Kayıkçı Kul Mustafa

Saz şairi. Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Şiirlerinde sözünü ettiği tarihsel olaylardan 17. yüzyılda yaşadığı ve 1658 yılından sonra öldüğü anlaşılıyor. Gençlik yıllarında Cezayir’de Murat Reis’in buyruğu altında deniz eri olarak bulunması nedeniyle Kayıkçı lakabını aldığı tahmin edilmektedir. Hayatının son günlerini İstanbul’dan geçirdiği bilinmektedir. Yeniçeri şairlerinden olan Kul Mustafa, yaşadığı dönemin tarihsel olaylarıyla yakından ilgilenerek, II. Osman’ın öldürülmesi, IV. Murat’ın Bağdat seferi gibi tarihi olaylar üzerine şiirler, destanlar söylemiştir.

Evliya Çelebi’nin ordu şairlerini anlatırken adından övgüyle söz ettiği, yüzyılının ünlü saz şairlerinden Kul Mustafa, özellikle Bağdat kuşatması sırasında şehzade Genç Osman’ın genç yaşta ölümü üzerine söylediği destanla tanınmıştır. Bektaşîliği benimseyen Kul Mustafa, halk diliyle söylediği koşma ve türküler dışında tasavvufî nefesler de söylemiştir. Bazı eserlerini Prof. Dr. Mehmet Fuat Köprülü 1930’da Kayıkçı Kul Mustafa ve Genç Osman Hikâyesi adlı çalışmasında derlemiştir.

“Büyük bir şöhrete ka­vuştuğu anlaşılan Kul Mustafa başta Gevherî olmak üzere aynı dönemde yetişen birçok saz şairini etkilemiştir (Köprülüzâde Mehmed Fuad, Türk Saz Şairleri, s. 125-126). Günümüz halk türküleri arasında seslendirilen Kayıkçı Kul Mustafa’nın şi­irleri daha kendi sağlığından itibaren ye­niçeri ortalarında, serhat boylarında ve halk arasında yaygın biçimde okunmuş­tur.

“Şiirlerindeki vezin ve durak kusurları, kafiye ve rediflerindeki ses yetersizlikleri bazı saz şairlerinde de görülmekle bera­ber Kul Mustafa’yı diğerlerinden ayıran fark bilhassa tarihî olayları dile getirirken zaman zaman şiiriyetten iyice uzaklaşıp kuru bir anlatıma yönelmesidir. Halk zev­kine bağlı, sade ve tabii bir söyleyişin gö­rüldüğü koşma ve türkülerinde daha ba­şarılıdır. Şairin Karacaoğlan’ı etkilediği söylenmekle beraber (Köprülüzâde Meh­med Fuad, Kayıkçı Kul Mustafa ve Genç Osman Hikâyesi, s. 10; Eren, s. 67, 73) son araştırmalarla Karacaoğlan’ın XV. yüzyıl sonu ile XVI. yüzyıl başlarında yaşadığı görüşü ağırlık kazandığı dikkate alınarak aksine Kul Mustafa’nın Karacaoğlan’dan etkilenmiş olması düşünülebilir.” (Nurettin Albayrak)

KAYNAKÇA: M. Fuat Köprülü / Kayıkçı Kul Mustafa ve Genç Osman Hikâyesi (1930), Hasan Eren / Türk Saz Şairleri Hakkında Araştırmaları (1952), Cahit Öztelli / Uyan Padişahım (1976), Şükrü Elçin / Türk Halk Edebiyatı Araştırmaları (1977), Hikmet Dizdaroğlu / Genç Osman Destanı Üzerine Bir Açıklama (Türk Folklor Araştırmaları, sayı: 360, Temmuz 1979), Nurettin Albayrak / TDV İslâm Ansiklopedisi (c. 25, 2002), TDOE –TDE Ansiklopedisi 5 (2004),  İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) – Ünlü Edebiyatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 4, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013).