Ahmet Hidayet Reel

Öykü ve roman yazarı, gazeteci (D. 1895, İstanbul - Ö. 1971, İstanbul). Ayasofya Merkez Rüştiyesi (ortaokul, 1908), İstanbul Lisesi orta kısmı (1911), Hadika-i Meşveret İdadisi (lise, 1912), Darülfünun (İstanbul Üniversitesi) Edebiyat Şubesi (1920) mezunu. Fakülte yıllarında Beşiktaş İttihad ve Terakki Mektebi ile Darüşşafaka Lisesinde Türkçe öğretmenliği yaptı. İstiklâl Savaşı’nda millî hükümete destek olmak için Ankara’ya gitti. Bir ara kimliğini giz-leyerek Yunan işgali altındaki bölge-ye girdi, oradan İstanbul’daki İkdam gazetesine muhabir olarak çalıştı, yorumlar yazdı. Zaferden sonra Lozan Konferansı görüşmeleri sırasında Ankara’da çıkan Öğüt gazetesinin temsilcisi olarak Lozan’a gitti. Daha sonra Viyana’da yeniden kurulan Türk Basın Bürosunun şefliğini yaptı. 1924’te Dışişleri Bakanlığına girerek Berlin Büyükelçiliği üçüncü kâtipliği, 1925’te Belgrat Büyükelçiliği ikin-ci kâtipliği ve 1926’da Sofya Bü-yükelçiliği ikinci kâtipliği ile konsolos vekilliği görevlerinde bulundu. Bir süre Matbuat Umum Müdürlüğü görevinde bulundu. Sonraki yıllarda İstanbul’a giderek Cumhuriyet gazetesinde yazarlık ve Kadıköy Fransız Saint Joseph ve Darüşşafaka liselerinde tarih ve coğrafya öğretmenliği (1931-55) yaptı.

Ahmet Hidayet’in basın hayatına ilgisi, 1908’den sonra babası  Tahir Efendi’nin bir basımevi kurmasıyla başladı. İstanbul lisesinde iken de şair Şahabettin Süleyman’ın öğrencisi olmuş ve onun etkisi ile sanat ve edebiyata eğilim gösterdi. Özellikle Fransızcasını ilerletmeye çalışarak dünya edebiyatına, sosyolojiye ve felsefeye ilişkin eserleri okuymaya başladı. Henüz on beş yaşında iken Şahika dergisinde “Gülden Kelebeğe” (1910) başlıklı bir yazısı yayımlandı. 1911’de daha lise öğrencisi iken Tercüman-ı Hakikat gazetesi için çeviriler yapmaya ve hikâyeler yazmaya başladı. Darülfünun’a (İstanbul Üniversitesi) devam ettiği sıralarda Servet-i Fünûn dergisinde dünya edebiyatına ilişkin bazı incelemeler, çeşitli toplumsal sorunlar hakkında makaleler yayımladı. Yeni bir edebi akım başlatmak için Birinci Dünya Savaşı yıllarında Halit Fahri, Salih Zeki, Faruk Nafiz ve Yusuf Ziya’nın öncülüğünde kurulan “Nayiler” grubuna katılarak Batı edebiyatından çeviriler yapmayı ve eleştiriler yazmayı üstlendi. Edebiyat yazılarının yanında, 1920’den itibaren çalışmalarının büyük bölümünü gazeteciliğe ayırarak İleri ve İkdam gazetelerinde çalıştı. 1921’de İleri gazetesinde  “Şehir Uşağı” imzasıyla “İstanbullunun Defteri” başlığı altında fıkralar, kendi imzasıyla “Edebi Musahabe” başlığı altında makaleler yazdı. 1922’de Yunan işgali üzerine İkdam gazetesine yazdığı mektuplar yabancı sansür engeline rağmen- tarihi değerdedir.

Ahmet Hidayet Reel, 1924-26 yıllarında Viyana, Berlin, Belgrad ve Sofya’da bulunduğu yıllarda da gazeteciliği bırakmayarak “Mehmet Süleyman” imzasıyla İstanbul’da çıkan Milliyet ve Millet gazetelerine o ülkelerin siyasal ve sosyal gelişmeleri hakkında mektuplar gönderdi. 1927’den sonra Milliyet, Son Saat, İkdam, Politika gazetelerinde, 1930’dan sonra da çeşitli dergilerle birlikte, Cumhuriyet gazetesinde kendi imzası ve “Nuri Tevfik” imzasıyla yine fıkralar, makaleler, hikâyeler yayımladı. “Hadiye İclâl” imzasıyla da kadın, moda ve çocuk yazıları yazdı.

Hikâyelerinde İstanbul kent hayatının çeşitli alanlarına eğilerek izlenimlerini olduğu gibi aktardı. İstanbul’un hemen her semtini maddi ve manevi bütün özellikleriyle sokakları, pazar yerleri, dükkânları, satıcıları ile ulaşım araçları, evlerinin dış ve iç biçimleri, tarz ve ayrıntılarıyla neşeli, şakrak, esprili bir dille anlattı. Sanatının çoğu malzemesi yerli olan Ahmet Hidayet’in hikâyelerinde olay örgüsü yalındır. Çeşitli dergilerde çıkan yüzlerce hikâyesi, çevirisi ve çocuk yazısı kitaplaşmadı. 

ESERLERİ:

ROMAN: Yankesiciler Kraliçesi (1932), Yabancı Kadın.

DERLEME: Atatürk’e Hatıralar (1949).

ÇEVİRİ: Yeni Felsefe Tarihi ve Meşhur Filozoflar (Emil Faguett’ten,1927), Paul et Virginie (Bernardin de Saint-Pierre’den,1927), Bu Kapıyı Açmayınız, Pembe Köşkün Esrarı (Pertev Şevket imzasıyla, 1931).

ÇOCUK KİTABI: Faydalı Hikâyeler (1933), Zehra’nın Falı (1935), Ateş Kuşu ile Bozkurt (1943), Macera Peşinde (1943).

KAYNAK: Osman Nebioğlu / Türkiye’de Kim Kimdir? (1962), Reşid Halid Gönç’ün Koleksiyonundan Bab-ı Ali’nin Hatıra Defteri (yay. haz. A. Yetkiner, 3 cilt, 1984-88), Mehmet Behçet Yazar / Edebiyatçılar Âlemi: Edebiyatımızın Unutulan Simaları (yay. haz. Mustafa Everdi, 1999), TBE Ansiklopedisi (c. 1, 2001), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2. bas., 2009).