İslâm bilgini (D. 1851, Fatih / İstanbul - Ö.
1918, İstanbul). Canfedâ Hatun Mektebinde, Hâfız Paşa Sıbyan Mektebinde
(ilkokul) okudu, hıfzını tamamladı. Medrese öğrenimi sırasında Edîb Abdullah
er-Rûmî (Abdi Bey), Şeyh Ahmed Temîmî, hadisçi ve yazar Bingazili Ahmed Şetvan
Efendi, Müderris Mustafa Şevket Efendi gibi bilginlerden okudu. Tefsir, hadis,
fıkıh, kelâm, tasavvuf ve Arap edebiyatı alanlarında kendini yetiştirdi. Kıraat
ilminden de icâzet aldı. Mülkiye Mektebine bir buçuk yıl devam etti, sonra Dârülfünûn’a
girdi. Ancak Dârülfünûn’un 1871’de kapatılmasıyla buradaki öğrenimi yarıda
kaldı. Halep ve Adana vilâyetleri defterdarlığı, Akşehir kaymakamlığı, Beyrut
İstînaf Mahkemesi hakimliği, II. Meşrutiyet’ten sonra başsavcılık, Temyiz
Mahkemesi üyeliği yaptı.
Yazı hayatı öğrencilik yıllarında başladı. İlk
olarak Namık Kemal’in çıkardığı İbret gazetesine makaleler yazdı. İbret
gazetesinin kapatılması üzerine Namık Kemal ve arkadaşlarıyla birlikte önce
hapsedildi, sonra Nûri Mustafa Bey’le beraber Akka Kalesine sürgüne gönderildi
(1873-76). Sürgün hayatı Sultan V. Murad’ın tahta geçmesi üzerine sona erdi.
Arapça, Farsça ve Fransızca bilirdi.
ESERLERİ:
TELİF: Envâr-ı Kur’ân (tefsir, c. 1,
1912-13), Metâlib-i Âliye (1896-97), Necâib-i Kur’âniyye
(1912-13), Yâd-ı Mâzî (1913-14), Esrâr-ı Belâgat (Mukaddime
ve Cüz-i Evvel adlarıyla iki ayrı kitap halinde 1899-1900).
ÇEVİRİ: Beka-yı Saltanat-ı Osmâniyye
(1913-14), Suriye Muzafferiyâtı (1874-75), Menâkıb-ı Seniyye
(Muhammed b. Saîd el-Bûsîrî’den.
HAKKINDA: Nihat Sami Banarlı / Resimli Türk
Edebiyatı Tarihi (c. 2 , 1971-79, s. 885-886), Mehmet Okuyan / TDV İslâm
Ansiklopedisi (c. 5, 1992, s. 490-491).
