Folklor araştırmacısı, halk müziği sanatçısı. 4 Eylül 1945,
Şanlıurfa doğumlu. Tam adı Mehmet Avni Özbek. Eserlerinde İnan Değer, Âşık Avni
imzalarını da kullandı. İlk ve ortaöğrenimini Şanlıurfa’da tamamladı. İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü (1971) mezunu.
Aynı üniversitenin Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde “Urfa Türkülerinin Dil ve Anlatım Özellikleri” tezi ile doktorasını
tamamladı. 1966 yılında TRT kurumunun açtığı sınavı kazandı ve İstanbul
Radyosu’nda Türk Halk Müziği stajyer sanatçı, 1969 yılından itibaren de ses
sanatçısı oldu. İstanbul Radyosu Türk Halk Müziği ve Oyunları Şube Müdürü
(1977-80), TRT Genel Müdürlüğü Müzik Dairesi Türk Halk Müziği ve Oyunları
Müdürü (1982-86) olarak görev yaptı. 1983-95 yılları arasında Hacettepe Üniversite
Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Halk Bilimi Anabilim Dalında
Türk Halk Müziği dersleri verdi. Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu
Bilim Kurulu Üyesi ve Müzik Perde ve Sahne Sanatları Kolu Başkanı oldu. 1986’dan itibaren
Kültür Bakanlığı Ankara Devlet Halk Müziği Korosu Şefliği yaptı.
1977-86 yılları arasında
TRT Türk Halk Müziği Denetleme ve Repertuar Kurullarında da görev yapan Özbek, TRT radyo ve
televizyonlarında 1977’den itibaren Yurdun
Sesi (1977-80), Elimizden Obamızdan
(1982-84), Kervan (1984-86), Türküler Ne Der (1977), Aşıklık Geleneği (1978), Türk Halk Çalgıları (1979), Bilince Sevdiklerimiz (1982)
programlarını hazırlayıp sundu. Derlediği üç yüz elli kadar halk ezgisi TRT
repertuarındadır.
TRT kurumunda bulunduğu dönemlerde radyoda hazırladığı, “Aşıklık
Geleneği”, “Türk Halk Çalgıları”, “Türküler Ne Der”, “Türkülerin Dünü Bugünü”,
“Bilince Sevdiklerimiz”, televizyonda hazırladığı, “Yurdun Sesi” programıyla o
güne kadar radyo bünyesinde kullanılmayan Tar, Kaval, Zurna, Tulum gibi
çalgıları ilk defa bir orkestra disiplini içinde kullanarak Türk Halk Müziğinin
çalgı ve repertuar bakımından temel değerlerini ortaya koyup alışıla gelmişin
dışında yaptığı icralarla bu müziğin zenginliğini ve evrenselleşmeye açık
olduğunu vurguladı. “Elimizden Obamızdan”, “Kervan” adlı TV programlarla yine o
güne kadar fazlaca tanınmayan, Kazak, Kırgız, Özbek ve Türkmenlerin oyun ve
müziklerinden örnekler vererek Türk dünyasının genişliğini ve bu alan içindeki
kültür birliğini vurgulamaya çalıştı.
Japonya, Suudi Arabistan, Yugoslavya, Irak, Almanya, Hollanda,
Danimarka, İsveç, Mısır ve Azerbaycan
olmak üzere yurt dışında ve yurt içinde konserler vererek Türk halk
müziğini tanıttı. Japonya'nın en büyük kültür kurumu olan MIN-ON'un davetlisi
olarak 1980 yılında gittiği Japonya'nın 10 şehrinde, Prof. Koizumi yönetiminde
verdikleri açıklamalı konserlerle başta Urfa türkü ve hoyratları olmak Türk
halk müziğinin zengin ve orijinal değerlerini tanıttı. Konserlerin bazı
ezgileri LP haline getirildi. Yaptığı basın toplantısıyla Türkleri ve onların
kültürlerinin tanıtılmasını ve sevilmesini sağladı. 1987 yılında Babil
Festivali'nde gerek yönettiği koro, gerekse yaptığı solo, dinleyicilerde büyük
ilgi ve heyecan yarattı. Arap ve Türkmen gazeteleri kendisinden ve korosundan
büyük bir övgüyle bahsetti.
Yazıları, Folklor ve Edebiyat, Edessa, İş Bankası Kültür ve
Sanat, Şanlıurfa ve Dergâh dergilerinde yayımlandı. 1975’ten
itibaren folklor kongrelerine katılarak bildiriler sundu. 1984’te Türk Folklor
Araştırmaları Kurumu İhsan Hınçer Türk Folkloruna Hizmet Ödülünü, 1985’te
Türkiye Yazarlar Birliği Türk Halk Müziğine Hizmet Ödülünü, 1988’de Beyaz Gül
ezgisinin derleyicisi ve icracısı olarak TRT Müzik Ödülünü, 1991’de Anadolu
Folklor Vakfının Türk Halk Bilimine Hizmet Ödülünü aldı. 2011’de Aydın Doğan
Vakfı tarafından Türk insanının kültürünü ve yaşam kalitesini yükseltmek
amacıyla düzenlenen Aydın Doğan Ödülüne layık görüldü.
ESERLERİ:
BESTELERİ: Kurban Olam Gözlerinin Üstüne, Aman Senem, Gözleri
Fettan Güzel, Bu Vatan Kimin / Vatan Türküsü, Uçun Kuşlar Uçun / Gurbet
Türküsü, Elbet Yüzüm Gülecek, Dağlara Komşuyum, Eyübün Sabrı, Ağlama Çocuk.
KİTAPLARI: Folklor ve Türkülerimiz (1975), Türk Halk
Müziğinin Esasları (1985), Türk Halk Ezgileri 1-2-3 (Yaşar Doruk ve
Nail Tan ile, 1987), Türk Halk Müziği Çalgı Bilgisi (Muammer Sun,
Ertuğrul Bayraktar, Burhan Önder, Erdal Tuğcular’la, 1992), Folklor ve
Türkülerimiz (2002). Ayrıca ders kitapları vardır.
HAKKINDA: Folklor ve Türkülerimiz (Kitap Rehberi, Kasım 2002), Abuzer
Akbıyık / Folklor (Halkbilim) ve Şanlıurfa (S.Kürkçüoğlu ile, 1990) - Şanlıurfa
Halk Müziği (S.Kürkçüoğlu, O. Güzelgöz, S.Turhan, K. Dökmetaş ile, 1999), İhsan Işık / Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları
Ansiklopedisi (2006), Aydın Doğan Ödülü, Mehmet Özbek'e verildi (Radikal, 15.2.2011), Muammer Aksoy / Şanlı
Urfa ve Mehmet Özbek (Günışığı
gazetesi, 25 Nisan 2011).
