Ses sanatçısı, müzik araştırmacısı (D. 1 Mayıs 1939, Diyarbakır - D. 24 Mayıs 2008, Diyarbakır). Çocukluk yıllarında babasının Radyocu dükkânında çırak olarak çalıştı. Babasının vefatının ardında kendi dükkânını açarak radyoculuk mesleğine devam etti. Gözlerindeki kataraktın ilerlemesi sonucu mesleğinde verimli olamayacağını anlayan Atay, dükkânı kapatıp bir müddet işsiz kaldı. Bir gözünden Adana'da ameliyat olan Atay, ameliyat başarısız geçince bir gözünü tamamen kaybetti. Diğer gözündeki katarakt da ilerlemeye başladı. Artık ameliyatı düşünmedi çünkü kaybettiği gözünün korkusu vardı.
1990’lı yıllarda Belediye Korosuna ses sanatçısı olarak girdi. Bir süre sonra sanatçılar Sur, Bağlar ve Yenişehir Belediyelerine dağıtıldı. Sur Belediyesine verilen Atay, mesleği dışında kendisine numarataj görevine verilince, zaten % 80 görme özrü olunca bu durumu hazmedemedi ve istifa etti. Sonra görme özrü ile malulen emekliye ayrıldı.
1996 yılında Dicle Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Sedat Arıtürk’ün oluşturduğu THM Korosuna alındı. Koro Şefi Hayri Yoldaş ile koroda 8 yıl gibi bir birliktelikleri oldu. Birlikte başarılı konserler verdiler, yarışmalara gittiler, her yıl istisnasız geniş katılımlarla Celal Güzelses'i Anma Geceleri düzenlediler. Bu çalışmalar Rektör Mehmet Özaydın döneminde daha da artarak katlandı
Daha sonra 2003’te göreve gelen Rektör ve yardımcısı koroyu kapatıp Eşref Atay’ın görevine son verdiler. Şef Hayri Yoladaş da emekliliğini isteyerek, Eşref Atay ve Hüsnü İpekçi ile Diyarbakır Musikisini Yaşatma Derneği'ni kurdu. 2 yıl sonra üyeler arasındaki geçimsizlik nedeniyle bu dernekten ayrılıp Celal Güzelses Musıki Derneği'ni tekrar beraber kurup konserlerine devam ettiler. Eşref Atay, Hayri Yoldaş ile Mahalli Tv'lerde, TRT'de ve radyolarda birçok programlara katıldı. Kütahya'da Üniversitelerarası Ses Yarışması, Gaziantep Üniversitesi Celal Güzelses Gecesi, Elazığ Hazar Şiir Akşamları gibi etkinliklerde beraber oldular. Boş zamanlarında Hayri Yoldaş onu sık sık pikniklere götürür gezdirir ve eli ayağı olurdu. Yoldaş'a defalarca "son ömrümün en güzel günlerini seninle geçirdim" demişti.
Celal Güzelses’in öğrencisi olan Atay, Diyarbakır Musıkisine olan aşkı ile yöre eserlerine gerek Makam, Usül, Ağız ve ritm gerekse bilgi olarak çok vakıftı. Zaralı Halil’i, Erzncanlı Şerif’i, Urfalı Mukim Tahir, Cemil Cankat, Bekçi Bako (Bakır Yurtsever , Kazancı Bedih, Eğinli Mustafa Özgül, ayrıca Tillo’dan dede tarafı akrabası olan Hafız Burhan’ı, Malatyalı Fahri Kayahan’ı, TSM’den Zeki Müren, Abdullah Yüce ve Hamiyet Yüyeses’i çok yakından takip ederdi. Yöre sanatçılarımızdan İzzet Altınmeşe, Recep Kaymak ve Bedri Ayseli’nin büyük takdirlerini almıştı. TRT Sanatçıları Kubilay Dökmetaş ve Zülküf Altan Diyarbakır'a geldiklerinde kendisini görmeden ve dinlemeden gitmezlerdi. Bunlarla Hüsnü İpekçi’nin evinde, Hayri Yoldaşla birlikte defalarca Meşk etmişlerdir.
24 Mayıs 2008 günü, Erdebil Köşkü'nün açılışı için Diyarbakır’da bulunan Celal Güzelses’in kızı Nevin Güzelses, Torun Celal Güzelses, dernek başkanı Hayri Yoldaş ile birlikte Eşref Atay’ı ziyaret etmek amacı ile yanlarında Şeref Değer, Başkan Yardımcısı Muzaffer ve Mukadder Barç, Yeni Yurt Gazetesi Sahibi İbrahim Evirgen olduğu halde, orada bulunur ümidiyle, Dağkapı’daki Yeni Japon Pasajında elektronikçi dükkânı olan Salih Ziyadanoğlu’nun dükkânına gittiler. Kısa bir beklemenin ardından gelen Atay’ın rahatsız olduğu göze çarpıyordu. Çok kısa bir sohbetin ardından kalb krizi ile yere yığılan Atay, hemen acil ambulansı ile Devlet Hastanesine kaldırıldı. Oradaki müdahalenin ardından Tıp Fakültesi'ne sevk edildi. Değerli musikişinas Eşref Atay, orada hayata veda etti. Saat 14.30 sularında sevenleri tarafından alınarak, kılınan cenaze namazının ardından Diyarbakır Yeniköy Mezarlığına defnedildi. Evli ve 5 çocuk babasıydı.
Dicle Bülbülü Eşref Atay’ın derleme ve bestelerinden bazıları şunlardır: Acem Güzeli, Diyarbakır Berber Türküsü, Estir Güzelim Estir, Kırklar Dağı Kaderime Ağlaram (Söz: Hayri Yoldaş, Müzik: Eşref Atay), Bağdadın Hamamları, Benim Yarim Yaramazdır, Damat Giydirme Oyun Havası.
KAYNAKÇA:
Hayri Yoldaş / "Atay, Eşref" (İhsan Işık /Diyarbakır Ansiklopedisi,
2013) - Geçmişten Günümüze Diyarbakırlı İlim Adamları
Yazarlar ve Sanatçılar (2014) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar
ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (Cilt 12, 2018).
