Şair ve yazar (D. 11 Nisan 1921, Ankara - Ö. 14 Eylül 1998,
İstanbul). Ankara Lisesi (1940) mezunu. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih
Coğrafya Fakültesinde üç yıl okuduktan sonra gazetecilik mesleğine başladı.
Arkadaşlarıyla birlikte Battal Gazi gazetesini (1945-48) çıkardı. Türk
Haberler Ajansı ve Demokrat Ankara gazetesinde (1950-53) çalıştı.
Yeni İstanbul (1953-60), Vatan, Ant (1961-67) gazete ve
dergilerinin Ankara temsilciliğinden sonra Ankara’da lokanta işletmeciliği
(Kalem Meyhanesi, 1967-69) yaptı. Daha sonra İstanbul’a yerleşerek Günaydın gazetesi
ile Yeni Gazete’de röportajlar yaptı. Çalışmalarını Akşam, Barış
ve Cumhuriyet gazetelerinde fıkra yazarlığı yaparak sürdürdü.
İlk şiiri Gençlik Dergisi’nde (İstanbul, 10.1.1942) çıkmış,
ilk şiir kitabı Birinci Kilometre toplatılmıştı (1945). Yazıları,
çalıştığı gazetelerin dışında Kaynak, Seçilmiş Hikâyeler kendi çıkardığı
Meydan (tek sayı, Ankara, 15 Mayıs 1948), Yeryüzü, Yeditepe, Dost,
Türk Dili, Yansıma, Sanat Olayı dergilerinde yayımlandı. Şiir kitapları ve
romanları dışındaki eserleri fıkra ve anılarından seçmelerle oluştu. Anıları
romanlarından daha çok ilgi gördü. Acılı Kuşak’ta tek parti
yönetiminin yazar ve aydınlar üzerindeki baskılarını anlattı. Söz Gibi
adlı şiir kitabıyla 1978 yılında Lions Edebiyat Ödülünü kazandı.
“Mehmed Abi, gazetecilik yaptı, yaşamını öyle kazandı. Sürgün
Alayı, Pulsuz Tavla gibi romanlar yazdı, Acılı Kuşak, Şairler de Döğüşür gibi
önemli yapıtlar bıraktı yazınımıza, ama o şairdir. özyaşamın hüznünü, düzene
kırgınlığı, yaşama sevincini, insan onurunu görürsünüz o şiirlerde. İnsana
öylesine yakındır ki, yüreğinde güvercin yuvası vardır. O şiirlerle vardır
Mehmed Abi. Kaynağında, onu şair olarak tanımaz kimse, ama şiirimizin
göbeğindedir o.” (Vecihi
Timuroğlu)
“‘Rüzgâlarım Yalar’, aslında bir aşk şiiridir: ‘Nice aşklarım,
sevdalarım vardır; / Hep geçmişte sandığım / Tazelenir durmadan / Genç kılar
beni. / Sen bilmez misin ki / Ben aşksız, sevdasız olamam’, der bir yerinde...
Paul Eluard’ın ‘Özgürlük’ şiirinin de bir aşk şiiri olarak yazılmaya başlandığı
söylenir. Aşk da bir tür özgürlük arayışı değil mi? Aşkla özgürlüğün sınırının
nerede kesişip nerede ayrıldığını saptamak pek de olanaklı değildir... Mehmed
Kemal’in o şiiri, aslında pek çok izlekten geçen bir iç dökme çabasıdır da.
Benim bugünkü yaşlarımdayken yazmış onu. Bakıyorum da, ben de son yıllarda
yaşlılığın ayak seslerinin duyulduğu şiirler yazıyorum. İnsanız, hepimiz aynı
zaman tünelinden geçiyoruz. Az çok benzer duygularımız, endişelerimiz,
korkularımız, tasalarımız yar. Çünkü hepimizin ineceği son istasyon aynı
yerde! Önemli olan geride adam gibi bir şeyler bırakıp gitmek, Mehmed Kemal
gibi.
“Mehmed Kemal, acılı kuşaklardan birinin temsilcisiydi. Biz de
başka acılı kuşakların insanlarıyız. Ama kuşağının insanı olmak yetmiyor,
sözcüsü de olmak gerekiyor, Mehmed Kemal gibi...” (Hüseyin Atabaş)
ESERLERİ:
ŞİİR: Birinci Kilometre (1945), Dünya Güzel Olmalı
(1954), Söz Gibi (1977, gen. bas. 1982), Öğle Rakıları (1986), Tükenmez
(bütün şiirleri, 1990).
ROMAN: Sürgün Alayı (1974), Pulsuz Tavla (1976), Kalenin
Eteğinde (Pulsuz Tavla ile, 1984).
ANI-DENEME-RÖPORTAJ: Acılı Kuşak (1968), Politika ve
Ötesi (1970), 12 Mart / Öfkeli Generaller ve İşkence (1974), Sol
Kavgası (1975), Ara Rejim-Kara Rejim (1979), Celal Bayar Efsanesi
ve Raftaki Demokrasi (1981), Şairler Dövüşür (1982), Türkiye’nin
Kalbi Ankara (1983), Bir Deste İskambil (1985), Bu Darbeler Kimin
İçin (1986), Gayrıresmî Yakın Tarih ve Nerde Eski Seçimler? (1991), Haber
Peşinde 50 Yıl (1993).
KAYNAK: Osman Nebioğlu / Türkiye’de Kim
Kimdir (1962), Hikmet Altınkaynak / Edebiyatımızda 1940 Kuşağı (1977), Atilla
Özkırımlı / Türk Edebiyatı Ansiklopedisi (1982), Doğan Hızlan / Şiirde Taklit
Çabuk Sırıtır (söyleşi, Gösteri, Ağustos 1982, s. 21), Seyit Kemal Karaalioğlu
/ Resimli Türk Edebiyatçılar Sözlüğü (2. bas. 1982), Şükran Kurdakul / Çağdaş
Türk Edebiyatı Cumhuriyet Dönemi (1987, s. 284-287) - Şairler ve Yazarlar
Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), Vecihi Timuroğlu / Mehmed Kemal’in Ardından
(Cumhuriyet Kitap, 1.10.1998), TDE Ansiklopedisi (c. 6), Hüseyin Atabaş /
Özgürlüğün Geldiği Gün İçinde (1999), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler
Sözlüğü (18. bas. 1999), Cemal Süreya / Toplu Yazılar I (2000), TBE
Ansiklopedisi (2001), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli
Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009).
Bu
şiir sevda üstüne
Tarafımdan
yazılmıştır
Akşam
olmuş ay yükselmiş tepeye
Bir
çift göz var süzülmüştür
Nice
âşıklar yol boyunca
Kalem
kalem dizilmiştir
Bu
şiir sevda üstüne
Tarafımdan
yazılmıştır
Ne
kadar yabancısın çağrışıma
Gövel
ördek gibi ürkek bakışlım
Bir
büyük şehirde yaşıyoruz ikimiz
Ben
gündelik ekmeğimin peşinde
Sen
daktilosun yanında bir avukatın
Günler
nasıl olsa geçer
Boş
ver gamına kederine hayatın
Güzelliğinle
teselli bulurum
Gönlümde
daim olsun saltanatın