Öykü yazarı, siyasetçi (D. 26 Haziran 1861, İstanbul – Ö.
1915). Beşiktaş Makruhyan Ermeni Okulu, Ortaköy Tarkmançats Ermeni Okulu,
Katolik Lusavoriçyan Okulunda okudu. Galatasaray Mekteb-i Sultani’si
bünyesindeki Mühendislik enstitüsünü 1879’da bitirdi. Galatasaray Sultanisi
Hukuk Bölümüne kaydoldu, Darülfunun’un yeni açılan Mekteb-i Hukuk Bölümünde üç
yıllık eğitimini tamamladı (1884). 1884’de Edirne’ye gidip vilayet nezdindeki
özel kurul önünde verdiği sınavla “birinci sınıf avukat” diplomasını aldı.
1908’de avukatlığı engellendiği, istibdat rejimiyle de barışık olmadığı için
Fransa’ya gitti. Ardından, Meşrutiyetin ilanıyla birlikte İstanbul’a döndü.
Avukatlığın yanı sıra Darülfunun’da Ceza Hukuku müderrisliği yaptı, Ceza
Kanunu’nda değişiklik yapacak komitede üye olarak yer aldı. 1915 yılında
İttihat ve Terakki hükümetinin “Ermeni tehciri” politikası çerçevesinde,
Erzurum mebusu Vartkes Serengülyan’la birlikte tutuklanıp Konya’ya, ardından
Adana ve Halep’e gönderildi. Halep’ten Diyarbakır Harp Divanına sevk edilirken
yolda çetebaşı Çerkez Ahmet ve Nazım tarafından öldürüldü.
İlk yazıları Lırakir gazetesinde yayımlandı. Ünlü
mizah yazarı Hagop Baronyan’ın başyazarlığında, Yergrakunt (Yerküre-1883-89) adlı bir edebiyat
dergisi çıkardı (1883). Arpiar Arpiaryan’dan ve realizm akımından etkilendi.
Eğitici, halkı bilinçlendirici yazılar yazmaya yöneldi. Yergrakunt’ta Anhedatsadz
Serunt Mı (Yok Olan Kuşak) adlı romanı tefrika edildi (1885). 1891’de A.
Arpiaryan’ın kurduğu Hayrenik (Vatan) gazetesinde yazmaya başladı.
Hırant Asadur ve Dikran Gamsaragan’la birlikte Masis haftalık dergisini
çıkardı (1892). 1909’da Azadamard’da (Özgürlük Mücadalesi) yazmaya
başladı. “Eçer Uğevori Mı Orakren” (Yolcunun Güncesinden Sayfalar) başlığı
altında Avrupa gezi notlarını tefrika etti (1909). Osmanlı Hürriyet ve Teavün-ü
Millî Cemiyetine üye oldu (1909). Ahrar Partisi paralelinde, liberal fikirleri
ve etnik gruplar arasında eşitliği savundu. Önce Ermeni cemaat meclisine üye
seçildi, sonra üç kez seçim kazanarak yedi yıl üyeliğini sürdürdüğü Osmanlı
Meclis-i Mebusan’ında İstanbul mebusluğu yaptı. Bu süre boyunca milletler
arasında dost ve kardeşçe ilişkilerin ve toplumsal eşitliğin kökleşmesi yönünde
düzenlemeler yapılmasına çalıştı; doğu vilayetlerinde can ve mal güvenliğini
sağlayacak reformların önemini savundu; güçlü bir donanma kurulması, bedelin
kaldırılıp gayrimüslimlerin de askere alınması, “gayrimeşru çocuk” kavramının
terk edilmesi, kadınlar lehine yasal değişiklikler yapılması yönünde ve daha
birçok konuda etkili Meclis konuşmalarıyla tanındı.
ESERLERİ (Öykü):
Hymıdanki Tsayner (1994),
Osmanlı Meclisinde Bir Ermeni Mebus (2001), Hayat, Olduğu Gibi (2000).
HAKKINDA: Kirkor
Zohrab / Osmanlı Meclisinde Bir Ermeni Mebus (2001).
