Devlet
adamı, şair (D. 1808, İstanbul – Ö. 1886, İstanbul). Asıl adı Seyyid Ahmed
Kemal’dir. Sultan kethüdalarından Seyyid Hacı İbrahim Ağa’nın oğludur.
Öğrenimini özel hocalardan aldı. 1825’te Defterdar Mektubî Kalemine girdi.
1829’da Ceride Nezaretine baş kâtip oldu. 1834’te Hacelik, 1835’te Rabia
rütbesi aldı. İran’a gönderilen Sahhaflar Şeyhizâde Esad Efendi ile birlikte
Tahran’a gitti. Döndüğünde Sadâret Mektubî Kalemine memur oldu. Tekrar Tahran’a
ve İsfahan’a gitti. İki sene orada kaldı. 1840’ta Sadâret Mektubî Kalemi
mümeyyizliğine ve Farsça tercümanlığına tayin edildi. 1843’te Cizre’ye gitti.
Musul, Diyarbakır ve Bağdat şehirlerini dolaştı. 1846’da Mekâtib-i Umumiye
Nezareti (Eğitim Bakanlığı) nazır yardımcısı (bakan yardımcısı) oldu. Bu
bakanlık 1847’de Mekâtib-i Umumiye Müdürlüğüne dönüştürülünce, bu kuruluşa
müdür olarak atandı.
Kemal
Paşa, Sultan Abdülmecid’in huzurunda yapılan sınavda gösterdiği gayret ve
çabadan dolayı terfi ederek “ûlâ sınıf-ı sânîsi” rütbesini aldı ve müdürlük
unvanı nezârete dönüştürüldü. Bu görevi nedeniyle, okullarda inceleme yapmak
üzere Avrupa’ya gönderildi. Avrupa’dan döndükten üç yıl sonra Mekâtib-i Umumiye
Nezaretinden istifa etti. 1853’te ortaelçi unvanıyla Berlin Sefaretine tayin edildi, 1856’da bu
görevden alındı. Komiserlik görevi ile Karadağ’a gitti. Bir buçuk yıl sonra
Meclis-i Âlî-i Tanzimat üyeliğine (1858) ve şehzadelerin ders nazırlığına,
1859’da Harem-i Hümayun Masârifat Nezaretine, 186l’de “rütbe-i bâlâ” ile Maarif
Nezaretine tayin edildi. 1861’de Takvimhâne ve Tabhâne Nezareti görevini de
üstlendi. Çeşitli tarihlerde Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye üyeliğine getirildi. İkinci defa Maarif Nezırlığına
getirildi ve Evkaf (Vakıflar) Nezırlığına vekalet etti. 1870’te Vezaret rütbesiyle Bağdat’a
gönderildi. Buradayken Evkaf Nazırı oldu. İki defa bu nezarette, iki defa
Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye, üç defa Şûrâ-yı Devlet (Danıştay) üyeliklerinde,
altı defa Maarif Nezaretinde bulundu. 1878’de Heyet-i Ayan üyeliğine, Harem-i
Hümayun Masârifat ve şehzadelerin ders ve Sultan Abdülaziz Umûr-ı Hanedan
nezaretlerine tayin oldu. 1882’de kendisine “Murassa Osmanî” nişanı verildi.
Öldüğünde Süleymaniye Camiinin bahçesinde toprağa verildi.
Aynı
zamanda şair olan Kemal Paşa’nın Farsça ve Türkçe şiirleri divan olarak bir
araya getirildi.
ESERLERİ:
Müntehabat-ı
Şehname, Ta’lîmü’l-Fârisî
(1313), Kavâid-i Farisî, Kasâid.
HAKKINDA:
Şemseddin Sami / Kâmûsü’l- A’lâm (c. 5, h. 1306-1316), Bursalı M. Tahir /
Osmanlı Müellifleri (c. 2, 1971-1975), İbnülemin Mahmut Kemal İnal / Son Asır
Türk Şairleri (c. 2 1930-1941), Mehmed Süreyya / Sicill-i Osmânî (Tezkire-i
Meşâhir-i Osmaniyye) (c. 4, h. 1308-1315), TDE Ansiklopedisi (c. 5, s.
270-271), Haluk İpekten - Mustafa İsen - Recep Toparlı - Naci Okçu – Turgut
Karabey / Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü (1988), TDOE –TDE
Ansiklopedisi (5. cilt, 2004).
