İslâm tarihçisi. 1947, İzmir doğumlu. İlkokulu
İzmir’de bitirdi. İzmir İmam Hatip Okulu (1966), İzmir Yüksek İslâm Enstitüsü
(1970) mezunu. Manisa İmam Hatip Lisesi (1970-74), İzmir Atatürk Lisesinde
(1974-75) öğretmenlik yaptı. Doktorasını “Gelibolulu Mustafa Ali ve
Mevâidü’n-Nefais fi Kavaidü’l-Mecalis” adlı tezi ile (1978) Atatürk
Üniversitesi İslâmi İlimler Fakültesinde tamamladı. Erzurum Yüksek İslâm
Enstitüsü (1975-79) ve İzmir Yüksek Enstitüsünde (1979-82) öğretim üyesi ve müdür
yardımcısı olarak görev yaptı. İzmir Yüksek İslâm Enstitüsü 20 Temmuz 1982
tarihinde İlâhiyat Fakültesine dönüştürülerek Dokuz Eylül Üniversitesine bağlanmasından sonra bu fakültenin
İslâm Tarihi Anabilim Dalı öğretim elemanı ve dekan yardımcılığı ile İslâm
Medeniyeti ve Sosyal Bilimler Bölümü başkanı olarak görevlendirildi. 1983
yılında yardımcı doçent, 1989’da doçent oldu, 1995’te profesörlüğe yükseltildi.
1973 yılında Irak ve 1984-86 yıllarında da Tunus hükümetinin tahsis ettiği
burslardan yararlanarak adı geçen ülkelerde bilgi görgü ve ihtisâsını arttırıcı
çalışmalarda bulundu. 1999-2002 yılları arasında ikinci defa dekan yardımcılığı
görevini yürüttü. Görevine aynı fakültenin İslâm Tarihi Anabilim Dalı başkanı
ve öğretim üyesi olarak devam etti.
“Dilenci
Çocuklar” başlıklı ilk yazısı, 1967 yılında Babıalide Sabah gazetesinde;
sonraki yıllarda ürünleri aynı gazete ile birlikte Mücadele (1967-69), Gurbet
(1967-69), Diyanet (1973-), İslâm Medeniyeti, Fikir ve Sanatta
Hareket, Türk Dünyası Araştırmaları, Ekin, İslâmî Araştırmalar, Dokuz Eylül
Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi (1987) gibi dergiler ile Yeni Asır ve
Diyanet gazetelerinde yayımlandı. TDE Ansiklopedisi (Dergâh),
İslâmî Bilgiler Ansiklopedisi (Dergâh), TDV İslâm Ansiklopedisi’ne
maddeler yazdı.
Mehmet Şeker, 1971 yılında Milliyet gazetesinin
açtığı “Türk Anadolu” konulu yarışmasında “Fetihlerle Anadolu’nun
Türkleşmesi ve İslâmlaşması” adlı incelemesiyle ikincilik ödülünü, 1991
yılında Kültür Bakanlığının açtığı “Ahilik Kültürünü Araştırma” yarışmasında “İbn
Batuta’ya Göre Anadolu’nun Sosyal Kültürel ve İktisadi Hayatı ile Ahilik” adlı
çalışmalarıyla mansiyon kazandı. Yurtiçinde ve yurtdışında alanı ile ilgili
kongre, sempozyum ve panellere tebliğlerle katıldı. Ayrıca Osmanlı
paleografyası ile de meşgul oldu.
ESERLERİ:
ARAŞTIRMA-İNCELEME: Selçuk İsâ Bey Camiî (1970),
Fetihlerle Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslâmlaşması (1973), İslâm-Türk
Medeniyeti Tarihi (komisyon, 1976), İslâm-Türk Medeniyeti Tarihi (Z.
Kazıcı ile, 1981), İslâm’da Sosyal Dayanışma Müesseseleri (1984), İbn
Batuta’ya Göre Anadolu’nun Sosyal Kültürel ve İktisadi Hayatı ile Ahîlik (1993),
Başşehir Tunus’taki Türkçe Kitabeler (1994), Gelibolulu Mustafa Âlî ve
Mevâidü’n-Nefâis fî Kavâidi’l- Mecâlis Adlı Eseri-Tahlil ve Tenkîdi (1997),
Türk Medeniyeti Tarihi (Süleyman Genç ile, 1999), Anadolu’da Birarada
Yaşama Tecrübesi (2000), Türkiye Selçukluları ve Osmanlılarda Birarada
Yaşama Tecrübesi -Müslim ve Gayr-i Müslim İlişkileri (2001), Ali b.
Hüseyin el-Amâsî ve “Tarîkü’l-Edeb”i (2002), Türkistan’dan Anadolu’ya
İnsan ve Toplum Hayatı (2005).
DERLEME: İmam Birgivi (1994), Türk
Kültüründe Menemen (1995), Türk Kültür Tarihinde Tire (1996), İzmirli İsmail
Hakkı (1996), Hoca Ahmed Yesevi (1996), Müslüman Coğrafyacıların Gözüyle
Ortaçağda Türkler (İbn Havkal, İstahrî, Kudâme b. Ca’fer, İbn Fakîh, İbn
Rusteh, El-Ya’kûbî, İbn Huzdarbih, 2004).
ÇEVİRİ: İslâm Tarihinin Kaynakları ve
Araştırma Metodları, (Seyyide İsmâil Kâşif’ten, Doç. Dr. Rıza Savaş, Öğ.
Gör. Ramazan Şimşek ile, 1997).
SADELEŞTİRME: Hilâl ve Haç Çekişmesi (Halil
Hâlid’den, Yrd. Doç. Dr. A. Bülent Baloğlu ile, 1997).
YAYINA HAZIRLAMA (Editör olarak): Türk
Kültüründe Tire (1994), İmam Birgivî, (1994), Ahmed-i Yesevî,
Hayatı-Eserleri-Fikirleri ve Tesirleri (1996), Türk Kültüründe Menemen (1996),
İzmirli İsmail Hakkı (1996).
KAYNAK: İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye
Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009).
