Mehmet Fuad Umay

Bakan, Milletvekili, Tıp Doktoru, Devlet Adamı, Siyasetçi

Doğum
24 Şubat, 1885
Ölüm
Eğitim
İstanbul Tıbbiyesi (Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi)
Burç
Diğer İsimler
Fuat Umay

Hekim, siyaset ve devlet adamı, milletvekili, bakan (D. 24 Şubat 1885, Kırklareli – Ö. 1963, İstanbul). Babası Mehmet Nuri Bey, annesi ise Seniyye Hanım’dır. Doğduğu dönem, Rumeli’nin günden güne kaybedildiği yıllara rastlar. Bu durum onun hayatı bakışında büyük rol oynayacaktır. İlkokulu ve rüşdiye mektebini doğduğu yer olan Kırklareli’de bitirdi. Edirne İdadisinden ve İstanbul Tıbbiyesi’nden mezun olunca (1910) o dönemde Kırklareli’ne bağlı sonra Bulgaristan sınırları içinde kalan Tırnovacık kasabasına atandı. Kısa sürede halkın sevgisini kazanan Dr Mehmet Fuad, hükümet tabibi olarak burada önce frengi salgınıyla mücadele etmek zorunda kalır.

1912 yılının Eylül’ünde Balkan Harbi sebebiyle bölgedeki bir askeri hastaneye tayin olan Dr. Mehmet Fuad’ın bu görevi askerliğine sayıldı. Harp sonrası 28 Ağustos 1913’te memleketi olan Kırklareli Belediye Tabipliği’ne getirildi. Doktorluk mesleğini ifa ederken halkla da sıcak ilişkiler kurdu, yeni bir balkan savaşı tehlikesine karşı Müdafaa-i Milliye Kırkkilise Şubesi’nin kurulmasına öcülük edenler arasında yer aldı. Mondros Mütarekesi’nden sonra, 1919’da Bolu Hükümet Tabipliği’ne atandı. Burada da doktorluk mesleğinin gereği olarak halk ile yakın ilişkiler kurdu, halkın sağlık sorunlarıyla ilgilenmesinin yanı sıra Bolu Musiki Cemiyeti’nin kurulmasına öncülük etti. Bu dönemde Damat Ferit Hükümeti’ne karşı çıkarak Bolu Müdafa-i Hukuk Cemiyeti’nin kuruluşunu sağlayan çalışmalar yaptı.

Büyük Millet Meclisi kurulunca 1 Nisan 1920 tarihinde Dr. Mehmet Fuad Bolu vekili olarak seçildi.1922 yılında Bolu milletvekili iken iki dönem Sıhhiye Vekaleti vekilliği ( Sağlık Bakanlığı ) görevlerini üstlendi. Bolu milletvekilliğinin son günleri onun meşhur Amerika seyahatine rastlamıştır. 1923-1950 yılları arasında yapılan tüm milletvekili seçimlerine Kırklareli’nden girdi ve kazandı.

Bu dönem onun vekilliğinin en verimli; bugünkü manada sivil toplum kuruluşlarının ilk nüveleri sayılan cemiyetçilik faaliyetlerinin en yoğun olduğu yıllar olacaktır. Milletvekilliği döneminde pek çok kanun teklifi ve sual takriri (soru önergesi ) vermiş, bunların arasında en

 Himaye-i Etfal Cemiyeti ve çocuklar hakkında verdiği kanun teklifleridir. Bir diğer önemli teklifi ile doğduğu şehrin (Kırkkilise) adı Kırklareli olarak değiştirilmiştir. 17 Mart 1917 yılında İstanbul’da kurulan Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin Kırklareli Şubesi’ni kurdu.

Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin adı daha sonra bizzat Mustafa Kemal Atatürk tarafından değiştirilerek Çocuk Esirgeme Kurumu oldu. Soyadı kanunuyla kendisine, eski Türk tarihinde “Çocukların koruyucusu kutsal ruh” anlamına gelen “Umay” soyadı Mustafa Kemal Atatürk tarafından verildi.

Bolu Milletvekilliğinin son dönemlerine rastgelen 1923 yılında, Himaye-i Etfal Cemiyeti yararına yazışmalar yapan Dr. Mehmed Fuad’ın çabaları sonucu, ABD’de kurulu olan Türk Tevaün Cemiyeti’nce savaşta yetim kalan Türk çocuklaırnın vaziyetini anlatmak ve yardım toplamak gayesi ile, TBMM’nin 21 Mart 1923 tarihindeki oturumunda 5 ay süreyle Amerika gezisi için izinli sayılmasına karar verildi. Beraberindekilerle 31 Mart 1923 günü vapurla Fransa’dan ABD’ye gitti. New York, Detroit, Chicago, Philederphia gibi 19 ABD kentinde Türk Tevaün Cemiyeti tarafından tertiplenen Himaye-i Etfal cemiyeti yararına gecelere katıldı. Bu gecelerde 85.072 dolar yardım toplandı.

Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin (Çocuk Esirgeme Kurumu) kurulmasına öncülük eden    Dr. Mehmet Fuad Umay’ın çeşitli gazetelerde ve dergilerde yayınlanmış makaleleri bulunmaktadır. Özellikle Himaye-i Etfal Cemiyeti’nin yayını olan “Gürbüz Çocuk” dergisindeki yazıları önemlidir. Yazdığı kitaplardan ilki Osmanlıca kaleme alınmış, daha sonra Latin harflerine çevrilen 1927 İstanbul basımlı “Amerika’da Türkler ve Gördüklerim” isimli kitabıdır. Diğer eseri ise parlamenter hayattan ayrıldığı 1950 yılında Ankara’dan yayımladığı “Seçmenlerimle Başbaşa” isimli kitabıdır. Bu kitap 1920-1950 yıllarına ait milletvekilliği dönemlerini anlatan, bunu yaparken de seçmenine zaman zaman hesap veren samimi br dille yazılmış bir siyasetname olma özelliği taşır.

1914 yılında Mediha Hanım ile yaptığı evliliğinden Mübeşşer ve Esin adında iki kız çocuğu; Turhan ve Tunç isimli iki de erkek çocuğu bulunan, İstiklal madalyası sahibi Dr. Mehmet Fuad Umay, 1963 yılında İstanbul’da vefat etti, Zincirlikuyu kabristanında toprağa verildi.

KAYNAKÇA: Milliyet Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi (Cilt 23, 1968), Nazif Karaçam / Efsaneden Gerçeğe Kırklareli (1995), Veysi Akın / Bir Devrin Cemiyet Adamı Doktor Fuad Umay (2000), Orhan Suat / 90 Yılda Krklareli'den Seçilen Parlamenterler Albümü, Devletin Şefkatli Elleri (www.trakyagezi.com, 15.4.2014).

 

 

FOTO GALERİ

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör