Füreya Koral

Seramik Sanatçısı

Doğum
02 Haziran, 1910
Ölüm
25 Ağustos, 1997
Eğitim
Notre Dame de Sion Kız Lisesi
Burç

Seramik sanatçısı (D. 2 Haziran 1910, İstanbul - Ö. 25 Ağustos 1997, İstanbul). Ünlü Şakir Paşa ailesindendir. Ressam Fahrelnisa Zeyd teyzesi, yazar Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı) dayısıdır. Aynı aileden gravür sanatçısı Aliye Berger’in de yeğenidir. Notre Dame de Sion Kız Lisesi (1927)’ni bitirdi. Bir süre İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü’ne devam etti. Dönemin ünlü Macar keman sanatçısı ve sonradan Füreya’nın teyzesi Aliye Berger ile evlenecek olan Charles Berger’den özel keman dersleri aldı. Küçük yaşlardan itibaren müzik ve edebiyata ilgi duyuyordu. 1940-44 yılları arasında “Vatan” gazetesinde müzik eleştirileri yazdı ve çeviriler yaptı.

Koral, seramikle ilgilenmeye, İsviçre’de tüberküloz tedavisi gördüğü sanatoryumda (Lozan) onu oyalamak isteyen teyzesi Fahr El Nisa Zeyd’in önerisiyle başladı ve çalışmalarını Paris’te sürdürdü. Ardından Paris’te ünlü Fransız seramik sanatçısı Serre ile çalıştı. Aynı dönemde taşbaskıyla da ilgilendi. Yaptığı taşbaskı çalışmalarını 1951 yılında Paris’te açtığı ilk kişisel sergisinde izleyiciye sundu. Bu dönem yapıtlarında hat sanatından ve Türk işleme sanatından izler görülür. Aynı yıl yurda döndü ve Maya Galerisi’nde de bir sergi açtı. Ardından bir seramik atölyesi kurdu. 1956 yılında Rockefeller bursuyla Meksika ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD)’nde araştırmalar yaptı; yapıtlarını Washington’da sergiledi. Bu gezi sonrasında duvar seramik çalışmalarına yöneldi. Dekoratif eşya dışında geleneksel çini sanatından esinlenerek büyük boyutlarda duvar panoları yaptı. 1954 yılından sonra çalışmalarını kendi atölyesinde sürdürdü.  

Füreya Koral’ın yapıtlarının en büyük özelliği seramiğin ana malzemesi olan kili, özgün yorumlarını iletmede bir araç olarak kullanmasıdır. Çömlekçi kiliyle yetinmeyerek yüksek dereceye ayarlı fırın çalışmaları sonucunda bulduğu “gre” kili ile eserler üretti. Onun bu tutumu, 1950’li yıllara kadar Batı dünyasında bile yaygın değildi. Sanatçının çağdaş öncülüğü bu anlamda önemlidir. Çalışmalarıyla seramik sanatımızı dünyaya açan Füreya Koral, ayrıca çini sanatını da çağdaş bir yorumla Türk mimarisine kazandırdı. Özellikle duvar süslemeleri, pano ve şömine üstüne çalışmalar yaptı. Doğu sanatının soyut anlatım biçimleri üzerinde durdu ve yapıtlarında soyut öğelerin yanı sıra gerçeküstücü ve zaman zaman da yerel niteliklere yönelerek Doğu ve Batı sanat biçim semtezlerini başarılı bir bileşime ulaştırdı. 1950’li yıllarda kullandığı zengin parlak renkler yerine 1960’lardan sonra koyu tonlara yöneldi. Bu koyu renk alanlarının üstüne yer yer hayvan ve bitki motiflerin anımsatan aydınlık lekeler yerleştirdi. 1960’ların sonlarına doğru yeniden parlak renklere yöneldi. Sanatçı seramik panolar, üç boyutlu yapıtlar, pek çok hayvan biçimli plastikler, vazo, tabak gibi günlük yaşamda kullanılabilecek eserler ortaya koydu. 1960 yılında Ankara’daki bir otel için büyük bir pano yaptı.

Füreya Koral’ın diğer eserleri arasında, 1963’te Ankara’da Ulus Çarşısı’na, İstanbul’da Unkapanı Manifaturacılar Çarşısı’na, 1966’da İstanbul’da Ziraat Bankası’na, 1969’da İstanbul Divan Oteli’ne, İstanbul Sheraton Oteli’ne, Ankara Hacettepe Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi’ne yaptığı panolar sayılabilir. 1973’te sanayiye yatkın çalışmalar yaptı ve yemek takımları üretti. 1970’lerin sonlarında seramiklerinde “evleri” konu almaya başladı. Küp biçimindeki bu seramiklere, üstlerinde delikler açarak ve farklı renkler kullanarak özgünlük kazandırdı. Birkaç evi bir araya getirerek “Seramik Evler: Mahalle” konulu bir dizi düzenleme gerçekleştirdi. Evlerini kuşlar, ağaçlar ve balıklarla bezedi. 1980’lerin sonuyla 1990’ların başında pişmiş topraktan “içi boş, kafası boş” küçük insan figürleri yaptı.

Koral, 1951’den itibaren yurtiçinde ve dışında kırk kadar sergi açtı. Eserleri Paris’teki Salon d’Octobre, Ciudad de Mexico’daki Modern Sanat Müzesi, Prag’da Napstkovo Muzeum, Washington’da Smitshonian İnstitute ve Türkiye’nin çeşitli yerlerindeki galerilerde sergilendi. 1955’te Cannes Uluslararası Sergisi’nde gümüş madalya, 1962’de Prag Uluslararası Sergisi’nde altın madalya, 1967’de İstanbul’da Uluslararası Seramik Sergisi’nde gümüş madalya kazandı. Ayrıca Washington Smithsonian Enstitüsü’nden ödül ve Fransa’daki Vallauris Bienali’nden onur diploması aldı. 1981’de Kültür Bakanlığı Ödülü, 1986’da Sedat Simavi Vakfı Plastik Sanatlar Ödülü’ne (Neşe Erdok’la) layık görüldü. Eserlerinden kimileri Resim Heykel Müzesi’nde yer aldı.

Yazar Ahmet Hamdi Tanpınar, Füreya için; “Daha ilk tecrübelerinden itibaren seramiği başka iklimlere taşımaya çalıştı.” demektedir. Romancı Ayşe Kulin de onun yaşamından esinlenerek “Füreya” adlı bir roman yazmıştır. “Gölge Oyunu” adlı bir filmde de oynayan Füreya Koral, ikinci evliliğini Kılıç Ali ile yapmıştı. Onu sanatoryuma sağaltım için gönderen Kılıç Ali’yle dünyaları çok farklıydı. Üvey oğlu Altemur Kılıç’ı müzik ve sanat anlayışı açısından etkilemiştir.

Sanat eserlerinin hayatla iç içe olması gerektiğini düşünüyor ve şöyle diyordu: “İstiyorum ki yaptığım çini tabakta en fakir ev yemek yesin. Benim çinilerim herkesin olsun. Yaptığım masa her evde bulunsun. Bir ocak yapmalıyım çiniden. Güzel bir merdiven başı yapmalıyım. Kahve fincanlarım olsun bütün kahvelerde. Zengin fakir, iyi kötü bütün evlerde, genç ihtiyar bütün ellerde. Sanatı müzelere hapsetmek yok. O sanat ölü sanattır. Çağımıza yakışmaz. Eski Yunanlılar sanatı hayatlarına karıştırmışlar. O üniformalı müzelerde gördüğümüz Yunan çanağı şarap içmek içindi. Güzelim testi su koymak, güzelim tas su içmek içindi. Heykeller meydanları doldurmuştu. Sanat, sanatçının hayatına karıştığı gibi halkın hayatına da karışacak.”

KAYNAK: Görsel Büyük Genel Kültür Ansiklopedisi (1981), Büyük Larousse Ansiklopedisi (1986), Grolier İnternational Americana Encyclopedia (1993), Fatma Türe / Bir Usta, Bir Dünya: Füreya Koral (1997), Ayşe Kulin / Füreya (hakkındaki biyografik roman, 1999), Ana Britannica Ansiklopedisi (2005), Gönül Öney - Zehra Çobanlı  / Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı (2007).

Seramik çalışmalarından örnek

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör