Gazeteci-yazar, siyaset adamı (D. 1874, Edirne
- Ö. 18 Mayıs 1939). Asıl adı Mehmet Şerafettin Aykut’tur. Dedesi, Rumeli‘nin
Türkleşme ve İslâmlaşmasında önemli hizmetleri görülen Oruç Paşa ailesine
mensup Mustafa Paşa’dır. İlk ve ortaokulu Edirne‘de bitirdi. Fransızca, Arapça,
Farsça öğrendi. Galatasaray ve Mercan liselerinde okudu. Mekteb-i Hukuk-i
Şahaneyi (Hukuk Fakültesini) bitirdikten (1894) sonra avukatlık yaptı.
1877-1878 Rus işgali, 1913 Bulgar işgali, 1920 Yunan işgalini yaşadı. II.
Abdülhamit döneminde, İttihat ve Terakki hareketi içindeki çalışmaları yüzünden
sekiz yıl Yemen‘de tutuklu kaldı. 1899 yılında Yemen’den kaçarak İzmir‘e geldi.
İzmir, Ahenk ve Hizmet gazetelerinde yazılar yazdı. İzmir gazetesinde
düzeltmenlik yaptığı sıralarda Sen Tüccar Olacaksın (1900) adlı romanı
aynı gazetede tefrika edildi. Ahenk gazetesinde hukuk, ticaret ve eğitim
konularında makaleler yayımladı (1900-02). Octave Feuillet‘den çevirdiği Julia
de Treqeur romanı yine o yıllarda tefrika edilmişti.
Türkçenin sadeleşmesi için çalışmalar yaparak,
İzmir gazetelerinde bu konu ile ilgili ateşli yazılar yazdı. Yalın bir
Türkçeyle kaleme aldığı Yerli Hikâyeler’i Hizmet gazetesinde
yayımlandı. Daha sonra Manisa‘ya, oradan da Edirne‘ye (1903) geçti. II. Meşrutiyetin
ilânından sonra çıkarmaya başladığı Yeni Edirne gazetesini 1911
yılına kadar sürdürdü. Bu gazetede başyazar olarak siyasî, toplumsal ve aktüel
konularda makaleler ve seri araştırma yazıları yazdı. Tercüman-ı Hakikat,
Mektep, Maarif, Terakki dergilerinde yazıları yayımlandı. Daha sonra Bursa‘ya geçerek, üç sayılık ömrü
olan Kurtuluş Yolları adlı milliyetçi bir dergiyi ve Trakya Paşaeli
Müdafaa Heyet-i Osmaniyesi Cemiyetinin yayın organı olan Trakya Paşaeli gazetesini
çıkardı. Osmanlı Meclis-i Mebusanına Edirne milletvekili olarak girdi. Misak-ı
Millî önergesini mecliste okuduğu için, İngilizler tarafından tutuklanarak
Malta‘ya sürüldü. Malta’dan dönüşünden sonra TBMM‘de Edirne milletvekili (1921
ve 1931) olarak bulundu. Doğup yetiştiği Trakya‘nın Osmanlı Devleti’nden
kopmaması için çalışmış bir fikir-siyaset adamı ve Türkçülük hareketinin
öncülerindendir.
Yok olan Osmanlı Devletinde Türkler, Malta
sürgünü, Ah O İzmir Yılları, Türkiye’de Ekaliyetler, Osmanlı Evi, Mütareke ve
Milli Mücadele‘de Trakya, Türk Dini Yapısı, Öğretmen Sungur‘un Günlük Notları adlı eserleri basılmadı.
ESERLERİ:
Bu Devlet Nasıl İdare Olunur? (1910), Cemiyet ve Muhalifleri (1911),
Hüdavandigâr Valisi Daniş Beyefendi‘ye Birinci Mektup (1912), Arnavutluğun
Hayatı Osmanlı Kalmaktadır (1912), Türkler Yaşayacaktır (1912),
Anadolu‘da Türk (1913), Anadolu‘da Bir Müslüman Türk‘ün Şeyhülislam
Efendi Hazretlerine En Son Sözü (1913), Edirne Vilâyetinden Rumlar Niçin
Gitmek İstiyorlar? (1914), Hanedan ve Millet (1923), Bulgarlar ve
Bulgar Devleti (1934), İsmet Paşa: Gazi Yolunda Yürüyen Türk Gençlerine (1934),
Kamalizm - Cumhuriyet Halk Partisi Programının İzahı (1936),
Lozan Antlaşmasında Kullanılan Azınlıklar İle İlgili Yerleşim Planı.
KAYNAK:
Bilâl Öngül / Mehmet Şeref Aykut’un Hayatı ve Eserleri Üzerinde Bir Araştırma
(1991), Hasan Dilan / Mehmet Şeref Aykut ve İzmir’de İlk Fikir Hareketleri
(1996), Kemal Öztürk, İlk Meclis – Belgesel (1999), TDOE-TDE Ansiklopedisi 2
(2002), Özlem Ağırgan / Dünden Bugüne Edirne İsimler Sözlüğü (2004).