Mutasavvıf şair, devlet adamı (D. 1821, Koniçe – Ö. 7
Mayıs 1890, Üsküdar / İstanbul). Asıl adı Musa Kâzım Paşa’dır. Küçük yaşta
ailesiyle İstanbul’a geldi. Öğrenimini tamamladıktan sonra Bâbıali Divan-ı
Hümayun ve Mühimme Kalemlerine ve bir süre de Maliye Nezareti Mektubi Kalemine
devam etti. Daha sonra Asâkir-i Hâssa mesleğine girdi. Birkaç sene içinde liva
(tugay) katipliğine ve alay eminliğine terfi etti. Devlet büyüklerini
hicvettiği için binbaşılık rütbesi indirilerek Kıbrıs’a sürüldü. 1863’te
affedilerek rütbesi iade edildi ve İstanbul’a dönmesine izin verildi. Paşalığa
kadar yükseldi. 1877 Osmanlı - Rus Harbinde Dördüncü Ordu Erkân Reisliği
(kurmay başkanlığı) görevini yürüttü. Bâb-ı Ser-askerî Muhasebat Dairesi 2.
Reisliğinde ve Masârifat Nezâretinde bulundu. Dîvân-ı Harb-i Daimî üyesi iken
öldü. Aziz Mahmud Hüdâî Tekkesi bahçesine gömüldü. Divanı da olan Kâzım Paşa,
hicivleri tasavvufta Bedeviyye tarikatına bağlanmış olmakla birlikte
Celvetiyyeden de taç giydi. Hicivleri ve Ehlibeyt’e dair mersiyeleriyle
tanındı. Şair Eşref’i etkiledi.
ESERLERİ:
Dîvân-ı Kâzım Paşa,
Mekâlîd-i Aşk (Ehl-i Beyt mersiyeleri, 1884), Güvah-ı Dil (1874),
Mersiye ve Kaside (h. 1293), Mersiyeler, Mesâib-i Kerbelâ
(Ali Ferruh’la).
KAYNAK: Türk
Ansiklopedisi (c. 21, 1943-1986), Şemseddin Sami / Kâmûsü’I-Â’lâm (c. 5, h.
1306-1316), Bursalı Mehmed Tahir / Osmanlı Müellifleri (c. 2, 1971-1975),
V. Recai Velibeyoğlu / ÖBBŞKA (c. 1, 1975), TDE Ansiklopedisi (c. 5, s. 259),
TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 25, s. 153), H.
İpekten - M. İsen - R. Toparlı - N.
Okçu - T. Karabey / Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü (1988),
Mehmed Süreyya / Sicill-i Osmânî
(Tezkire-i Meşâhir-i Osmaniyye) (v. 4, h. 1308-1315), Nail Tuman / Tuhfe-i Nailî (c. 2, 1999), İbnülemin Mahmud Kemal İnal / Son
Asır Türk Şairleri (c. II, 2000), TDOE –TDE Ansiklopedisi 5 (2004), Muvaffak
Eflatun / Müselles ve Mûsâ Kâzım Paşa’nın İki Müsellesi (Türk Kültürü ve Hacı
Bektaş Veli Araştırma Merkezi dergisi, sayı: 29, Bahar 2004).