Oyun
ve roman yazarı (D. 1 Eylül 1930, Ankara – Ö. 28 Eylül 2013,
Ankara).
İlkokulu Kırıkkale’de, ortaokulu Ankara’da okudu ve 1948 yılında Ankara Atatürk
Lisesi’ni, 1952 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. Bir
süre avukatlık yaptıktan sonra Almanya’ya giderek Köln Tiyatro Bilgileri
Enstitüsünde (1955-56) bir dönem öğrenim gördü. Türkiye’ye dönüşünden iki
yıl sonra, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tiyatro
Enstitüsü’nün düzenlediği seminere katılarak üç yıl yazarlık eğitimi aldı
(1961-64).
Ankara Devlet Tiyatrosu ve Basın Yayın Genel Müdürlüğü’nde çalıştı. Bonn Basın
Ataşe Yardımcısı (1960-62) oldu, Ankara Radyosunda Söz ve Temsil Yayınları Şefi
olarak görev yaptı. Sonra TRT’de (1967) ve Devlet Tiyatrosunda Genel Müdür
Yardımcısı, Ege Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Tiyatro Bölümü (1979) ile
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tiyatro Bölümü’nde öğretim
üyesi ve Devlet Tiyatroları Genel Müdürü (1982-86) olarak görev yaparak
emekliye ayrıldı.
Özakman’ın ilk
öyküsü “Lades”, 4 Aralık
1946’da Ulus gazetesinde
yayımlanmıştı. Yazıları çoğunlukla Hisar ve Türk Dili dergilerinde yayımlandı, Tercüme dergisinde şiir çevirileri yer aldı. “Masum Katiller” adlı ilk oyununun
Devlet Tiyatrosunda oynanarak (1951) beğenilmesi üzerine öykü çalışmalarını
bırakarak tümüyle oyun yazarlığına yöneldi. 1950 Kuşağı Türk oyun
yazarlarının en verimli yazarıdır.
“Masum Katiller” (1946),”Pembe Evin Kaderi” (1951), “Güneşte On Kişi” (1955), “Tufan” (1957), “Duvarların Ötesi” (1958), “Hastane” (1959), “Karagöz’ün Dönüşü” (1959), “Kanaviçe” (1960), “Ocak” (1962), “Paramparça” (1963), “Bulvar” (1964), “Ulusal Kolej Disiplin Kurulu” (1966), “Komşularımız” (1967), “Sarıpınar
1914” (1968), “Babamla Birlikte”
(1971), “Fehim Paşa Konağı” (1980),
“Masal var Masalcı Var” (1981),
“Ah Şu Gençler” (1983), “Resimli Osmanlı Tarihi” (1983), “Bir Şehnaz Oyun” (1984), “Töre” (1986), “Deliler” (1987), “Ben Mimar Sinan” (1988) ve “Şu Çılgın Türkler” (2006) gibi
tiyatro oyunları, başta Devlet Tiyatroları olmak üzere, ülkemizin en seçkin
tiyatro sahnelerinde gösterime girdi. Ayrıca, Kurtuluş Savaşı’nı konu alan yirmi
bölümlük “Kurtuluş” adlı dizinin 1989’da senaryosunu yazarak TRT’ye verdi.
Genellikle birey-toplum çatışmasını işleyen tiyatro oyunlarını, yalın bir dille
ve halkın anlayacağı biçimde yazdığı için, geniş bir izleyici kitlesi
tarafından ilgiyle ve beğeniyle takip edildi.
Turgut Özakman; “Korkma İnsancık Korkma” (1999), “Romantika” (2000), “19 Mayıs 1999”, “Atatürk Yeniden Samsun’da” (İki
cilt, 2003) ve “Şu Çılgın Türkler”
(2005) adlı romanlarıyla çağdaş Türk edebiyatında kendine haklı
bir yer açmayı başardı. Özellikle Mustafa Kemal’in önderliğinde yeni bir
devletin ve ulusun doğuşuyla sonuçlanan Kurtuluş Savaşı’nın öyküsünü
geniş kitlelere anlatmayı ve öğretmeyi amaçlayan “Şu Çılgın Türkler” adlı belgesel romanı, toplumun
bütün katmanlarında büyük bir beğeni ile karşılandı; yüzlerce baskı yaptı ve
çok farklı ortamlarda konuşuldu, tartışıldı. Özakman, Cumhuriyet Dönemi
tarihiyle de yakından ilgilendi ve yukarıda adlarını verilen romanların
dışında “Dr. Rıza Nur Dosyası” (1995),
“1881- 1938, Atatürk,
Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet Kronolojisi” (1999) ile “Vahidettin,
M. Kemal ve Milli Mücadele, Yalanlar, Yanlışlar, Yutturmacalar” (2000) adlı incelemeleri
yayımladı. Ayrıca “Bizi Dinler misiniz?, Dil Üzerine Konuşmalar” (1969), “Radyo Notları” (1969), “Oyun ve Senaryo
Yazma Tekniği” (1998)
gibi kitaplara da imza
attı.
Özakman; Reşat
Nuri Güntekin’in “Değirmen” adlı romanından esinlenerek yazdığı “Sarıpınar 1914” oyunuyla Ankara Sanatsevenler Derneği’nce 1968 yılının en
iyi oyun yazarı seçildi. “Fehim Paşa
Konağı” ile Türkiye İş Bankası 1979 Tiyatro Oyunu Yarışmasında
birincilik ödülünü, “Resimli Osmanlı
Tarihi” oyunuyla 1983 İsmet Küntay Ödülünü, “Bir Şehnaz Oyun” ile de 1984 Enka
Sanat Ödülü ikinciliğini kazandı. 2005’te Sanat Kurumu (Ankara
Sanatsevenler Derneği) tarafından kendisine onur ödülü, Anadolu Üniversitesi tarafından
kendisine fahrî doktor unvanı verildi (1998). Atatürkçü Düşünce Derneği
tarafından Yılın Atatürkçüsü seçildi (1999). Kurtuluş Savaşı’nı
konu alan “Şu
Çılgın Türkler” (2005) adlı
belgesel romanı basında sürekli yer alarak, bir yıl içerisinde yaklaşık bir
milyon adet basılarak en çok satan kitap oldu. Ayrıca derlemeleri
ve hazırladığı antolojileri vardır. Türk Eğitim Derneği Bilim Kurulu üyesiydi.
"Şu
Çılgın Türkler" kitabıyla ünlenen Turgut Özakman, Ankara'da tedavi gördüğü
hastanede 28 Eylül 2013 günü hayatını kaybetti. Akman'ın cenazesi Kocatepe
Camii'nde kılınan öğle namazının ardından Karşıyaka Mezarlığı'ndaki aile
kabristanında toprağa verildi.
ESERLERİ:
OYUN (İlk oynanış sırasıyla): Masum
Katiller (1946), Pembe Evin Kaderi (1951; bas. 1999), Duvarların
Ötesi (1959, bas., 1965), Güneşte On Kişi (bas., 1955), Tufan
(1957), Hastane (1959; bas. 1999), Kanaviçe (1960; bas. 1999), Ocak
(1962, bas., 1963, TV’de gösterildi, 1989), Paramparça (1963; bas.
1999), Bulvar (1964), Ulusal Kolej Disiplin Kurulu (1966), Komşularımız
(1966), Sarıpınar 1914 (1968; bas. 1992), Babamla Birlikte
(1971), Fehim Paşa Konağı (1980), Resimli Osmanlı Tarihi (1983;
bas. 1992), Bir Şehnaz Oyun (1984; bas. 1992), Masal Var Masalcı Var
(Ak Masal Kara Masal) (1981; bas. 1999), Ah Şu Gençler (1983; bas.
1990), Töre (1986; bas. 1991), Deliler (1987), Ben Mimar Sinan
(1988; bas. 1999), Şu
Çılgın Türkler (2006), Bütün Oyunları
1 (2008), Bütün Oyunları 2
(2008), Bütün Oyunları 3 (2008), Bütün Oyunları 4 (2008), Bütün Oyunları 5 (2009), Bütün Oyunları 6 (2010), Bütün Oyunları 7 (2011).
SENARYO (İlk
gösterim sırasıyla): Keloğlan Aramızda (1972-75), Yatık Emine
(1972-75), Tuzsuz Deli Bekir (1972-75), Kurtuluş (1995), Cumhuriyet
(1998), Dersimiz: Atatürk
(2009).
ROMAN: Korkma İnsancık Korkma (1993),
Romantika (2000), Şu Çılgın Türkler (belgesel roman, 2005), Diriliş - Çanakkale 1915 (2008), Cumhuriyet - Türk Mucizesi (2009), Cumhuriyet - Türk Mucizesi 2 (2010).
İNCELEME: Dr.
Rıza Nur Dosyası (1995), Vahidettin-Mustafa Kemal ve Millî Mücadele
(1997), 1881-1938 Atatürk, Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet Kronolojisi
(1999), Oyun ve Senaryo Yazma Tekniği (1998), 19 Mayıs
1999 Atatürk Yeniden Samsun’da (2. bas. 2002), Şu Çılgın
Türkler (2005).
ANI: Radyo
Notları (1969).
ÇEVİRİ: Unutulmaz
Şiirler (1999).
DİĞER: Bizi
Dinler misiniz? (Dil üzerine konuşmalar, 1969).
KAYNAK: Özdemir Nutku / Tiyatro ve Yazar
(1960), TDE Ansiklopedisi (c. 7, 1976-98), Seyit Kemal Karaalioğlu / Resimli
Türk Edebiyatçılar Sözlüğü (1982), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler
Sözlüğü (18. bas. 1999), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye
Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Resimli ve Metin Örnekli Türkiye
Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2007, 2009), Şükran Kurdakul /
Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), Sevda Şener / Türk Tiyatrosu
(1999), Ayhan Dinç / İstanbul Radyosu Anılar Yaşantılar (2000), TBE
Ansiklopedisi (c. 2, 2001), Remzi Demir - Doğan Atılgan / DTCF ve Türkiye’de Beşerî Bilimlerin
Yeniden İnşası - Elli Portre (Ankara, 2008), Turgut Özakmanı kaybettik
(hurriyet.com.tr, 28 Eylül 2013).