıldığı bu savaşı en iyi ve güzel anlatan şiiri de eşsiz bir Şahadet Anıtı gibi edebiyat tarihimize diken büyük İslam şairi Mehmet Akif olmuştu.

Bu savaşı doğru anlayabilmek için Mehmet Akif’in “Çanakkale Şehitlerine” şiirini bu şiiri anlayabilmek içinde bu şiirin nasıl yazıldığını anlatan tarihi belgeyi bilmek gerekmektedir. 

Bizi bu konuda iyice düşündürmesi gereken müthiş gerçeği şairi ve dönemini en yakından tanıyanlardan Eşref Kuşçubaşı’nın bir mektubundan öğreniyoruz. 

Mektup özetle şöyle:

" Birinci Dünya Savaşı'nın felaket dolu günlerindeydik. Çanakkale muharebeleri bütün şiddetiyle devam ediyordu. Harbiye Nazırı Enver Paşa bir telgraf çekmiş, birliği alıp Cidde'ye götürmemi emretmişti. En kısa zamanda hazırlığımızı tamamladık ve yola çıktık. O zamanlar motorlu vasıtalar yoktu. Ağırlıklarımızı atlara, develere yüklerdik. Birliğimde (er, erbaş, zabit...) hepsi 126 kişiydi. Rahmetli Mehmet Akif de bizimle beraberdi. O da Cidde'ye gelecek, oradan da mukaddes topraklara (Medine-i Münevvere'ye) giderek Resululah!ın kabrine kabrine yüz sürecektik.

Cidde'ye gidebilmek için çok uzun ve tehlikeli bir çölden geçmek gerekiyordu. Günlerce gittik. Elimde pusula olduğu halde yolumuzu kaybettik. (...) bu uçsuz bucaksız çöl ortasında bize kim yardım edebilirdi? Arkadaşların maneviyatı sıfıra düşmüştü. İçimizde ölenler, çıldıranlar oldu. (...)   ne yapacağımızı şaşırmıştık. İçimizde şaşırmayan, yılmayan, sarsılmayan yalnız Mehmet Akif'ti. Sağa sola koşuyor, hastalarla ilgileniyor, çıldıranları develerin sırtına bağlıyor, ölenlerin cesetlerini atlara yüklüyor, hep ayetler, hadisle okuyarak bize güç ve ümit vermeye çalışıyordu.

(...) Epeyce gittik. Ertesi gün öğlene doğru ufukta Cidde göründü. Akif, ellerini göklere açtı. Gözyaşları içinde bir şükür duası okundu. Arabistan çölleri, Anadolu çocuklarının "Aaamiin!" sesleriyle sesleriyle inliyordu.

Cidde'ye gelir gelmez, İstanbul'a, Harbiye Nazırı Ever Paşa'ya bir telgraf çektim: "Şu kadar zayiatla Cidde'ye vasıl olduk" dedim. Bir gün sonra cevap geldi. Enver Paşa cevabında şöyle diyordu:

" Ben de size bir müjde vereyim: Çanakkale harbi zaferle biti. Düşman mahv-u perişan oldu ve geldiği gibi gitti. "

Ben bu haberi arkadaşlara söyler söylemez, O büyük Akif secde-i Rahman'a kapandı. Dakikalarca sarsıla sarsıla ağladı. Kalktığı zaman mübarek sakalına çamurlar bulaşmıştı. Göz yaşlarıyla ıslattığı kumlardan, topraklardan oluşan acaip çöl çamurları..

Bir kalem, kâğıt istedi. Verdik. Gözyaşları içinde bir şeyler yazdı. Sanki yüreğindeki ateş, gözlerinden yaş olarak boşalıyordu ve o da kalemine mürekkep oluyordu. Kalem yazmıyor, adeta kâğıtlar üzerinde raksediyordu. Beş dakika geçmemişti ki, kalemi kâğıdı bıraktı, tekrar secdelere kapandı. Ağlıyordu, ağlıyordu, yüksek sesle şükürler ediyordu. Her şükür deyişinde sanki Arabistan çölleri inliyordu.

Bana döndü:

‘ - Kalemim, Mehmetçiğin kanını ve kahramanlığını vazetmekten acizdir. Buna rağmen birşeyler yazdım. Lütfen şunu okuyun. Eğer Mehmetçiğe bir nebze olsun lâyık değilse yırtıp atalım. ‘ dedi.

Aldım, okudum. Bu bir şiirdi. Hayır hayır... Şiir değil, vatan için akıtılan kanların mukaddes bir şelalesiydi. Adını biz koyduk: Çanakkale Destanı..." (*)

Şimdi gelelim Çanakkale şiirinin yorumuna, bu şiirde anlatılanlara ve bu şiirin düşündürdüklerine…

Bu şiir kuru bir kahramanlık şiiri değildir, bu şiirde bir medeniyet muhasebesi yapılmaktadır. Bu savaş Batının maskesini düşürmüştür. Akif, hem bu maskenin düşüşünü tesbit etmiş, hem de Batı hegamonyasına direnişin manevi imkânını ortaya koymuştur.

İslam ümmetinin o yıllardaki acılarını ta yüreğinde duyan bu büyük şairin Çanakkale şehitleri  için yazdığı abide şiiri üç bölümde incelemek mümkün.

Şiirin ilk bölümde savaşın hangi şartlar altında cereyan ettiği tarihi bir perspektif içinde ele alınıyor. Savaşın milletimiz açısından tarihi tablosu çizilerek saldıran taraf tanıtılıyor  saldırganların kimliği sorgulanıyor. Şiirin fikir bakımından en ağırlıklı bölümü didaktik öğelerin  özenle verildiği bu tarihi yorum bölümüdür.

Üçüncü ve son bölümde ise Çanakkale savışımızda İslâm için can veren aziz şehitlerimizin

Gösterdiği eşsiz kahramanlıklarla ulaştıkları yüce mertebenin  (şehadet derecesinin )her türlü övgü ve takdirin üstünde olduğu şiir sanatının en güzel örneği dizelerle dile getiriliyor.

Şiirinin ilk bölümünde şairimiz öncelikle savaşın ne çetin ne kadar büyük boyutlarda  cereyan eden bir savaş olduğunu belirterek vatanımıza saldıran düşmanları en önemli özelliklerini vurgulayarak tanıtıyor: kimlerdir İstanbul’u almak için yüz binlerce asker yüzlerce

Savaş gemisi ve ölüm yağdıran toplarla Çanakkale!yi geçmeye çalışanlar? Bunlar şairimizin tarifiyle kafesten kaçan hayvanlar gibi duygusuz sırtlan sürüleri gibi vahşice saldırmalarıyla Avrupalı olduklarını kanıtlayan Fransızlar İngilizler ile bunların peşlerine takıp sürükledikleri sömürge milletleri Avustralyalılar Kanadalılar ve Hintlilerdir.

Bu bölümde şairin özellikle işaret ettiği bir husus vardır. Bu husus Avrupalıların askerlerimize vahşice saldırılardan sonra yüzlerindeki çağdaşlık ve uygarlık maskesinin yırtılarak gerçek çehreleri olan vahşetlerinin ortaya çıkmış olmasıdır:

 

      “Ah o yirminci asır yok mu o mahluk-u asil

        Ne kadar gözdesi mevcut ise hakkıyla sefil.

        Kustu Mehmetçiğin aylarca durup karşısına

        Döktü karnındaki esrarı hayasızcasına.

        Maske yırtılmasa hala bize afetti o yüz

        Medeniyet denilen kahpe hakikat yüzsüz. ”

 

Bilindiği gibi “Çanakkale Şehitlerine” şiiri 1915’te yazıldı. Eğer dikkat edilirse Akif’in 6 yıl sonra 1921’de yazdığı İstiklal Marşı şiirinde de benzer bir ifadesi yer almaktadır:

    

     “Garbın âfâkını sarmışsa çelik  zırhlı duvar

     Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.

     Ulusun korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar

     Medeniyet dediğin tek dişi kalmış canavar.”

 

Acaba şairimiz neden Türkiye’yi birkaç defa işgale yeltenen Avrupa devletlerinin medeniyet ve çağdaşlık görüntüsünün sahteliği  üzerinde ısrarla durmuştur? Bu ifadelerin tesadüfi olmadığını uzun yıllar sonra yazdığı başka şiirlerinden de öğreniyoruz. İşte bir başka örnek:

 

     Tükürün millete alçakça vuran darbelere

     Tükürün onlara alkış dağıtan kahpelere

     Tükürün ehl-i salibin o utanmaz yüzüne 

     Tükürün onların asla güvenilmez sözüne

      Medeniyet denilen maskara mahlûku görün

      Tükürün maskeli vicdanına asrın tükürün!

  

Akif gerçek medeniyetin ilmin ve sanatın düşmanı olduğu için mi bu ifadeleri kullanmıştır?

 Yoksa asıl söylemek istediği bir başka noktayı aydınlığa kavuşturmak mıdır?

Nitekim şairimizin şu dizeleri de hatırımızdadır:

    

“Alınız ilmini garbın alınız sanatını

  Veriniz mesainize hem de son süratini”

 

Ayrıca “Çanakkale Şehitlerine” şiirinde yer alan  “Yirminci asır yok mu  o mahluk-u asil”  yani “yirminci yüzyıl adını verdiğimiz o soylu varlık” sözüyle çağımız hakkında olumlu ifadeler kullandığını da hatırlarsak Mehmet Akif’in asıl söylemek istediği daha iyi anlaşılır.  Mehmet Akif batının gelişmiş bilim sanat ve teknolojisinden en iyi biçimde yararlanmayı ve çağın hiçbir zaman gerisinde kalmamayı savunduğuna göre batıyı Avrupa ülkeleri ile uygarlıklarını eleştirmekle bize vermek istediği mesaj şu olabilir:

O düşmanlarımızın medeniyet ve çağdaşlık maskesine dikkat çekmekle düşmanlarımızın askeri işgaller dışında kültür emperyalizmi yoluyla da bağımsızlık ve özgürlüğümüzü tehlikeye sokabileceğine işaret ederek halkımız ve gençliğimizi uyarmıştır. Akif Avrupalıların 200 yıldan beri sahte bir görünüşle Batı dünyasını uygarlık dünyası olarak tanıttığını ama fırsatını bulduğunda gerçek yüzünü gösterdiğini hatırlatarak geleceğin Türkiye’si için bizleri uyarıyor.  Çanakkale’de ve milli mücadele yıllarında Avrupa devletlerinin yani Fransız’ın  İngiliz’in Yunan’ın ve diğerlerinin askeri işgallerine göğsümüzü siper ederek canımızla kanımızla karşı durduk. Aziz şehitlerimizin kanlarıyla sulanmış vatanımızı düşmana çiğnetmedik mabetlerimize çan astırmadık: göklere uzanan minarelerimizden günde beş defa okunan mübarek ezanı susturmalarına kadınlarımızın namusuna ve bayrağımıza saygısızlık göstermelerine izin vermedik.

 

Çanakkale Geçilmesin

 

Ama yarınlarda da bağımsız ve hür kalacak Türkiye’miz için her zaman düşmanlarımızın girişebileceği yeni saldırılara karşı daima uyanık bulunmalı ve dikkatli olmalıyız. Çünkü artık çağımızda milletlerin bağımsızlığı ve özgürlüğü sadece topla tüfekle çıkarma gemileriyle tehdit edilmiyor. Artık çağımızda ekonomi kültür ve sanat alanlarında büyük bir güce ulaşmış ülkeler kendi çıkarlarını kollamak üzere bütün dünyayı etki alanı olarak seçmişlerdir.

Dünyanın büyük haber ajanslarını TV ve video program üretim ve pazarlamasını büyük tirajlı basın organlarını kontrolleri altına alan büyük ülkeler üçüncü dünya ve İslam ülkelerinin kamuoyunu kendi plan ve çıkarları istikametinde yönlendirmeye gayret göstermektedir.

Batının kokuşmuş ahlâkını ruhsal ve cinsel bunalımlarını sinema TV filmleriyle gazete ve dergilerle bütün evlerimize taşımayı başaranlar Çanakkale’de geçemedikleri  engelleri evimizin içinde yok etmeye başlamışlardır.

İslam ahlâkı ve kültür değerlerini “gericilik yobazlık” diye damgalayıp yok etmeyi amaçlayan kültür emperyalizmi faaliyetleri siyasi ve askeri saldırıların alt yapısını hazırlamakla görevli çağdaş Truva atlarıdır.

İçerden ruhen çökertilen kültürel kimlikleri yok edilen milletlerin bağımsız ve özgür yaşayamayacağını çok iyi bilmekte ve Türkiye’de’ de bu hedefe ulaşmak istemektedirler.  Türkiye gibi ekonomik bunalımlar içinde kıvranan geri kalmış bir ülkede 2007’de yüzlerce TV kanalının Batı ahlâksızlığını evlere akıtmakla görevlendirilmesi tesadüf eseri değildir. Emperyalizmin güdümündeki çok uluslu şirketler Türkiye içindeki temsilci kuruluşlarıyla bu televizyon yayınlarını en etkili biçimde desteklemektedir.

Bilindiği gibi kültürel kimliğimizi oluşturan iki önemli temel öğe dinimiz ve dilimizdir. Bu nedenle en büyük hedefleri bu temelleri yıkmak olmuştur. Bu yüzden Türkiye’de Batı emperyalizmine hizmet eden kişi ve kuruluşlar bazen liberal bazen sosyalist söylemlerle sürekli olarak İslam kültürünü, İslam ahlâkını, Müslüman şahsiyetleri ve Türkçeyi unutturmak,  bu mümkün görülmez ise yozlaştırmaya çalışmak için büyük çabalar göstermekte bu amaçlarla korkunç tutarlarda paralar harcamaktalar.

 ________________

(*) Türk Edebiyatı dergisi, Mart 1987.

 

 

Yazar: İHSAN IŞIK

Diğer ülkelerde olduğu gibi, ülkemizde de tarih boyunca birçok yazar yetişmiş ve arkalarında birtakım eserler bırakarak fânî ömürlerini tamamlamışlardır.

Bunların arasında küçük bir bölümü, tarihin ve okurlarının eleğinden geçerek sonraki dönemlerde adlarından söz ettirmeye hak kazanabilmişlerdir. Binlerce yazar, ansiklopedi sayfalarında sadece birer madde olarak kalırken, az sayıda yazar gece gündüz açık birer fakülte gibi, vefatlarından sonra da insanları bilgilendirmeye ve aydınlatmaya devam etmeyi başarabilmiştir. Bunların da aralarından sıyrılan şahsiyetler ise birer üniversite gibi, birçok alanda insanlığa ışık tutmayı sürdürebilen seçkin insanlar arasında anılmaya hak kazanmışlardır. Mehmet Akif Ersoy'u bu hafta Türkiye'nin yüzlerce, binlerce yerinde rahmetle anıyor olmamızın, bunu mecburen değil, gönülden yapmamızın sebebi nedir? Bu sebebi, bence O'nun İstiklâl Marşı şairimiz olmasından ibaret değil; örnek bir Müslüman-Türk şairi ve fikir adamı olarak, günümüz Türkiyesine ve İslâm dünyasına birçok hayati meselede ışık tutmaya devam ettiğini fark ediyor olmamızdır.

Bu özelliği, sıradan yazarlarla, büyük mütefekkirleri birbirinden ayıran en önemli farktır. Altını çize çize söylemek isterim ki, Mehmet Âkif Ersoy, yaşadığı dönemde tanık olduğu önemli olaylar karşısında sergilediği duruş, eserlerinde savunduğu - bugün O'nunla görüş ve gönül birliği içindeki aydınlar gibi- görüşlerle bugün bir kez daha haklı çıkmakta ve zararın neresinden dönülürse kazançlı çıkma şansını hatırlatarak, ortaya koyduğu fikirleri önemsediğimiz takdirde bazı hayati meselelerimize çözüm bulabileceğimizi düşündürmektedir.

Mehmet Akif'in, bugün için de dikkate almamız gerek düşüncelerini, yedi şiir kitabını topladığı Safahat'ını okuyarak, bazılarında gayet açık, bazılarının satır aralarında ifade edilmiş hususları incelemek, üzerlerinde düşünmek ve bunlardan dersler çıkarmak imkânına sahibiz. Bize bu imkânı hâlâ bahşediyor olmasını da elbette şükranla karşılıyoruz.

Öncelikle dikkatinizi, istiklâl Marşı şairi Mehmet Akif'in şahsiyeti ve eserlerinin temel karakteristikleri, yani şiirlerindeki başlıca temaların üzerine çekmek istiyorum.

Önce, özellikle yazar-aydın kesimini düşündürmesi gereken bir duruş dersinden başlayalım.

Birinci Dünya Savaşının ardından Türkiye'nin birçok şehri Avrupa ülkelerinin işgali altındadır. Medeni (!) Avrupa ülkeleri ortaklaşa bir haçlı ruhu sergilemekte, yakıp yıkmakta, Müslüman ahaliyi öldürülmekte, Fatih Sultan Mehmet'le birlikte İslâm hakimiyetine girmiş olan İstanbul'un yeniden Konstantinopolis yapılması istenmektedir. Nazım Hikmet'in Kan Konuşmaz, Kemal Tahir'in Esir Şehrin insanları ve Esir Şehrin Mahpusları romanlarında ayrıntılarıyla tasvir edildiği üzere, başkent İstanbul'un kaymak tabakası hiç de iyi bir sınav vermemektedir. Halk büyük bir yokluk içindedir. Atilla İlhan'ın dediği gibi sefalet İstanbul sokaklarından sel gibi akmaktadır. Bir dilim ekmek peşinde insanların arasında kendini satanlar da vardır. Kadıköy Moda'da, Şişli Nişantaşı gibi o dönemin elit semtlerinde akşamları işgal subayları şerefine balolar düzenleniyor, sabahlara kadar eğlence ve kahkaha, içki su gibi akıyor. Ensesi kalınların, nam-ı diğer sosyetenin karıları kızları işgal subaylarıyla dansta, onlarla birlikte kadeh kaldırmaktadır.

Aydınlar.. Aydınların bir kesimi aralarında ihtilafa da düşerek her biri başka bir büyük Batı devletinin müzaheretinden medet ummakta, Batılı devletlerden birine yamanmadan ayakta kalamayacağımız fikri geniş rağbet görmektedir. Bir kısım aydın, millî bir mücadelenin gereğine inanmakta, bu görüşü savunmakta, fakat yetiştikleri ve yaşadıkları sosyal çevre dolayısıyla halkın geniş kesimleriyle buluşmaları, geniş kitlelere öncülük etmeleri mümkün olamamaktadır. Can havliyle milletten yana tavır koymaktadırlar ama milletin inançlarıyla, gelenekleri ve yaşam tarzıyla bir kopuklukları vardır. Bunlardan halkın arasına karışanı, onları Kur'an'dan ayetler okuyarak düşmana karşı direnişe çağıranı bulamazsınız. Mesela bu dönemde, Büyük Ada'nın Dil Mesiresinde iki ünlü Türk şairi karşılıklı oturmuş, dilberlerden ve şarap içerek eğlenmekten söz etmektedir. Bu şairlerden en ünlü olanı Yahya Kemal’dir, şöyle dediklerini yazıyor hatıralarında:

 

“İçelim içelim şarap içelim

Nice bir gav gibi ab içelim”

 

Aynı dönemde Osmanlı’nın ikinci büyük başkenti Bursa'ya Yunan askerleri girmiş ve Yunan bayraklarını asmış durumda. Bursa'nın düşman işgaline girmesinin ıstırabını duyan Mehmet Akif çılgına dönmüştür. Bu sırada ünlü şiiri Bülbül'ü yazar:

 

Eşin var âşiyanın var baharın var ki beklerdin

Kıyametler koparmak neydi ey bülbül, nedir derdin

Ne hicrandır ki: en şevketli bir mâzi serâb olsun;

O kudretler, o satvetler harâb olsun, türâb olsun!

Çökük bir kubbe kalsın ma'bedinden Yıldırım Hân'ın;

Şenâatlerle çiğnensin muazzam Kabri Orhan'ın!

 

Türkiye'nin işgal altında olduğu yıllarda yaşamış diğer şairleriyle Mehmet Akif, arasındaki fark, Çanakkale Şehitlerine yazdığı şiirde ortaya koyduğu ruhtadır. Yıl 1916; Çanakkale'de Müslüman Türk ordusu İngiliz, Fransız, İtalyan, Yunan, Kanadalı Haçlı kuvvetleri tarihin en kanlı savaşlarından birini yapıyor. Haçlıların hedefi İstanbul'dur. Ordumuz buna izin vermemek için kahramanca direnip her gün çok sayıda şehit vermektedir.

Aynı günlerde Mehmet Akif, Necid çöllerindedir. İngilizlerin kışkırttığı Arap kabilelerinin İslâm imparatorluğunun yanında olmasını sağlamak için devlet görevlisi olarak kabile reisleriyle görüşmeler yapıyor. Dikkat buyurun, ünlü bir şair olarak İstanbul'da, Beyoğlu'nda dinlenme ve eğlenmeyi tercih etmiyor. Binlerce kilometre ötedeki kızgın çöllerde yolculuğu tercih ediyor. Aklı fikri ise Çanakkale'dedir.

Bir akşamüstü, arkadaşlarıyla yine vatanın durumunu konuşurken İstanbul'dan bir telgraf alıyor: Telgrafta Çanakkale zaferinin kazanıldığı müjdelenmektedir. Hemen şükür secdesi yapıyor. Arkadaşlarından izin isteyip hemen orada, aldığı haberle ilgili duygularını bir şiir halinde yazıyor. Ve arkadaşlarına okuyor:

 

“Top tüfekten daha sık, gülle yağan mermiler...

Kahraman orduyu seyret ki bu tehdide güler!

Ne çelik tabyalar ister, ne siner hasırımdan;

Alınır kal'a mı göğsündeki kat kat îman?

Ey şehîd oğlu sehid, isteme benden makber,

Sana âğûşunu açmış duruyor Peygamber.

 

Yani ünlü Çanakkale Şehitlerine adlı bu ünlü şiirini, bu savaşı görmeden, binlerce kilometre ötede yazmıştır. Fakat ilginçtir ki, bu şiirdeki tasvirler, bu savaşta meydana gelenlerin birebir fotoğrafı gibidir. O âdeta bu savaşı gönül gözüyle görmüş, bütün ruhu ve kalbiyle oradaki savaşın manasını şiirinde dile getirmiştir. Çanakkale şirinin yazılış öyküsü, Mehmet Akif'in şahsiyeti, dünya görüşü hakkında bize çok önemli bir belgeyi vermiş olmaktadır. Şiirlerinde işlediği temalar bu ruhun, bu bakış açısının yansımalarıdır.

 

Mehmet Akif Ersoy, ülkemizin temel meseleleriyle İslâm dünyasının içinde bulunduğu durumun birbiriyle ilgili ve bağlantılı olduğunu savunmuştur. Safahat adı altında topladığı yedi şiir kitabı bu fikriyatın açıklandığı örneklerle doludur. Başka bir ifadeyle, Mehmet Akif, Safahat adlı eserini başta Türk milleti olmak üzere İslâm âleminin uyanıp kendine gelmesi ve Batı tahakkümünden kurtulmasının nasıl olacağını anlatmak için yazmıştır.

 

İslâm Dünyası

 

İslâm dünyasında olup bitenler ve olmasını bekleyip de gerçekleşmeyenler, Mehmet Akif'in ilgi alanındadır:

 

"Şarkı baştanbaşa yıllarca dolaştım, gezdim

Hem de oldukça görürdüm. Kafa gezdirmezdim!

Bu Arapmış, bu Acemmiş, bu Tatarmış demedim

Müslüman unsurunun hepsini gördüm kendim.

Küçük âdemlerinin rûhunu tetkik ettim

Büyük âdemlerinin fikrini ta'mik ettim."

 

Diyerek, geçmişteki ve günümüzdeki aydınlara büyük bir ders vermektedir. O, masa başında ceffelkalem ahkâm kesmemiştir. Doğuyu ve Batıyı dolaşmış, İslâm dünyasının ve onu boyunduruk altında tutanların ne durumda olduğunu görüp mukayeseler yapmış ve elde ettiği gözlemleri kendi halkına aktarmayı bir vazife bilmiştir.

Bugün, aydınlarımızın ve medyanın İslâm dünyasıyla ilgili haberleri daha çok uluslararası haber ajanslarının filtreli haberlerinden almakla yetindiğini görüyoruz. Mehmet Akif'in yaptığı gibi diğer ülkelerin Müslüman aydınlarıyla görüşüp istişarelerde bulunanlara pek rastlamıyoruz.

Mehmet Akif, bizzat görüp incelediği İslâm dünyası halklarını uyarmayı vazife bilmiştir:

"Ey koca şark, ey ebedî meskenet! Sen de kımıldanmaya bir niyet et.

Korkuyorum, garbın elinden yarın kalmayacak çekmediğin mel'anet"

 

Mehmet Akif'in, başında A'raf Suresi 155. ayetinin mealinin yer aldığı bir şiiri, yarım yüzyıldır değişmeyen bir Ortadoğu belgeselidir.

Meal şöyledir:

"İçimizdeki beyinsizlerin işledikleri yüzünden, bizi helâkeder misin, Allah'ım?" (A'râf Suresi 155. Ayetin bir kısmı)

 

Önemine binaen şiirin tamamını takdim etmek istiyorum. Dinlerken bugünkü Ortadoğu'yu, hiç değişmemiş yüzüyle göreceğimizi üzülerek belirtmek zorundayım:

 

“Yâ Râb, bu uğursuz gecenin yok mu sabâhı?

Mahşerde mi bîçârelerin, yoksa felâhı!

Nûr istiyoruz... Sen bize yangın veriyorsun!

diyoruz... Boğmaya kan gönderiyorsun!

Esmezse eğer bir ezelî nefha, yakında,

Yâ Rab, o cehennemle bu tûfan arasında,

Toprak kesilip, kum kesilip Âlem-i İslâm;

Hep fışkıracak yerlerin altındaki esnâm!

Bîzâr edecek, korkuyorum, Cedd-i Hüseyn'i,

En sonra, salîb ormanı görmek Harameyn'i!...

Bin üç yüz otuz beş senedir, arz-ı Hicaz'ın

Âteşli muhitindeki sûzişli niyâzın

Emvâci hurûş-âver olurken melekûta?

Sönsün de, İlâhi, şu yanan meş'al-i vahdet,

Teslis ile çöksün mü bütün âleme zulmet?

Üç yüz bu kadar milyonu canlandıran îman

Olsun mu beş on sersemin ilhâdına kurban?

Enfâs-ı habisiyle beş on rûh-u leimin,

Solsun mu o parlak yüzü Kur'an-ı Hakim'in?

İslâm ayak altında sürünsün mü nihâyet?

Yâ Rab, bu ne hüsrandır, İlâhi, bu ne zillet?

Mazlûmu nedir ezmede, ezdirmede mânâ?

Zâlimleri adlin, hani öldürmedi hâlâ!

Câni geziyor dipdiri... Can vermede mâsûm!

Suç başkasınındır da niçin başkası muhkûm?

Lâ yüs'ele binlerce sual olmasa du kurbân;

İnsan bu muammalara dehşetle nigeh-bân!

 

Eyvâh! Beş on kâfirin îmanına kandık;

Bir uykuya daldık ki: cehennemde uyandık!

Mâdâm ki, ey adl-i İlâhi yakacaktın...

Yaksaydın a mel'unları... Tuttun bizi yaktın!

Küfrün o sefil elleri âyâtını sildi:

Binlerce cevâmi' yıkılıp hâke serildi!

Kalmışsa eğer bir iki mâbed, o da mürted:

Göğsündeki haç, küfrüne fetvâ-yı müeyyed!

Dul kaldı kadınlar, babasız kaldı çocuklar,

Bir giryede bin ailenin mâtemi çağlar!

En kanlı senâatle kovulmuş vatanından,

Milyonla hayâtın yüreğinden gidiyor kan!

İslâm'ı elinden tutacak, kaldıracak yok...

Nâ-hak yere feryâd ediyor: âcize hak yok!

Yetmez mi musâb olduğumuz bunca devâhi?

Ağzım kurusun... Yok musun ey adl-i İlâhî!”

 

Akif'in çizdiği ve henüz değişmeyen Müslüman Ortadoğu manzarasının tek cümlelik özeti şudur: Hz. Muhammed (sav)’în ruhunu incitecek içler acısı bir duruma gelen İslam Dünyası, Haçlı ordularının işgali altındaki İslâm coğrafyası inim iniminlemeye ve kurtarıcısını, yeni Selahaddin-i Eyyubî'sini beklemeye devam ediyor.

 

Mehmet Akif'teki bu İslâmî duyarlılık, bugün hepimizin, tüm ülke yöneticileri, hükümet ve siyasi parti yetkilileri, milletvekilleri, aydınlar, işadamları ve her meslekten Müslüman Türk halkı olarak hepimizin muhtaç olduğu bir duyarlılıktır.

O büyük İslâm şairi, yukarıdaki şiirinden anlaşılacağı üzere, daha Birinci Dünya Savaşı yıllarında iki hususun altını çizmiştir:

Başta Hz. Muhammed'in yaşadığı ve yüce Kur'an'ı insanlığa ilk müjdelediği topraklar olmak üzere bütün İslâm âlemi Batı dünyasının tehdidi altındadır. Eğer İslâm ümmeti uyanmaz, İslam dinine, medeniyetine ve toprağına sahip çıkmaz ise Haçlı dünyası askerleriyle ve çan sesleriyle gelip bütün İslâm coğrafyasını kendi hakimiyeti altına alacaktır. O kadar ki Hz. Hüseyin'in (r.a.) dedesi, yani Hz. Muhammed (s.a.v.)’in ruhları bile hemen yanı başına yerleşen haçlıların çan seslerini duymaktan rahatsız olacaktır. Yani İslâm dünyası kötü bir durumdadır, Batının tehdidi ve sömürüsünden kurtulmak için uyanıp bir an önce ayağa kalkmak zorundadır.

 

Mehmet Akif'in şiirlerindeki diğer temalar:

 

İMAN

 

Mehmet Akif'te Allah inancı, tüm şairliğinin temelidir. O'nun nasıl bir imana sahip olduğunu anlamadan, onun niçin bu kadar toplumcu, niçin bu kadar vatanperver, cesur ve öncü karakter taşıdığını anlayamayız. Bu şairin yüreği Allah inancıyla nurlanmış ve koca bir ümmeti içine sığdıracak kadar büyümüştür:

Şöyle demiştir Akif:

 

"İmandır, o cevher ki İlâhî ne büyüktür

İmansız olan paslı yürek sinede yüktür" (49)

 

Çünkü imanlı yürekte Allah rızası isteği, Hak yolunda halka hizmet, yani Allah'ın hoşlandıkları; paslı yürekte ise egoizm, pragmatizm, hedonizm, şahsi çıkarlar, nefsin arzuları, hileler, desiseler, şeytanın hoşlandıkları vardır.

 

İMAN VE AHLÂK

 

Bir şiirinin başında, şu ayet meali vardır:

"Ey Müslümanlar, Allah'tan nasıl korkmak lâzımsa öylece korkunuz..."

(Al-i Imran: 102)

 

Bu ayetten aldığı ilhamla bir şiirine şöyle başlar:

 

"Ne irfandır veren ahlaka yükseklik ne vicdandır

Fazilet hissi insanlarda Allah korkusundandır.

Yüreklerden çekilmiş farz edilsin havfı Yezdan'ın

Ne irfânın kalır tesiri katiyen, ne vicdânın"

 

Bu şiir, dünün ve bugünün toplumsal ahlakı konusunda müthiş bir uyarıdır. Bugün kilise ile cami arasında yitip giden sosyal ahlâk, ticaret ahlâkı vs. erdemsizliğin egemenliği altına girmemizin tehlikesine işaret edilmektedir. Özellikle de aile hayatımızın ve millî eğitim sorumlularının dikkati çekilmek istenmiştir.

 

Mehmet Âkif, Allah inancının dayanan bir ahlâkımız olması gerektiğini ve bu ahlakı millî ahlâk olarak canlı tutmak zorunda olduğumuzu söyler:

 

"Oyuncak sanmayın! Ahlâk-ı millî, ruh-i millîdir,

Onun iflâsı en korkunç ölümdür: Mevt-i küllidir."

 

Son mısraın anlamı şudur:

Millî ahlâk çekerse milletin de hayatı biter. Kur'an, Mehmet Akif'in temel referansı ve sadece bizim için değil, tüm insanlığa ulaştırılması gerektiğini düşündüğü evrensel huzur reçetesidir. Bu görüşünü özetleyen dizeleri şöyledir:

 

“Doğrudan doğruya Kur'an’dan alıp ilhamı

Asrın idrakine söyletmeliyiz İslâm'ı

Allah'a dayan sa’ye sarıl hükmüne râm ol

Yol varsa budur bilmiyorum başka çıkar yol”

 

Bu şiirde Müslümanların modern dünyaya bir mesajı olduğunu, bu mesajı onlara anlayacakları bir üslupta iletmek gerektiğini belirtmektedir.

Bunun içindir ki, Mehmet Âkif için Kur'an bir ölü kitabı değil, sadece dua kitabı değil; bir kılavuz, bir hayat kitabıdır. Kur'an'ı bilinçli olarak, yeni bir göz ve yeni kafayla yeniden okuyup anlamak gerekmektedir.

Akif bu gerçeği şöyle özetlemiştir:

 

“İnmemiştir hele Kur'an şunu hakkıyla bilin,

Ne mezarlıkta okunmak, ne de fal bakmak için!

 

PEYGAMBER SEVGİSİ

 

Mehmet Akif’in Peygamber sevgisi şu mısralarla başlayan şiirinde çok güzel dile getirilmiştir:

 

“BİR GECE

 

Ondört asır evvel, yine böyle bir geceydi,

Kumdan, ayın ondördü, bir Öksüz çıkıverdi!

Lakin, o ne husrandı ki: hissetmedi gözler,

Kaç bin senedir, halbuki bekleşmedelerdi!

Nerden görecekler? Göremezlerdi tabiî:

Bir kerre, zuhûr ettiği çöl en sapa yerdi;

Bir kerrede, mâmûre-i dünyâ, o zamanlar,

Buhranlar içindeydi, bu günden de beterdi.

Sırtlanları geçmişti beşer yırtıcılıkta;

Dişsiz mi bir insan, onu kardeşleri yerdi!

Fevzâ bütün âfâkını sarmıştı zemînin.

Salgındı, bugün Şark'ı yıkan, tefrika derdi.

 

Derken, büyümüş kırkına gelmişti ki Öksüz,

Başlarda gezen kanlı ayaklar suya erdi!

Bir nefhada insanlığı kurtardı o Masum,

Bir hamlede kayserleri, kisrâları serdi!

Aczin ki ezilmekti bütün hakkı, dirildi;

Zulmün ki, zevâl aklına gelmezdi, geberdi!

Âlemlere rahmetti, evet, şer-i mübîni,

Şehbâlini adl isteyenin yurduna gerdi.

Dünya neye sâhipse, onun vergisidir hep;

Medyûn ona cem'iyyeti, medyun ona ferdi.

Medyundur o Mâsûma bütün bir beşeriyet..

Yâ Rab, bizi mahşerde bu ikrâr ile haşret...”

 

MANZUM HİKÂYEDE İKİ BÜYÜK USTADAN BİRİ...

 

Toplumsal konulara çok önem veren bir şairdir Akif. Seyfi Baba şiirinde, Selma'da (40) Küfe'de (52), Geçinme belası (62), Meyhane (65), Mezarlık (70), Bayram (76), Hasbihal (80) gibi pek şiirinde olduğu gibi içi yoksullar için yanar:

 

 

“SEYFİ BABA

 

Geçen akşam eve geldim. Dediler:

        – Seyfi Baba

Hastalanmış, yatıyormuş.

        – Nesi varmış acaba?

– Bilmeyiz, oğlu haber verdi geçerken bu sabah.

– Keşke ben evde olaydım... Esef ettim, vah vah!

Bir fener yok mu, verin... Nerde sopam? Kız çabuk ol!

Gecikirsem kalırım beklemeyin... Zîrâ yol

Hem uzun, hem de bataktır...

        – Daha a’lâ, kalınız:

Teyzeniz geldi, bu akşam, değiliz biz yalnız.

 

Sopa sağ elde, kırık camlı fener sol elde;

Boşanan yağmur iliklerde, çamur tâ belde.

Hani, çoktan gömülen kaldırımın, hortlayarak;

“Gel!” diyen taşları kurtarmasa, insan batacak.

Saksağanlar gibi sektikçe birinden birine.

Boğuyordum müteveffâyı bütün âferine.

Sormayın derdimi, bitmez mi o taşlar, giderek,

Düştü artık bize göllerde pekâlâ yüzmek!

Yakamozlar saçarak her tarafından fenerim,

Çifte sandal, yüzüyorduk; o yüzer, ben yüzerim.

Çok mu yüzdük, bilemem, toprağı bulduk neyse;

Fenerim başladı etrâfımı tektük hisse.

Vâkıâ ben de yoruldum, o fakat pek yorgun...

Bakıyordum daha mahmurluğu üstünde onun:

Kâh olur, kör gibi çarpar sıvasız bir duvara;

Kâh olur, mürde şuâ’âtı düşer bir mezara;

Kâh bir sakfı çökük hânenin altında koşar;

Kâh bir ma’bed-i fersûdenin üstünden aşar;

 

Vakt olur pek sapa yerlerde, bakarsın, dolaşır;

Sonra en korkulu eşhâsa çekinmez, sataşır;

Gecenin sütre-i yeldâsını çekmiş, üryan ,

Sokulup bir saçağın altına gûyâ uyuyan

Hânüman yoksulu binlerce sefîlân-ı beşer;

Sesi dinmiş yuvalar, hâke serilmiş evler;

Kocasından boşanan bir sürü bîçare karı;

O kopan râbıtanın , darmadağın yavruları;

Zulmetin, yer yer, içinden kabaran mezbeleler :

Evi sırtında, sokaklarda gezen âileler!

Gece rehzen, sabah olmaz mı bakarsın, sâil!

Serserî, derbeder, âvâre, harâmî, kâtil...

Böyle kaç manzara gördüyse bizim kör kandil

Bana göstermedi bir kerre... Niçin? Belli değil!

Ya o bîçâre de rahmet suyu nûş eyleyerek

Hatm-i enfâs edivermez mi hemen “cız!” diyerek?

O zaman sâmi’anın , lâmisenin sevkiyle

Yürüyen körlere döndüm, o ne dehşetti hele!

Sopam artık bana hem göz, hem ayak, hem eldi...

Ne yalan söyleyeyim kalbime haşyet geldi.

 

Hele yâ Rabbi şükür, karşıdan üç tâne fener

Geçiyor... Sapmayarak doğru yürürlerse eğer,

Giderim arkalarından... Yolu buldum zâten.

Yolu buldum, diyorum, gelmiş iken hâlâ ben!

İşte karşımda bizim yâr-i kadîmin yurdu.

Bakalım var mı ışık? Yoksa muhakkak uyudu.

Kapının orta yerinden ucu değnekli bir ip

Sarkıtılmış olacak, bir onu bulsam da çekip

Açıversem... İyi amma kapı zâten aralık...

Gâlibâ bir çıkan olmuş... Neme lâzım, artık,

Girerim ben diyerek kendimi attım içeri,

Ayağımdan çıkarıp lastiği geçtim ileri.

Sağa döndüm, azıcık gitmeden üç beş basamak

Merdiven geldi ki zorcaydı biraz tırmanmak!

Sola döndüm, odanın eski şayak perdesini,

Aralarken kulağım duydu fakîrin sesini:

 

– Nerde kaldın? Beni hiç yoklamadın evlâdım!

Haklısın bende kabâhat ki haber yollamadım.

Bilirim çoktur işin; sonra bizim yol pek uzun...

Hele dinlen azıcık, anlaşılan yorgunsun.

Bereket versin ateş koydu demin komşu kadın...

Üşüyorsan eşiver mangalı, eş eş de ısın.

 

Odanın loşluğu kasvet veriyor pek, baktım.

Şu fener yansa, deyip bir kutu kibrit çaktım.

Hele son kibriti tuttum da yakından yüzüne,

Sürme çekmiş gibi nûr indi mumun kör gözüne!

O zaman nîm açılıp perde-i zulmet, nâgâh,

Gördü bir sahne-i uryân-ı sefâlet ki nigâh,

Şâir olsam yine tasvîri olur bence muhâl :

O perişanlığı derpîş edemez çünkü hayâl!

 

Çekerek dizlerinin üstüne bir eski aba,

Sürünüp mangala yaklaştı bizim Seyfi Baba.

– Ihlamur verdi demin komşu... Bulaydık şunu, bir...

– Sen otur, ben ararım...

        – Olsa içerdik, iyidir...

Aha buldum, aramak istemez oğlum, gitme...

Ben de bir karnı geniş cezve geçirdim elime,

Başladım kaynatarak vermeye fincan fincan,

Azıcık geldi bizim ihtiyarın benzine kan.

 

– Şimdi anlat bakalım, neydi senin hastalığın?

Nezle oldun sanırım, çünkü bu kış pek salgın.

– Mehmet Ağ’nın evi akmış. Onu aktarmak için

Dama çıktım, soğuk aldım, oluyor on beş gün.

Ne işin var kiremitlerde a sersem desene!

İhtiyarlık mı nedir, şaşkınım oğlum bu sene.

Hadi aktarmayayım... Kim getirir ekmeğimi?

Oturup kör gibi, nâmerde el açmak iyi mi?

Kim kazanmazsa bu dünyâda bir ekmek parası:

Dostunun yüz karası; düşmanının maskarası!

Yoksa yetmiş beşi geçmiş bir adam iş yapamaz;

Ona ancak yapacak: Beş vakit abdestle namaz.

Hastalandım, bakacak kimseciğim yok; Osman

Gece gündüz koşuyor, iş diye, bilmem ne zaman

Eli ekmek tutacak? İşte saat belki de üç

Görüyorsun daha gelmez... Yalnızlık pek güç.

Ba’zı bir hafta geçer, uğrayan olmaz yanıma;

Kimsesizlik bu sefer tak dedi artık canıma!

– Seni bir terleteyim sımsıkı örtüp bu gece!

Açılırsın, sanırım, terlemiş olsan iyice.

 

İhtiyar terleyedursun gömülüp yorganına...

Atarak ben de geniş bir kebe mangal yanına,

Başladım uyku taharrîsine, lâkin ne gezer!

Sızmışım bir aralık neyse, yorulmuş da meğer.

Ortalık açmış, uyandım. Dedim, artık gideyim,

Önce amma şu fakîr âdemi memnun edeyim.

Bir de baktım ki: Tek onluk bile yokmuş kesede;

Mühürüm boynunu bükmüş duruyormuş sâde!

O zaman koptu içimden şu tehassür ebedî:

Ya hamiyyetsiz olaydım, ya param olsa idi!”

 

 

TÜKÜRÜN

 

Gitme ey yolcu, beraber oturup ağlaşalım:

Elemim bir yüreğin kârı değil paylaşalım:

 

Ne yapıp ye'simi kahreyleyeyim bilmem ki?

Öyle dehşetli muhîtimde dönen mâtem ki!

 

Ah! Karşımda vatan nâmına bir kabristan

Yatıyor şimdi Nasıl yerlere geçmez insan?

 

Şu mezarlar ki, uzanmış gidiyor, ey yolcu,

Nereden başladı yükselmeye, bak, nerede ucu!

 

Bu ne hicrân-ı müebbed, bu ne hüsrân-ı mübîn

Ezilir rûh-i semâ, parçalanır kalb-i zemin!

 

Azıcık kurcala toprakları, seyret ne çıkar:

Dipçik altında ezilmiş, parçalanmış kafalar!

 

Bereden reng-i hüviyetleri uçmuş yüzler!

Kim bilir hangi şenaatle oyulmuş gözler!

 

«Medeniyet» denilen vahşete lânet eder,

Nice yekpâre kesilmiş de sırıtmış dişler!

 

Süngülenmiş, kanı donmuş nice binlerle beden!

Nice başlar, nice kollar ki, cüdâ cisminden!

 

Beşiğinden alınıp parçalanan mahlûkât;

Sonra nâmusuna kurban edilen bunca hayat!

 

Bembeyaz saçları katranlara batmış dedeler!

Göğsü baltayla kırılmış memesiz vâlideler!

 

Teki binlerce kesik gözdeye âid kümeler:

Saç, kulak, el, çene, parmak Bütün enkaz-ı beşer!

 

Bakalım, yavrusu uğrar mı, deyip, karnından,

Canavarlar gibi şişlerde kızarmış nice can!

 

İşte bunlar o felâket-zedelerdir ki, düşün,

Kurumuş ot gibi doğrandı bıçaklarla bütün!

 

Müslümanlıkları bîçârelerin öyle büyük

Bir cinâyet ki: Cezâlar ona nisbetle küçük!

 

Ey bu toprakta birer nâş-ı perişan bırakıp

Yükselen, mevkib-i ervâh! Sakın arza bakıp

 

Sanmayın: Şevk-ı şehâdetle coşan bir kan var

Bizde leşten daha hissiz, daha kokmuş can var!

 

Bakmayın, hem tükürün çehre-i murdarımıza!

Tükürün: Belki biraz duygu gelir ârımıza!

 

Tükürün cebhe-i lâkaydına Şark'ın, tükürün!

Kuşkulansın, görelim, gayreti halkın, tükürün!

 

Tükürün milleti alçakça vuran darbelere!

Tükürün onlara alkış dağıtan kahbelere!

 

Tükürün Ehl-i Salîb'in o hayasız yüzüne!

Tükürün onların aslâ güvenilmez sözüne!

 

Medeniyet denilen maskara mahlûku görün:

Tükürün maskeli vicdânına asrın, tükürün!

 

Hele İ'lanı zamanında şu mel'ul harbin,

"Bize Efkar-ı umumumiyesi lazım Garb'ın";

 

Oda ALLAHI bırakmakla olur herzesini,

Halka iman gibi telkin ile, dinin sesini

 

Susturan aptalın idrakine bol bol tükürün

Yine hicran ile çılgınlıgın üstünde bu gün,

 

Bana Vahdet gibi bir yar-ı musaid lazım

Artık ey yolcu bırak, ben yanlız ağlayayım

 

AYDINLAR

 

Safahat'ın bir yerinde bazı şairlere eleştiri getirir:

Divanlarımız dopdolu oğlanla şarab

Biradan fâhişeden başka nedir şi'r-ü şebâb?

 

Bu eleştirisinin sebebini pek çok şiirinde açıklar.

Mehmet Âkif'e göre aydınlarımız, büyük bir sorumluluk içindedir. Ama bu sorumluluğun pek farkında değildirler. Ona göre aydınlar, milletimizin ve ümmetimizin dertleriyle yakından ilgilenmeli, onarlın çektikleri ıstırabı duymalıdır. Şiir anlayışını ve kendi şairliği için şu değerlendirmeyi yapmıştır:

 

"Şi'r için gözyaşı derler; onu bilmem, yalınız,

Aczimin giryesidir bence bütün âsârım!

 

Ağlarım ağlatamam, hissederim söyleyemem;

Dili yok kalbimin ondan ne kadar bizârım!"

 

Mehmet Âkif, büyük ıstırabın şairidir. Bu ıstırap, sevgilisinden ayrı kalmanın hüznü değildir. Şiirlerinden dökülen bu ıstırap ifadeleri, büyük bir millet ile büyük bir ümmetin içinde bulunduğu duruma bakınca duyduğu acıların ifadesidir. Şair olarak, yapmak istediği, bu ıstırabın paylaşılıp bir uyanışa vesile olmaktan ibarettir.

 

“Baksana kim boynu bükük ağlayan

Hakk-ı hayatın senin ey Müslüman!”

 

O bir Müslüman Türk aydını olarak, insanların ne hâlde olduğunu görüp sorunlarını yansıtmaktan sorumlu olduğunu düşünür Bu tip aydınlara ihtiyacımız olduğunu söylemiş olur aynı zamanda.

 

O'na göre fıkıh bilginleri ne kadar önemliyse, en az o kadar dinî ve siyasî düşüncede derinleşmek de en az o kadar önemlidir:

Birkaç yıl önce yapılan bir aydınlar diyaloğunda şu tesbit yapılmıştı: Ülkemizde eksik olan dinî bilgiler değil, dinî düşüncenin yeterince gelişmemiş olmasıdır.

 

Nitekim Mehmet Âkif, Süleymaniye Kürsüsü şiirinde şunları söyler:

 

Beni kürside görüp, va'zedecek sanmayınız;

Ulema değilim, şeklime aldanmayınız!

Dinin ahkâmını zaten fukahanız söyler

Anlatırlar size bir m üşkiliniz varsa eğer

Bana siz âlem-i İslâm'ı sorun, söyliyeyim;

Çünkü hiçbir yeri yok gezmediğim, görmediğim.

Şark-ı Aksâ'dan alın, Mağrib-i Aksâ'ya kadar.

Müslüman yurdunu baştanbaşa, kaç devrim var!

 

Akif'in, gezip gördüğü İslâm dünyasında gözlemlerinin elde ettiği sonuçlar dört maddede özetlenebilir:

 

TEMBELLİK

 

Ninni değil dinlediğin velvele, bak akıp gidiyor hep müstakbale

Bir acaib nur ki zamandır adı, durma sen de yetiş bu müthiş sele

 

Ben de birkaç cümleyle sizi bir sinema filmi karesine götüreyim;

 

Filmin kahramanı, sabahleyin uyanıp pencereyi açtığında, içeriye dolan sadece temiz veya kirli hava değil, şehrin o müthiş uğultusudur. Buradaki uğultu efekti, şehirdeki devinimi ve bu devinimin kahramanımızda ve izleyicide uyandırdığı arka planın izdüşümüdür.

Bu uğultu, bu devinim, şehirde yaşayan başkalarının müthiş bir hareketlilik içinde olduğunu, sıkıntılı bir hayatı sürdüren kendisinin de artık bir şeyler yapması gerektiğini, eğer böyle yapmazsa, şehirde her şeyin kendisine rağmen cereyan edeceğini, bu takdirde şikâyet etmek, kızmak ya da üzülmenin yararsız olacağını, artık odasında bir başına kendini dinleyip durmanın değil sokağa çıkmanın, yapması gereken ne varsa onları yapmaya başlamanın, artık çok çalışmanın, gerekiyorsa şehir meydanına çıkıp haykırmanın, şehrin velvelesine bir velvele de kendisinin katmasının zamanıdır.

 

Mehmet Akif'in açtığı pencere, fikir penceresi; gelen uğultu ise dünyadaki gelişmelerin, hareketlerin, büyük bir devinimin yankılarıdır. Çalışanların, koşanların, iş yapanların, üretimde bulunanların sesidir. Bu sesleri duyup uyumak olmaz. Bu yarışı görüp yerinde durmak olmaz. Ülkesinin, kültür ve gönül coğrafyasının insanları daha ne zaman kadar seyredecektir bu devinimi. Kimi uluslar çalışıp, büyük gayretlerle dünyanın her tarafını sömürü pazarı haline getirip sömürürken, dünyanın her tarafına silahlarıyla korkup salarken, bu sesleri ninni gibi dinlemek ancak büyük bir gaflet olur, yapılması gereken dava fazla vakit geçemeden bu yarışa katılmaktan ibarettir.

 

"Alınlar Terlemeli" şiiri aynı düşüncelerle şöyle başlar:

 

Cihan altüst olurken, seyre baktın, öyle durdun da,

Bugün bir serseri, bir derbedersin kendi yurdunda!

 

Bir başka şiiri, yine çalışmanın önemini anlatmak için şöyle başlar:

 

"Leyse lilinsani illa mâ se'a" derken Hûda;

Anlamam hiç meskenetten sen ne beklersin daha?

 

ÜMİTSİZLİK

 

Mehmet Akif'in dikkat çektiği konulardan birisi de ümitsizliğe düşmenin bir fayda sağlamayacağı hususudur. Malumunuz günümüzdeki psikolojik savaşın en önemli öğelerinden birisi, karşı tarafın zorla çöküntü içine sürüklenerek, daha kolay dize getirmektir. Ben, ülkemiz insanlarına ve tüm dünya Müslümanlarına bu şekilde kapsamlı bir psikolojik propaganda yürütüldüğü kanaatindeyim. Kültür Emperyalizmi kavramının tam karşılığı da bence budur.

 

Âkif, bu konuda yine bir ayeti hatırlatıyor:

 

"Dalalete düşmüşlerden başka kim Tanrı'sının rahmetinden ümîdini keser?" (Hicr, 56)

 

Sonra da Müslümanları, ümitsizliğe düşmemeleri konusunda uyarıyor:

 

“Lâkin, hani bir nefhası yok sende ümîdin!

Ölmüş"mü dedin? Ah onu öldürmeli miydin?

Ey, yolda kalan, yolcusu yeldâ-yı hayâtın!

Göklerde değil, yerde değil, sende necâtın:

"Devlet batacak!" çığlığı beyninde öter de,

Millette bekâ hissi ezilmez mi ki? Nerde!

Allah (c.c.)'a dayan, sa'ye sarıl, hikmete râm ol...

Yol varsa budur, bilmiyorum başka çıkar yol.

 

BİLGİSİZLİK VE BİLİNÇSİZLİK

 

Mehmet Âkif, İslâm dünyasını halkıyla ve aydınıyla büyük bir gaflet uykusu içinde görüp uyandırmak için çırpınmıştır:

 

“Baksana kim boynu bükük ağlayan

Hakk-ı hayatın senin ey Müslüman

Kurtar o biçareyi Allah için Arık ölüm uykularından uyan!" (342-343)

 

Jean Paul Sartre, Yahudilik Sorunu adlı kitabında şunları söyler:

 

"Biz Yahudiler, bulunduğum uz her ülkede, kendi alanımızda birinci olmak zorundayız, ikinci derecede bulunursak yok edileceğimizi düşünürüz."

 

Aslında bu bilinç, Kur'an'da Müslümanlara öğütlenerek, şu müjdeyle verilmiştir:

 

"Eğer inanıyorsanız, en güçlü olan sizsiniz."

 

IRKÇILIK VE BÖLÜCÜLÜK

 

Aklı başında olan bütün aydınların ortak görüşü, ırkçılığın insanlık düşmanı bir tehlike olduğu yolundadır. Milletlerarası savaşların, iç savaşların birinci derecedeki faktörü şovenizmdir, kavmiyetçiliktir, İslâmiyette ırkçılık yasaktır, bütün Müslümanlar hangi ırktan olurlarsa olsunlar Allah tarafından kardeş ilan edilmiştir. Ülkemiz tarihi ise, ırkçılık yüzünden bölünüp, küçülüp, büyük devletlere yem olmanın hazin bir belgeselidir.

Şimdi bu oyunun yeni ve kanlı bir sahnesi daha tezgâhlanıyor. Ve ülkemizin yaşayan aydınlarının, yöneticilerimizin, tarihsel sorumluluğu üstlenerek ırkçılığa bir kez daha açık ve net karşı çıkması gerekiyor.

Bu konuda da Mehmet Akif'in örnek bir aydın olarak bize ışık tuttuğunu hatırlayabiliriz.

Bu büyük şair ve fikir adamımız, yaşadığı günlerden bugüne, ülkemizin Türküyle Kürdüyle bütün insanlarına sesleniyor. Eğer ırkçı düşüncelerle bölme bölünme hevesinden vazgeçilmez ise, bu güzelim vatanda Türkler ve ne Kürtler dahil herkesin, emperyalist ülkelerin elinde perişan olabileceği tehlikesiyle karşı karşıya olacağını hatırlatıyor.

 

Akif'in bu önemli şiirinden birkaç beyit şöyledir:

 

"Müslümanlık sizi gayet sağlam, bağlamak lâzım iken,

Anlamadım, anlayamam, Ayrılık hissi nasıl girdi sizin beyninize?

Fikr-i kavmiyeti şeytan mı sokan zihninize?

Birbirinden müteferrik bu kadar akvâmı

Aynı milliyetin altında tutan İslâmî, temelinden yıkacak zelzele kavmiyyettir

Bunu bir lâhza unutmak ebedi haybettir.

Girmeden tefrika bir millete düşman giremez;

Toplu vurdukça yürekler, onu top söndüremez.

Müslüman, fırka belasıyla zebun bir kavmi,

Medeni Avrupa üç lokma edip yutmaz mı?

Ey cemaat, yeter Allah için olsun u yanın...

Sesi pek müdhiş öter sonra kulaklarda çanın!" (220-221)

 

KAYNAK: İhsan Işık: Mehmet Âkif'in Şiirinde Temalar ("Mehmet Âkif, Dönemi ve Çevresi" Vefatının 71. Yılında Mehmet Âkif Ersoy Bilgi Şöleninde sunulan bildirilerinden oluşan TYB'nin 32. Mehmet Akif Ersoy Araştırmaları Merkezinin 3. kitabı. Mart 2007 – tyb.org.tr, 26.04.2021).

 

 

Yazar: İHSAN IŞIK