Asker, siyaset ve devlet adamı, başbakan yardımcısı, ülkücü hareketin
lideri (D. 25 Kasım 1917, Lefkoşe / Kıbrıs - Ö. 4 Nisan 1997, Ankara). Asıl adı
Hüseyin Feyzullah’tır. Koyunoğlu ailesinden Tuzlalı Ahmet Hamdi Bey ile Fatma
Zehra Hanım’ın oğludur. Önceleri Kayseri’nin Pınarbaşı ilçesinin Yukarı
Köşkerli köyünde oturan ailesi, 1860 yılında bir toprak sorunu yüzünden Sultan
Abdülaziz döneminde Kıbrıs’a gönderilmişti. İlk ve ortaokulu Lefkoşa’da
okuduktan sonra, 3 Haziran 1933’te ailesiyle birlikte Limasol’dan İstanbul’a
geldi. Kuleli Askeri Lisesi ve Harp Okulu’nu bitirerek Türk Silahlı Kuvvetleri
bünyesinde göreve başladı.
Türkeş, 1944’te yüzbaşı rütbesindeyken, siyasi görüşleri nedeniyle,
aralarında Nihal Atsız, Zeki Velidi Togan, Reha Oğuz Türkkan’ın da bulunduğu
yüzlerce kişiden yirmi üçü ile birlikte tutuklanarak yargılandı ve 29 Mayıs
1945’te beraat etti. Dava sonunda aldığı ceza bir yıldan az olduğu için tekrar
orduya dönebildi. 1948’de Harp Akademisi’ni bitirdi. Sonra ABD’ye gönderildi,
orada Amerikan Harp Akademisi ile piyade okulunda okudu. 1955-57 yılları
arasında Washington’da NATO Daimi Komitesi’nde Türk genelkurmayı temsil
heyetinde görev yaptı. Aynı sırada uluslararası ekonomi eğitimi gördü. 1959’da
Almanya’da Atom ve Nükleer Okulu’na gönderildi ve buradaki eğitiminden sonra
albaylığa yükseltilerek, Kara Kuvvetleri Komutanlığı NATO Şube Müdürü olarak
görevlendirildi.
27 Mayıs 1960’tan kısa bir süre önce Elazığ’daki birliğinden Ankara’ya
atandıktan sonra 37 kişilik Milli Birlik Komitesi (MBK)’ne alındı. Askeri darbe
bildirisini 27 Mayıs 1960 sabahı radyodan okuduktan sonra adı sıkça duyulmaya
başlandı. İhtilal hükümetleri sürecinde Başbakanlık Müsteşarlığı yaptı. Ancak
Milli Birlik Komitesi içinde çıkan görüş ayrılığı nedeniyle 13 Kasım 1960’ta
MBK Başkanı Orgeneral Cemal Gürsel bir bildiri yayımlayarak MBK’nin
çalışmalarının ülkenin yüksek çıkarlarını tehlikeye düşürecek bir duruma
geldiğini, bu nedenle Türk Silahlı Kuvvetleri ile MBK üyelerinin talepleri
üzerine MBK’yi feshettiğini açıkladı.
Oluşturulan yeni MBK’de ise Alparslan Türkeş’in de içinde bulunduğu ve
“14’ler” olarak adlandırılan subaylara yer verilmedi. Emekliye sevkedilen MBK
üyeleri arasında Yeni Delhi büyükelçilik müşaviri olarak Hindistan’a
gönderildi. Sürgünde iken, MBK Başkanı Cemal Gürsel’e, Yüksek Adalet Divanı’nda
yargılanan Adnan Menderes ve arkadaşlarının idam edilmelerinin doğru
olmayacağını vurgulayan ve “Milli Yol” dergisinde yayımlanan mektubu gönderdi.
Alpaslan Türkeş, 25 ay kadar sonra, 23 Şubat 1963’te Gümülcine’den yurda
döndüğünde, kalabalık bir “milliyetçi topluluk” tarafından karşılandı. Aynı yıl
Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CMKP)’ne girdi. 1965’te bu partinin genel
başkanı oldu. Parti içerisinde yaşanan uzun tartışmalardan sonra parti
tüzüğünde “9 Işık Doktrini” yer aldı. Türkeş, bu dönemde kendisini sevenler
tarafından Başbuğ ilan edildi ve aynı yıl Ankara’dan milletvekili seçilerek
parlamentoya girdi.
Türkeş, 1966 yılında cumhurbaşkanlığına aday oldu ve Cevdet Sunay
karşısında 11 oy alarak seçimi kaybetti. 1969 ve 1973 yıllarında Adana
milletvekili olarak yeniden parlamentoya girdi. Partisinin CKMP olan adı, 6-8
Şubat 1969 tarihinde yapılan Adana il kongresinde, Milliyetçi Hareket Partisi
(MHP), terazi olan amblemi de üç hilâl olarak değiştirildi. MHP Genel Başkanı
Alpaslan Türkeş kuruluşuna katıldığı Birinci (1973-77) ve İkinci Milliyetçi
Cephe (1977-78) koalisyon hükümetlerinde başbakan yardımcılığı görevlerinde
bulundu.
Alpaslan Türkeş, 12 Eylül 1980 darbesi sırasında parti üst düzey
yöneticileriyle birlikte tutuklandı. Ardından, “Anayasal dü¬zenin
cumhuriyetçilik ve demokrasi pren¬siplerine aykırı olarak, devletin tek kişi
ta¬rafından yönetilmesi amacına yönelik de¬ğiştirilmesine zor yoluyla
kalkışmak, Türki¬ye ahalisini birbiri aleyhine silahlandırarak toplu kıyıma
yönlendirmek, toplu kıyıma neden olmak, bu cürümlere katılmak, TCK’nin 149. ve
146. maddelerinde yazılı cürümleri işlemek” suçlamasıyla yargılan¬dı. 1985’te
tahliye edildi, yargılanması tu¬tuksuz olarak sürdürüldü ve so¬nunda 11 yıl 1
ay 10 gün hapis cezasına çarptırıldı ve 4,5 yıl tutuklu kaldı.
Türkeş, 12 Eylül darbesiyle birlikte faaliyetleri diğer partiler gibi
yasaklanmış olan MHP’nin faaliyetine yeniden izin verilmesinden sonra ölümüne
kadar bu partinin genel başkanlığını yaptı. Partisinin 1991 Genel Seçimlerinde,
Necmettin Erbakan önderliğindeki Refah Partisi (RP) ile ittifakı yaparak
girdiği seçimde Yozgat milletvekili seçildi ve yeniden parlamentoya girdi. 1995
Genel Seçimlerinde ise MHP seçim barajını aşamadığı için Türkeş de parlamento
dışında kaldı.
4 Nisan 1997’de kalp yetmezliği sonucu vefat etti ve cenazesi devlet
töreni ile kaldırıldı. Ankara’nın Beştepe semtinde kendisi için hazırlanan
anıtmezarda toprağa verildi. Cumhuriyet dönemi Türk siyasi hayatını etkileyen
liderlerinden biri olan Alpaslan Türkeş, “Dokuz Işık” başta olmak üzere çeşitli
görüşlerini içeren kitaplar yazmıştır.
KİTAPLARI:
1944 Milliyetçilik Olayı (1968), Dokuz Işık (1969), Türkiye’nin
Meseleleri, Temel Görüşler (1975), Dış Politikamız ve Kıbrıs (1975), Yeni
Ufuklara Doğru, Kahramanlık Ruhu, Gönül Seferberliğine, Bunalımdan Çıkış Yolu,
Savunma (mahkeme savunmaları, 1992), İlimcilik (1995), 27 Mayıs - 13 Kasım - 21
Mayıs ve Gerçekler (İstanbul1996), Bunalımdan Çıkış Yolu (1996).
KAYNAKÇA (Başlıcaları): Mustafa Çalık / Siyasi
Kültür ve Sosyolojinin Bazı Kavramları Açısından MHP Hareketi (1965), İhsan
Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001,
2004) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları
Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) – Ünlü Devlet Adamları (Türkiye
Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 1, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People
(2013)., Sabri Akdeniz / MHP Genel Başkanı Sn. Alparslan Türkeş’e Açık Mektup
(1993), Cemal Anadol / Alparslan Türkeş: Olaylar-Belgeler-Hatıralar ve MHP
(1995), Oral Çalışlar / Liderler Hapishanesi: Ecevit - Erbakan ve Türkeş ile
Cezaevi Günleri (1996), Ortadoğu Gazetesi ‘Türkeş Özel Eki’ (4.4.1998), Erdoğan
Alp / Son Başbuğ (2000), Mehmet Doğan / Alparslan Türkeş: MHP ve Gölgedeki Adam
(2000), Hüdavendigar Onur / Türk Sağı Sözlüğü (2001), Abdullah Satoğlu /
Kayseri Ansiklopedisi (2002).
