Kâzım Özalp

Asker, siyaset ve devlet adamı (D. 1882, Köprülü (Veles) / Makedonya - Ö. 6 Haziran 1968, Ankara). Kurtuluş Savaşı’nın önde gelen komutanlarındandır. Tam adı Kâzım Fikri Özalp olup, süvari subayı İsmail Nazmi Beyin oğludur. Üsküp Askerî Rüştiyesi (Ortaokulu) ile Manastır Askerî İdadisi (Lisesi)’nde okudu. 1902’de Harp Okulu’nu, 1905’te Harp Akademisi’ni kurmay yüzbaşı olarak bitirdi. İlk görev yeri olarak Selanik’te Bölük Komutanlığı’na atandı. Burada görev yaparken İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne girdi. Sela­nik’te başkaldıran Bulgar çetecilerine karşı savaştı; Serez’deki Redif (yedek asker) Fırkası Kurmay Başkanlığı (1908) görevindeyken, 1909’da 31 Mart Ayaklanması (13 Nisan 2009)’nın bastırılması için İstanbul’a hareket eden birliğe katıldı.  

Balkan Savaşı’ndan sonra, İstanbul Merkez Komutan Yardımcılığına (1913) atandı ve 1914’te binbaşı oldu. Başarılarından dolayı da 1915’te yarbaylığa yükseltildi. Van Seyyar Jandarma Alayı Komutanı iken (1914), Birinci Dünya Savaşı’na katılarak Ruslara karşı savaştı. İran Azerbaycanı’ndaki Rus kuvvetleriyle girdiği savaşlarda elde ettiği başarılardan dolayı 36. Fırka Komutanlığına getirildi, 1917’de Albay oldu. Kafkasya’da düzenlenen harekâtlarda görev alarak Batum’u iş­gal etti ve bu kuvvetlerle Kütayis’e kadar ilerledi. 

Kazım Bey, Kurtuluş Savaşı yıllarında Yunanlıların İzmir’i işgali döneminde Balıkesir çevresinde Kuva-yı Milliye’yi örgütledi. Mondros Mütarekesi’nden sonra Şarköy ve Balıkesir’de tü­men komutanlığı yaptı. O günlerde Bergama’yı işgal eden Yunanlılara karşı asker ve millî kuvvetlerle harekete geçti. 1919’da Kurtuluş Savaşı başlayınca Heyet-i Temsiliye kararıyla İzmir Kuzey Cephesi komutanlığına atandı; 1920’de Anzavur Ayaklanması’nı bastırdı.  

Aynı yıl Ertuğrul Grup Komutanlığı’na atanmıştı. Ancak bu grubun kaldırılması üzerine Karesi (Balıkesir) Milletvekili olarak Birinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM)’ne girdi. 1921’de olağanüstü yetkilerle donatıldığı Kocaeli Bölge Komutanlığına atanarak, İzmit ile Adapazarı’nı düşmandan geri aldı. Emrine verilen kolorduyla Sakarya Savaşı’na katıldı, gösterdiği başarı nedeniyle Eylül 1921’de rütbesi tümgeneralliğe yükseltildi.  Aynı yılın sonunda kolordu komutanlığını bırakan Kâzım Bey, Ocak 1922’de Milli Savunma Bakanlığı görevini üstlendi ve korgeneral oldu.

Ardından, TBMM tarafından İzmir Batı Cepheleri Komutanlığı’na atandı. Sakarya Savaşı’na ve Büyük Taarruz’a katıldı. 1925’te Büyük Millet Mec­lisi Başkanlığı’na seçilerek on yıl bu makamda bu­lundu. 1926’da orgeneral olduktan sonra emekliye ayrıldı (1927). Fevzi Çakmak (1922), Rauf Orbay (1922-23), Fethi Okyar (1923) hü­kümetlerinde Milli Savunma Bakanı olarak yer aldı. TBMM Başkanlığı (1924-35), İs­met İnönü ve Celal Bayar hükümetlerinde yeniden Milli Savunma Bakanlığı yaptı (1935-39). 1943’te CHP grup başkan vekilliğine getirildi. 14 Mayıs 1950 Genel Seçimlerinde Van’dan milletvekili seçildi ve 1954’te siyasi hayattan çekildi. Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki yerini 1920’den, siyasal yaşamdan çekilene kadar aralıksız olarak korudu.

6 Haziran 1968’de Ankara’da öldü. Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanları ve Atatürk’ün silah arkadaşları için Atatürk Orman Çiftliği arazisinde oluşturulan Devlet Mezarlığı’nda toprağa verildi. Kazım Fikri Özalp’in Kurtuluş Savaşı’na ilişkin anılarını içe­ren “Milli Mücadele” adlı iki ciltlik anı kitabı ölü­münden sonra basıldı (1971-1972).

ESERLERİ:

Milli Mücadele (2 cilt, 1971-72), Atatürk’ten Anılar (Teoman Özalp ile, 1998).

KAYNAK: İbrahim Alaeddin Gövsa / Türk Meşhurları (1946), Hakkı Devrim / Türkiye Ansiklopedisi 3 (1974), Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi (c. 8, 1985), Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedi (c. 17, İ 1986), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, 2009).