Arkeolog,
eskiçağ tarihçisi. 2 Şubat 1941, İstanbul doğumlu. Ailesi evlâd-ı
fatihan’dandır, babası Gazi Mustafa Sami bey (1892-1943), annesi Şerife Muazzez
hanımdır (1913-2005). İlk ve orta öğrenimini İstanbul Bakırköy Kartaltepe
İlkokulu, Bakırköy Ortaokulu, İstanbul Erkek Lisesi ve Pertevniyal liselerinde
tamamladı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Prehistorya ve Klasik
Arkeoloji Bölümünden mezun oldu (1966). “Klasik
Arkeoloji” tezli sertifikası, “Prehistorya”,
“Eskiçağ Tarihi” ve “Bizans Sanatı” yardımcı
sertifikalarıdır. Mezuniyet tezi: “Side
Müzesi Antik Taş Heykeltraşiye ait Eserler Katalogu” (Ord. Prof. Dr. Arif
Müfid Mansel yönetiminde, 1965). Eskiçağ Tarihi Kürsüsünce açılan sınavı
kazanarak 1966’da Asistan olarak göreve başladı. 1966-1972 arasında, Prof. Dr.
Afif Erzen yönetimindeki doktora tezi çalışmaları sırasında, ek disiplin olarak
Eski Önasya Dilleri ve Kültürleri Bölümünün ders ve seminerleri tamamladı.
1972’de pekiyi derece ile Ph. D./Dr. unvanını aldı. Doktora tezi: “Eskiçağ’da Kimmerler Problemi” (1972).
1972-73 arasında, Polatlı’da asteğmen olarak vatanî görevini ifâ etti. 1973’te
İstanbul Üniversitesindeki asistanlık görevine yeniden tayin edildi. 1978’de
Doçent unvanına hak kazandı. Doçentlik tezi: “M.Ö. XIII. Yüzyılda Uruatri ve Nairi Konfederasyonları” (1978).
1988’de de Profesör unvanını aldı. Profesörlük tezi: “The Old City of Van and the Van Fortress-Turkey” (1986). Kültür
Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğünün talebi üzerine “UNESCO World Heritage List/Dünya Kültür Mirası” aday projesini
olarak hazırladı.
İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde asistan temsilcisi (1966-72), fakülte
yönetim kurulu üyesi (1980-1994), Van Bölgesi Tarih ve Arkeoloji Araştırmaları
merkezi müdürü (1983-93), dekan yardımcısı (1984-91), Eskiçağ Tarihi Anabilim
Dalı başkanı (1994-07), senato üyesi (1997-2000), dekan (2000-04), Kültür
Bakanlığı İstanbul I No.lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu üyesi
(1994-95) ve başkanı (1995-1996) olarak görev yaptı.
Arkeoloji
kazı çalışmaları itibariyle; Çukurova ve Toroslar/Antik Kilikia Bölgesi şehir
ve nekropollerindeki tespit ve tescil çalışmaları (1962), Aydın-Geyre
Aphrodisias antik kenti kazıları (1963), Antalya-Side kazıları (1964),
Van-Çavuştepe Urartu kazıları (1965), Van-Çavuştepe, Van Kalesi ve Edirne-Enez
(Ainos) kazıları (1966-1979), Elazığ-İmikuşağı Höyüğü (1983-1984) ve
Van-Dilkaya (1983-1991) kazılarında yer aldı, Sait Başaran’ın Enez kazısında
danışman olarak bulundu (2000-2001). Ayrıca Kazı başkanı olarak; Van Kalesi ve
Eski Van Şehri Kazıları (1987-1991) Van-Gevaş Tarihî Türk Mezarlığı Kurtarma
Kazılarına katıldı.
Bu
kazı çalışmaları sırasında, yıllardır çok ağır tahribat gören ve yıkılmak üzere
olan Eski Van Şehri’ndeki anıt yapılardan Kızıl Cami’nin minare kaidesi
bütünüyle restore edilip kurtarıldı, Kale’deki Süleyman Han Camii de onarıldı,
Prof. Dr. M. Taner Tarhan’a, uzun yıllardan beri Van Bölgesi’nde yaptığı
çalışmalar ve proje uygulamaları nedeniyle Van Belediye Başkanlığı tarafından
1997 yılında “Hemşehrilik Beratı” verildi.
2
Şubat 2008'de yaş haddinden emekli oldu. Aysel (Özbal) hanımla evli olup, bir
kızı ve bir torunu vardır. İTÜ Mimarlık
Tarihi ve Restorasyon Enstitüsü, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu,
UNESCO-ICOMOS Milletler Arası Anıtlar ve Sitler Konseyi Türkiye Millî Komitesi,
Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü (kurucu), Türk Tarih Kurumu, ÇEKÜL (Çevre ve
Kültür Değerlerini Koruma ve Tanıtma Vakfı), Yüksek Danışma Kurulu, BASAD
(Eğitim Kurulu Başkanı) üyesidir.
Makaleleri
Tarih Dergisi, Tarih Enstitüsü Dergisi, Anadolu
Araştırmaları, Belleten, Höyük, Cultura Turcica, ArkeoAtlas:
Yaşayan Geçmişin Dergisi, Anatolian
Studies, Istanbuler Mitteilungen,
Tel Aviv, Arkeoloji ve Sanat, Sanat
Olayı, Toplumsal Tarih, Haftalık, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni, BASAD Kültür ve Sanat Dergisi, Mersin-Mozaik,
İçel’de Kültür gibi birçok dergide
yayımlandı. ve gazetelerde yayımlandı.
Üniversitelerin
ve alanıyla ilgili kuruluşların düzenlediği çok sayıda ulusal ve uluslararası
sempozyum, konferans ve seminere konuşmacı ve yönetici olarak katılıp yüzü
aşkın bildiri sundu ve bildirileri bu toplantıların kitaplarında yer aldı. U. Bahadır Alkım (1986), Peter Neve (1993), Hakkı D. Yıldız (1995), Afif
Erzen (1996) ve Sevgili Hocamız Afif
Erzen (2004), Charles Burney
(2004), Güven Arsebük (2004), Belkıs Dinçol ve Ali Dinçol (2007), Refik Duru (2007), Işın Demirkent (2008), Muhibbe
Darga (2008), Haluk Abbasoğlu
(2008) gibi Türk ve yabancı bilim insanları için hazırlanan armağan kitaplarda
makaleleri yayımlandı. Meydan Larousse,
TDV İslam Ansiklopedisi (1994), Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi (1997), Türkler (2002) ansiklopedilerine
maddeler yazdı. TRT’nin 6 yıl süren çalışmaları sonucu gerçekleştirilen 36
bölümlük “Uygarlıklar Ülkesi Anadolu”
belgeselinde (1995 danışman ve konu yazarı, “Anadolu Başkentleri” yapımında metin yazarı ve konuşmacı, Başkent
TV ve benzerlerinde de yer aldı.
ESERLERİ:
Lise için Tarih I (E. Merçil, Z.
Günal’la birlikte, 1989), Lise için Tarih
I: Ders Geçme ve Kredili Sisteme Göre (E. Merçil, Z.Günal, B. Merçil’le
birlikte, 1995), Tarih Yazımında
Arkeolojinin Önemi (Türk Tarih Kurumu, Türk Dünyası Tarih Araştırmaları
Kongresi Ankara 1994 Bildiri Metni, 1995), Sevgili
Hocamız Afif Erzen (2004).
KAYNAK: İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye
Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009).