Kemal Karpat

Tarihçi

Doğum
15 Şubat, 1926
Eğitim
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Burç
Diğer İsimler
Kemal Haşim Karpat (tam adı)

Tarihçi, Akademisyen, Tarih Profesörü (D.. 15 Şubat 1926, Babadağ kasabası / Dobruca / Romanya – Ö. 21 Şubat 2019, Wisconsin eyaleti / ABD). Tam adı Kemal Haşim Karpat’tır. Kırım’dan Dobruca’ya, oradan da Anadolu’ya göçen tatar asıllı bir ailedendir. Kuzey Dobruca’da doğup büyüdü. Tipik bir Osmanlı ülkesi olan bu bölgedeki çok kültürlü, çok dinli yapıdan etkilendiğini, bu çok kültürlü ortam, ileride birçok sorunu anlamakta ona yardım etmiştir. Çocukken köy kütüphanesinde birçok kitap okuduğunu, ancak kendisine yön gösterecek birine de bir hayli ihtiyaç duyduğunu, buna karşın okuduğu kitapların kendisine sağladığı yararın yadsınamayacağını söylemektedir. Yetişmesindeki bir diğer etkenin de Romanya’daki Türklerin Türkiye’ye göç etme olgusu olduğunu belirtir.

İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdikten sonra Washington ve Rewington üniversitelerinde siyasal ve sosyal bilimler üzerine yüksek lisans ve doktora yaptı. Aynı zamanda Rewington Üniversitesi’nin Osmanlı Tarihi Bölümü’nün kurucusudur. Romanya’da tarih ihtisası yaptıktan sonra Amerikan tarihi, Rus tarihi, Ortadoğu tarihi ve Osmanlı tarihi konularında çeşitli kurslara katıldı. Yirmi ülkede yayımlanmış olan yüz otuz makalesi ve on altı yayımlanmış kitabı vardır. Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerini II. Abdülhamit’in attığı görüşünü taşımaktadır.

Kemal Karpat, Akademik çalışmalarına 1950 yılında New York ve Washington (ABD) üniversitelerinde başladı. Birleşmiş Milletler Toplumsal Araştırmalar Bölümü’ndeki görevinin (1952-53) ardından, Montana Devlet Üniversitesi (1957-62), ODTÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (1958-59), Harvard Üniversitesi (1960-61), Robert Koleji (1962), AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi (1962), Colombia Üniversitesi (1963), New York Üniversitesi (1966) ve yine New York Üniversitesi (1962-67), John Hopkins Üniversitesi (1967), Wisconsin Üniversitesi Tarih Bölümü (1967), ODTÜ Sosyal Bilimler Bölümü (1968-71), Princeton Üniversitesi (1972), Ecole des Hautes Etudes en Science Sociales (Paris, 1984) ve Bilkent Üniversitesi (1992-93) gibi bilim kurumlarında öğretim üyeliği ve yöneticilik yaptı. 1970-88 yıllarında Wisconsin Üniversitesi Ortadoğu Çalışmaları Bölümü Başkanlığını, 1989-95 yıllarında aynı üniversitenin Orta Asya Çalışmaları programının bölüm başkanlığı görevlerini yürüttü.  

Karpat Hoca ayrıca; International Journal of Turkish Studies, Central Asian Survey ve Journal of Muslim Minority Affairs dergilerinin editörler kurullarında görev aldı. TDV İslâm Ansiklopedisi’ne Balkanlar, Romanya ve göçmenler gibi konularda maddeler yazdı. Wisconsin Üniversitesi tarafından basılan “Ottoman Population” adlı çalışması dünyada en çok ilgi gören eseridir.

Kemal Karpat, bir göçmen olarak, çalışmalarında, göçün insanlar üzerindeki etkilerine yoğunlaştı ve bu dönemde bir de kitap hazırladı. Ayrıca, bu çalışmalarının arkasında bir başka düşüncenin daha olduğunu belirtiyor:

“Modern anlamda Türk ulusunun oluşumu hakkındaki en güçlü görüş bu oluşumun Cumhuriyetle başladığı düşüncesi. Ama ben, göçler sayesinde bu başlangıcın çok daha derinlere, eskilere gittiğini, yani bugün meydana çıkmış olan bu toplumun, çok değişik safhalardan geçerek bugünkü duruma geldiğini düşünüyordum. Bunu, söylememin sebebi şudur: Çalışmalarım sırasında göçlerin insan üzerinde, şehir üzerinde, toplum üzerinde vs nasıl etki yaptığını fiilen gördüm. Tarihte olaylar birbirine bağlanarak gelişir. Bu dinamik ve çok yönlü, çok taraflı bir anlayıştır. Yani işin içine; sosyoloji, ekonomi, din, vb değerler giriyor. Eğer siz bir ideolojiye yahut da önceden kabul edilmiş bir fikre saplanırsanız ve ille belirli bir olayı o kafanızdaki modele yerleştirmek isterseniz, netice yanlış olur. Onun için mesele, bir dinamik yöntemle tarihin bugüne nasıl bağlandığını anlamak ve anlatmak. Nihayet beni çok etkileyen ve belki de hayatımda en önemli metot arayışına yol açan mesele, az gelişmişlik meselesiydi.”

Karpat,  Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk yarısına da tanıklık etmiş, Türkiye’nin geçirdiği gelişim süreçlerini tarihçi duyarlığıyla hem içeriden hem de dışarıdan izlemiştir. Tarihçi kimliğinin yanı sıra siyasal ve sosyal bilim alanlarında yaptığı çalışmalarla da dünyada tanınmaktadır. Kendisi dünyanın her köşesine gitmiş, çeşitli üniversitelerde dersler vermiş, uluslararası saygın kuruluşlarda bilimsel toplantı ve seminerlere katılmıştır. Düşünce dünyasında derin izler bırakmış, eserleriyle bilimsel bir otorite olarak kabul edilmiştir.

Kemal Karpat; Amerika’daki Türk Araştırmaları Cemiyeti’nin kurucusu üyesi ve başkanı, ayrıca Orta Asya Cemiyeti (ACAS)’nin kurucusudur. Türk Araştırmaları Derneği ile Türk Araştırmaları Kurumu’nun başkanlıklarını da yaptı. MESA-Ortadoğu Çalışmaları Derneği’nin kurucu üyelik ve başkanlık görevlerinde bulundu. Romanya çalışmaları nedeniyle Romanya Bağımsızlık Madalyası ve Bükreş Üniversitesi Dimitri Cantemir Madalyası’yla ödüllendirildi. Kendisine Romanya Ovidius Üniversitesi ve Rusya Çuvaş Millî Üniversitesi tarafından onur doktoraları verildi. Rusya Kazan Bilimler Akademisi onursal üyeliği, Wisconsin Üniversitesi Hilldale Ödülü ve Türk Bilimler Akademisi Ödülünü aldı. 2005’te TYB Üstün Hizmet Ödülü’ne lâyık görüldü. Türk Araştırmaları Derneği’nin başkanlığını (1971-74) ve Orta Asya Çalışmaları Derneği’nin kurucu başkanlığı görevini (1985-95) üstlendi. TBMM 2009 Onur Ödülü sahibi ve Türk Tarih Kurumu’nun onur üyesidir.  

 

Vefatı:

 

Prof. Dr. Kemal Karpat, 21 Şubat 2019 günü ABD'nin Wisconsin eyaletinde 96 yaşında hayatını kaybetti.

Türkiye'nin Chicago Başkonsolosu Umut Acar, AA muhabirine yaptığı açıklamada, "Kemal Karpat hoca çarşamba akşamı 18.40 sularında, Madison'da hayatını kaybetti" dedi.

Tarih alanında çok sayıda makale ve kitap kaleme alan Karpat'ın Wisconsin Hastanesinde tedavi gördüğü esnada yaşamını yitirdiğini belirten Acar, Karpat'ın ölüm nedenin yaşına bağlı çoklu organ yetmezliği olduğunu söyledi. Karpat'ın cenazesinin nakil işlemlerine başlandığını ifade eden Acar, Karpat'ın 96. doğum gününü 15 Şubat'ta birlikte kutladıklarını hatırlattı.

Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın da sosyal paylaşım sitesi Twitter hesabından yaptığı açıklamada, tarihçi, yazar Kemal Karpat'ın 96 yaşında hayatını kaybettiğini duyurdu. Kalın, mesajında şu ifadeleri kullandı:

"İlim ve fikir dünyamızın mümtaz şahsiyetlerinden Kemal Karpat Hoca, 96 yaşında Hakka yürüdü. Geride yüzlerce eser, talebe ve hatıra bıraktı. Kendisine Allahtan rahmet diliyorum. Hepimizin başı sağ olsun. Vasiyeti gereği cenazesi Türkiyede defnedilecektir."

 Prof. Dr. Kemal Karpat’ın cenazesi Türkiye’ye getirilerek Fatih Camii’nde öğlen vakti kılınan namazın ardından bu caminin haziresine defnedildi.

ESERLERİ:

 

Türkçe: Türk Demokrasi Tarihi (1967), Gecekondu Üzerine (1973), Türkiye’de Toplumsal Dönüşüm (1976), Osmanlı ve Dünya (2000), Osmanlı’da Hoşgörü (Yayına hazırlama, 2000), Ortadoğu’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk (2001), Osmanlı Modernleşmesi (2002), Türkiye ve Orta Asya (2003), Osmanlı Nüfusu 1830-1914 (2003), Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk (2004), İslâm’ın Siyasallaşması (2004), Osmanlı Geçmişi ve Bugünün Türkiye’si, Çağdaş Türk Edebiyatında Sosyal Konular, Osmanlı’da Değişim Modernleşme ve Ulusçuluk (2005), Türkiye’de Siyasal Sistemin Evrimi [1876-1980] (2005).

İngilizce: Turkey’s Politics: The Transition to a Multi-Parti System (1959), Political Modernization in Japan and Turkey (1964), Political and Social Thought in the Contemporary Middle East (1968), The Middle East and North Africa (1969), An Inquiry into the Social Foundations of Nationalism in the Ottoman State (1973), Social Change and Politics in Turkey (1973), The Ottoman State and Its Place in World History (Ed. 1974), Turkey’s Foreign Policy in Transition (1975), Ottoman Population 1830-1914 Demographic and Social Characteristics (1985), Central Asian Survey (Ed. 1987), The Turks of Bulgaria: The Social-Political History of a Minority (1990), Central Asian Survey (Ed. 1994), Foreign Policy of Turkey Recent Development (Ed., 1994), Ottoman Past and Today’s Turkey (2000), The Politicization of Islam: Reconstruction and Identitiy State Faith and Community in the Late Ottoman State (2001).

 

KAYNAKÇA: Osmanlı ve Dünya (Virgül, sayı: 33, Eylül 2000), Arif Gülderen / Osmanlı Nüfusu 1830-1914 (Virgül, sayı: 64, Temmuz-Ağustos 2003), İhsan Işık / Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006), TBMM Onur Ödülü Karpat’a (Sabah, 26 Haziran 2009), TBMM Onur Ödülü Karpat’a verildi (Hürriyet, 26 Haziran 2009), İhsan Işık / Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), Tarihçi Kemal Karpat vefat etti (milliyet.com.tr, 21.02.2019).

 

 

 

 

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör