Kâzım Vehbi Oral

Çiftçi, eğitimci, siyaset adamı, şair (D. 1892, Maden / Ergani / Diyarbakır - Ö. 16 Nisan 1985, Ankara). Nüfusta Ankara / Çankaya / Cebeci Mahallesine kayıtlıdır. Babası Maden eşrafından Tahrirat Müdürü Müftüzade Yusuf Vehbi bey, annesi Güllü hanımdır. 1907 yılında Maden Rüştiyesi (Ortaokulu)’ni bitirdi. Haziran 1910’da Ergani Maden Liva Meclisi İkinci Kâtipliği görevi ile Devlet hizmetine girdi. Eylül 1914’te Ergani İdadisi (Lisesi) Türkçe öğretmen vekilliğine atandı, bu nedenle, Kasım 1914’te istifa ederek kâtiplik görevinden ayrıldı. Aralık 1918’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde açılan sınavı kazanarak Maden Lisesi Türkçe öğretmenliğine getirildi. Bu görevi milletvekili seçilene kadar sürdü. İzmir İktisat Kongresi için Ergani’den temsilci seçildi ise de, Kongreye katılma olanağı bulamadı.  

Kâzım Vehbi Bey, TBMM I. Dönem (23 Nisan 1920- 11 Ağustos 1923)’de Ergani’den milletvekili seçildi. Ancak Meclis’e hiç katılmadan, yaşının henüz 34’ten küçük olduğu, sağlığının seyahat etmeye elverişli olmadığı gerekçesiyle yazdığı istifa mektubu TBMM’de kabul edildi. II. Dönem (11 Ağustos 1923- 1 Kasım 1927) seçimlerine katıldı ve Ergani / Diyarbakır’dan milletvekili seçildi. Layiha, Nizamname-i Dahili, İrşad, Maarif komisyonlarında çalıştı. Maarif Komisyonu Kâtipliğine ve İrşad Komisyonu Sözcülüğüne seçildi. 1 Mart 1924 ve 1 Kasım 1924 tarihleri arasında Divan Kâtipliği yaptı.

Kâzım Vehbi Bey, milletvekilliği bittikten sonra, Eylül 1928’de Yozgat Öğretmen Okulu tarih-coğrafya öğretmenliğine atandı ise de, görevine gitmediğinden istifa etmiş sayıldı. Bu arada tarımla uğraştı. Daha sonra Kasım 1938’de Diyarbakır Lisesi Türkçe öğretmenliğine getirildi. Bu görevde 31 Aralık 1949 tarihine kadar çalıştı ve 22 Mart 1951’de emekliye ayrıldı, 16 Nisan 1985 tarihinde Ankara'da öldü. Münevver hanımla evliydi; bu evlilikten Saika, Cavit, Ayhan, Turhan, Vedia ve Cemile adlarında 6 çocuğu vardı.

Kâzım Vehbi Oral’ın “Şiirlerimden Seçmeler” adlı basılı bir şiir kitabı vardır. Çok sayıdaki şiirlerinin bir bölümünü Dicle, Elaziz, Diyarbakır gazeteleri ile Karacadağ dergisinde yayımladı. Nüktedanlığıyla da ünlü olan Kâzım Vehbi Oral, okullarda yeterli dinî ve fikrî eğitim verilmediği için yeni nesillerin cahil yetiştiği düşüncesindeydi. Hatta Millî Eğitim Bakanlığı binası yandığında, Diyarbakırlı şair Abdulgani Bulduk’tan bu olayı hicveden ve “ebced” hesabıyla yangın tarihini belirten bir mısra aktarmıştı. Mısra şöyledir:

“Cehalet menbaı yandı Maarif nâmı kâzibtir.”

(Cehaletin kaynağı yandı, Eğitim yalan bir isimden ibarettir)

Bazı kaynaklarda Kâzım Vehbi Bey’in yeniden milletvekili seçilmesine İsmet Paşa’nın engel olduğu ileri sürülmüştür. Oral, kendisiyle aynı kanaati paylaşan Başbakan Fethi Okyar’la birlikte, Şeyh Said isyanı sırasında, olayın bölgesel olduğunu, önlemlerin gereğinden fazla ve geniş kapsamlı olmamasını savunurken; İsmet Paşa’nın şiddetli muhalefetiyle karşılaşmış ve sonunda Paşa’nın dediği olmuştu...

Kâzım Vehbi Oral’ın; “Ağlarım”, “İhtiyar” ve “Bir Bahar Akşamı” adlı şiirleri bestelenmiş,  hafif müzik sanatçısı Atilla Atasoy'un 1981 yılında çıkan “Avare” adlı albümünde yer almıştır.

ESERLERİ (Şiir):

Divan-ı Hüsran, Şiirlerimden Seçmeler (1975).

HAKKINDA: Diriliş Dergisi (4. Dönem, sayı: 9, 1975), Şevket Beysanoğlu / Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları (c. 2, 1997, s. 448-449, 452), İhsan Işık / Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006), TBMM Abümü (2010), İhsan Işık / Diyarbakır Ansiklopedisi (2013),