Mutasavvıf
ve bilgin (D. 1887, Bursa - Ö. 1980, İstanbul). Kafkasya kökenli bir aileye
mensuptur. İstanbul’da Dağıstanlı Ömer Ziyaeddin Gümüşhanevî’ye bağlanarak
Nakşibendi tarikatına girdi. Tasavvuf terbiyesinin yanı sıra İslâmî ilimler
öğrenimi gördü. Dergâhların kapatılması üzerine Bursa’ya giderek bazı camilerde
imam hatiplik görevinde bulundu. 1952’de İstanbul’a dönerek, önce Zeyrek’te bir
camide, daha sonra da ömrünün sonuna kadar İskenderpaşa Camiinde imam hatiplik
görevinde bulundu. Müridleri ile birlikte Türkiye siyasî hayatında;
sohbetleriyle üniversite ve aydın çevrelerinde tasavvufa yönelişin yeniden
canlanmasında önemli bir rol oynadı.
Mehmed
Zahid Koktu, eserlerinde tasavvufun doğru anlaşılması için aydınlatıcı bilgiler
vererek, hem tasavvuf ehli olup hem çok çalışıp çaba göstermenin mümkün
olduğunu anlattı:
“Çalışmak, ticaret ve san’at erbabı olmak, el ele verip şirketler kurmak, güzel güzel, büyük fabrikalar te’sis ederek, iç ve dış ticarette büyük işler başarmak dururken, muayyen bir ma’aşa razı olup, pasif bir köle gibi çalışmak, aklı başında kafası çalışan bir insan için reva mıdır? Vakı’a me’muriyette bir şeref, bir saltanat var gibi görünürse de, hadd-i zatında hiç de öyle değildir. Bir taraftan aşağıya emir verirken, diğer taraftan yukarıdan aldığı emrin memuru ve tahakkümü altındadır (…) bütün hayatı boyunca işleri, başındaki amirin emirlerine itaatten ibarettir. Amma haram amma günah ma’işet kaygısı hepsini hoş gördürür (…) İşte Almanya, işte Japonya, daha dün ikisi de mahv ve perişan oldular (…) onların hiç devlet kapısına başvurduğunu, yani memuriyet aldığını gördünüz mü?” (Tasavvufi Ahlâk, Bahar, 1975: 112).
BAŞLICA
ESERLERİ:
SOHBET-ARAŞTIRMA-İNCELEME:
Tasavvufî Ahlak (5 cilt, 1984-85), Nefsin Terbiyesi (1984), Mü’minlere
Vaazlar (1985), Hac (1985), En Güzel Ameller (1985), Korku
ve Ümit (1985), Zulüm (1985), İlim (1985), Sabır
(1985), Cihad (1985), Zikrullahın Faydaları (1985), Müminlerin
Vasıfları (1985), Namaz (1985), İman (1985), Yemek Adabı
(1985), Tevbe (1985), Zekat (185), Cömertlik (1985), İçki
(1985), Tevhid (1985), Ana-Baba Hakları (1985), Hadislerle
Nasihatlar (2 cilt, 1985), Ehl-i Sünnet Akaidi (1986), Cennet
Yolları (1986).
ÇEVİRİ-YAYINA
HAZIRLAMA: fî İsbâti’r-Râbıta (Mevlâna Hâlid’den, 1990), Hediyyetü’l-İhvân
fî Âdâbi Zikri’l-Mennân (Mevlâna Hâlid’den, 1990).
KAYNAKÇA:
H. Hüseyin Erkaya / Vuslatının 14. Yılında Mehmed Zâhid Kotku (k.s.) ve
Tasavvuf (Sempozyum bildirileri, 1995), Mahmut Esat Coşan / TDV İslâm
Ansiklopedisi (c. 26, 2002), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye
Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, 2007) - Ünlü Fikir ve
Kültür Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 3, 2013) - Encyclopedia of
Turkey’s Famous People (2013).
