Mahmut Ragıp Gazimihal

Müzik Tarihi Araştırmacısı, Müzisyen, Yazar

Doğum
27 Mart, 1900
Ölüm
13 Aralık, 1961
Eğitim
Berlin Stern Konservatuarı
Burç

Müzik tarihçisi ve yazarı, müzisyen (D. 27 Mart 1900, İstanbul  –  Ö. 13 Aralık 1961, İstanbul). Babası, Harmankaya Tekfuru Köse Mihal Beyin soyun­dan  Dr. Yusuf  Ragıp Bey, annesi yi­ne Köse Mihal Beyin soyundan Mahmud Nedim Paşa’nın kızı Fethiye Hanım’dır. Kösemihal olan soyadını 1940’lı yıllarda, Gazimihal olarak değiştirmiştir. Öğrenim hayatına ba­basının yanında başladı. Çocuklarının hiçbirini ilkokulda okutmamış olan Yu­suf Ragıp Bey, ortaokula onları doğ­rudan kendisi hazırlamıştır. Mahmut Ragıp bu arada babasından Fransızca dersleri de aldı. Resmî öğreniminde önce Hadîka-i Meşveret Rüştiyesi’ne girerek başladı. Daha sonra Vefa Sultanisi (Lisesi) ile Kumkapı’daki Fransız Koleji’nde okudu. İlk müzik bilgilerini de beş yaşlarındayken, ud ve ke­man çalan babasından aldı. Daha çok klasik Türk müziği bilgileri çerçeve­sindeki bu çalışmaların yanı sıra bir süre Şehzadebaşı’ndaki Musikî-i Osmanî Cemiyeti’ne devam etti. Kemanı iyice ilerleterek küçük yaşlarda İstanbul’da oynanan operetlerin saz takımlarında yer aldı. Keman icrasındaki başarısı nedeniyle de zamanla fasılların aranan kemancısı oldu.

Mahmut Ragıp, on dört yaşında geçirdiği bir kaza sonucunda sakatlandığı için uzun süre ayağa kal­kamadığından öğrenimine ara vermek zorunda kaldı; liseyi daha sonra Anka­ra’da tamamladı. Hastalığının ilk günle­rinde Rauf Yekta Bey’in çeşitli dergilerde yayımlanan yazılarını okumaya başladı. Ayrıca yabancı ansiklopedilerden müzikle ilgili maddeleri okuyup inceleme olanağı buldu.

Metotlu bir öğreniminin ancak yurtdışında alınabileceğini düşünerek, babasının maddî desteğiyle 1921’de Al­manya’ya gitti. Berlin’deki Stern Konservatuarı’na girerek burada değişik hocalarla armoni ve Bach estetiği çalış­tı. Almanya’da bu­lunduğu dört yıl içinde Berlin kütüphanelerindeki müzikle ilgili dokümanları inceleme fırsatı buldu. Bu sırada Avrupa’daki müzik hareketlerini yakından izliyor, bunlar hakkında yazdığı makaleleri Türkiye’deki dergi ve gazetelerde yayımlatıyordu. 1925’te Türkiye’ye dönerek çeşitli okullarda müzik dersleri verdi. Ardından, müzik öğrenimini tamamlamak üzere Paris’e gitti. Keman, müzik tarihi, armoni ve kontrpuan çalıştı. 1928’de yurda döndü ve 1929’da İstanbul Kız Lisesi ile Galatasaray Lisesi’ne müzik öğretmeni olarak atandı. 1932’de Ankara’ya yerleşerek, Mûsiki Muallim Mektebi (Ankara Devlet Konservatuarı)’inde keman, müzik nazari­yesi, opera ve bale tarihi öğretmenliği yaptı. Bu arada Gazi Eğitim Enstitüsü Müzik Bölümü ile Askerî Mızıka Meslek Okulu’nda müzik tarihi dersleri verdi. Dev­let Konservatuarı’ndaki görevinden 1961 yılında kendi isteğiyle emekliye ayrılarak İstanbul’a yerleşti. 13 Aralık 1961’de vefat etti ve Eyüp’teki Gümüşsüyü Me­zarlığında toprağa verildi.

Kemana Türk müziği üslûbu ile başlayan Gazimihal’in, on beş yaşında çok sesli müzikle tanıştıktan sonra kendini tümüyle Batı müziğine verdiği söylenebilir. Batı tarzı keman derslerine Kemanî Yorgi Efendi ile baş­lamıştı. Fransız Koleji’nde öğrenci iken Albert Braun’dan metotlu keman dersleri aldı; bu arada kompozitör Mercânier ile müzik nazariyesi üzerine çalıştı. Kemanı bir daha eline almamak üzere 1935 yılında bıraktıktan sonra çalışmalarını tümüyle müzikolojiye verdi. Her ne ka­dar Cumhuriyetin ilk yıllarından itiba­ren ülkede yerleşmeye başlayan çok ses­li müzik akımının destekleyicileri arasın­da yer almışsa da bu tavrı hiçbir zaman Türk müziği düşmanlığına dönüşme­di. Hayatı boyunca halk müziklerini araş­tırmak için büyük çaba verdi. Ona göre Anadolu’daki halk müzi­klerinin kendine özgü bir yanı vardır ki, bu onların Orta Asya’dan gelen özgün Türk melodileri olmalarından kaynaklanır.

Gazimihal’in Paris’teki eğitimi sırasın­da tanıştığı Ahmet Adnan Saygun ile pentatonizm (beş seslilik) ve Türk müziğinin temel ya­pısı üzerindeki görüş alışverişi yıllar bo­yu sürmüştür. Halk müziği ritim ve melodi­lerinden ilham alan bestekârları destek­lemiş, bunların halk müziklerinden yararlanmalarının folklorla hiçbir ilgisi ol­madığını, bunun sadece ulusal sanat eko­lünün bir parçasından ibaret kalacağını söylemiştir. Trabzon, Rize, Gümüşhane, Bayburt, Erzincan ve Er­zurum çevresinde yapılan halk müziği ve oyunlarıyla ilgili araştır­malara katılmıştı.

Mahmut Ragıp Gazimihal, yazarlığı­nın ilk yıllarından itibaren müzik tari­hiyle ilgilenmiştir. “Türk Musikisi Tari­hi adlı çalışmasında, o zamana kadar hiçbir yazarın ele almadığı İç Asya Türk müziği kaynakları ile Elâm, Eti ve Sü­mer müziklerinin Türk müziğine etkisine ve Anadolu halk ezgilerinin bir metot içerisinde incelenmesi gereğine işaret etmiştir. Gazimihal'in son dönem yazıları (1950-61) organoloji (çalgı bili­mi) ve etimoloji (köken bilim) üzerinedir. Türk müziği âletlerinin tarihi, adlarının kökeni ve teknik açılardan incelenmesi ko­nularına yazıları ile katkıda bulunmuş­tur. Müzik terimleri hakkında yazdığı makaleler Türk müzikolojisinin temel kaynakları arasında yer almaktadır.

Gazimihal, gerek yurt içinde gerekse yurt dışında çalışan kimi mü­zik ve folklor kuruluşlarının üyeliklerin­de de bulunmuştur. 1921 yı­lından itibaren müzik yazıları yazan Gazi­mihal, bu konudaki bilgisini Avrupa’ya da kabul ettirmiş, yurt dışında yayımla­nan çeşitli dergilere yazdığı makalelerle uluslararası bir ün kazanmıştır. Bu türden makaleleri Revue de musicologie (Pa­ris), Le Monde musical (Paris). Revue inler de musique (Brüksel) adlı dergi­lerde yayımlandı. Türkiye’de ise yazıları Millî Mecmua, Dârülel-han Mecmuası, Varlık, Türk Folkloru Araştırmaları, Ülkü, Folklor Postası, Türk Yurdu, Halk Bilgisi Mecmuası, Damla, Müzik Görüşleri, Yücel, Ulu­dağ, Konya, Çorumlu dergileri ile Akşam, Vakit, Bartın, Hâkimiyet-i Milliye (Ulus) gibi ga­zetelerde yayımlandı. Kendisi de 1934’te Ankara’da “Müzik ve Sanat Hareketleri adıyla bir dergi yayımlamaya başlamış, ancak bu dergi bir yıl kadar çıkabilmiştir. Gazimihal’in yayımlanan eserlerinden başka, basıma hazır İz­mir’de Mûsiki, Bale Tarihi ve Franz Liszt’in İstanbul Konserleri adlı eser­leri de bulunmaktadır. Kendi ifadesine gö­re 3000 civarında makale yazmıştır.

ESERLERİ:

Anadolu Türküleri ve Mû­sikî İstikbâlimiz (1928), Şar­kî Anadolu Türkü ve Oyunları (İstan­bul 1929), Türk Musikisi Tarihi (“Türk Tarihinin Ana Hatları” içinde, 1932), Umumi Musiki Tarihi (1934), Armoni Dersleri (1934), Türk Halk Müziklerinin Kökeni Me­selesi (“Türk Tarihinin Ana Hatları” içinde, 1936), Türk Halk Musiki­lerinin Tonal Hususiyetleri Meselesi (1936), Balkanlarda Musiki İlerleyişi (1937), Türkiye-Avrupa Musiki Münasebetleri (1939), Ankara Bölgesi Musiki Folkloru (Hulusi Karsel ile, 1939), Musiki Tarihi (Alice Gabeaud'dan çev., I940), Bursa da Mu­siki (1943),  Johann Sebastian Bach (Albcrtine Morin Labrevque’ten çev., I946), Konya’da Musiki (I947), Schumman (A.M. Labrevque’ten çev., I948), Necdet Remzi Atak (I9481), Türk Askeri Muzıkaları Tarihi (1955), 1& 55 Opera (1957), Yüzyıllar Boyunca Mehterhane ve Türk Müzik Kalkınışı (1957), Asya ve Anadolu Kaynaklarında (1958), Musiki Sözlüğü (1961), Türk Vurmalı Çalgıları / Türk Depfli Çalgıları) (1975), Türk Nefesli Çalgıları / Türk Ötkü Çalgılan (1975), Ülkelerde Kopuz ve Tezeneli Sazları­mız (1975), Türk Halk Oyun­ları Katalogu (III cilt, 1991).

KAYNAKÇA: Türk Folklor Araş­tırmaları Dergisi Mahmut Ragıp Gazi­mihal özel sayısı (sayı: 152, Mart 1962), Cem Behar / Kla­sik Türk Musikisi Üzerine Denemeler (s. 98-104, 1987), Fikri Çiçekoğlu / “Gazimihal - Hayatı - Ça­lışmaları (Türk Folklor Araştırmaları, sayı: 153, 1962), Bülent Alaner / “Ölümünün 25. Yıldönümünde Mahmut Ragıp Gazimihal” (Anadolu Folkloru, sayı: 3, 1985), Vural Sü­zer / Müzik ve Müzisyenler Ansiklopedisi (s. 269, 1986), Melih Duygulu / “Gazimihal, Mahmut Ragıp” (TDV İslam Ansiklopedisi (c. 13, s. 477-479, 1996), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, 2007) - Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013), Merdan Güven / Altın Adam Gazimihal (2012). 

FOTO GALERİ

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör