Sinema ve dizi film yönetmeni, oyuncu, senarist (D. 1 Ekim 1938, İstanbul – Ö. 18 Aralık 2019, İstanbul). Romancı Pakize Başaran'ın oğlu, tiyatro sanatçısı Meriç Başaran'ın ağabeyi. İstanbul Edebiyat Fakültesi mezunu.
Bir süre tercümanlık
yaptı. Küçük yaşlarından itibaren sinema ile ilgilendi. On yedi yaşında iken
Amerika’ya gidip sinemacı olmak için evden kaçıp bir şilebe bindi;
Adapazarı’nda yakalandı. Edebiyat Fakültesi’nde okuduğu yıllarda yönetmen
Memduh Ün’le tanıştı. Yazdığı bir senaryoyu okuyan Ün, kendisine asistanlık
teklif etti. “Ne öğrendiysem ondan öğrendim” dediği Memduh Ün’ün yanında dört
sene çalıştı. O arada kısa süreler Lütfi Akad, Halit Refiğ, Atıf Yılmaz, Ertem
Göreç gibi yönetmenlerin yanında da asistanlık yaptı. Ayrıca birçok filmin yönetmen
ekibi ile yapım ve kurgu ekibinde çeşitli görevler üstlenmiştir.
1964 yılında ilk filmi,
Borusunu Öttüren oyununu senaryo haline getiren Orhan Kemal ile çalıştı, On
Korkusuz Adam adlı filmi ilk yönetmenliği oldu. Daha sonra Kara Memet ve Bekçi
Murtaza filmlerini çekti. 1966’da askere gitti. Şarkıcı Füsun Önal’la evlendi
ve bir süre reklâm filmleri çekti. Sonrasında Biri ve Diğerleri adlı filmle ara
verdiği sinema yönetmenliğine döndü. Bu film kendisine 1987 Antalya Film
Festivali’nde Jüri Özel Ödülü’nü, ardından 1988’de İstanbul Film Festivali’nde
(o günlerdeki adıyla İstanbul Sinema Günleri) En İyi Türk Filmi Ödülü’nü
getirdi.
1989 yılında yönettiği
Uçurtmayı Vurmasınlar filmi, başta 8. Uluslararası İstanbul Film Festivali’nde
kazandığı Yılın En İyi Türk Filmi ödülü olmak üzere, yurt içi ve yurt dışında
En İyi Film, En İyi Yönetmen dallarında birçok ödül aldı. Ayrıca En İyi Yabancı
Film dalında Oscar aday adayı oldu. Arkasından Piano Piano Bacaksız (1991)
filmi gelir. O da Uçurtmayı Vurmasınların başarısını yakalar. Uzun İnce Bir Yol
(1993), Sen de Gitme (1996), Kaçıklık Diploması (1998), Abuzer Kadayıf (2000)
Başaran’ın ses getiren diğer filmleridir.
Başlıca Ödülleri:
En İyi 3. Film
(Kaçıklık Diploması) / 35. Antalya Film Şenliği 1998
Arzu Okay Uzun Metraj
Film Jüri Özel Ödülü (Kaçıklık Diploması) / 10. Orhan Arıburnu Ödülleri 1999
En İyi Film (Sen De
Gitme) / 9. Ankara Film Festivali 1997
En İyi Yönetmen (Sen De
Gitme) / 33. Antalya Film Şenliği 1996
Dr. Avni Tolunay Özel
Ödülü (Sen De Gitme) / 33. Antalya Film Şenliği 1996
En İyi Film (Piano
Piano Bacaksız) / 17. Uluslararası Frankfurt Film Festivali 1990
En İyi Film (Uçurtmayı
Vurmasınlar) / 26. Antalya Film Şenliği 1989
En İyi Türk Filmi
(Uçurtmayı Vurmasınlar) / İstanbul Film Festivali 1989
En İyi 2. Film
(Uçurtmayı Vurmasınlar) / 10. Akdeniz Ülkeleri Film Festivali 1990
Vefatı:
Tunç Başaran, 18 Aralık
2019 günü, bir süre tedavi görmekte olduğu İstanbul Göztepe Medeniyet Eğitim ve
Araştırma Hastanesi'nde 81 yaşında hayatını kaybetti.
12 yıldır Bandırma’da
annesi öykü ve roman yazarı Pakize Başaran (d. 1923) ile birlikte ikamet eden
Başaran’ın yumuşak doku tümörü tedavisi gördüğü ve solunum yetmezliğinden vefat
ettiği açıklandı.
Başaran’ın cenaze
töreni 19 Aralık 2019 Perşembe günü Karacaahmet Şakirin Camii'nde kılınacak öğle
namazının ardından Bandırma'ya götürülecek. Vasiyeti üzerine 20 Aralık Cuma
günü Bandırma Haydar Çavuş Camii'nde öğle namazına müteakip kılınacak cenaze
namazının ardından sonsuzluğa uğurlanacak.
Yönetmeni Olduğu Tv Dizileri:
Pertev Bey'in Üç Kızı (TV
Dizisi 2006)
Ceket (TV Dizisi 2000)
Azmi (TV Dizisi 1995)
Hadi Gel Bar (TV Dizisi
1992)
Yönetmeni Olduğu Tv Filmleri:
Teberik Şanssız (2005)
Yönetmeni Olduğu Sinema Filmleri:
Vesaire Vesaire (2008)
Sinema Bir Mucizedir /
Büyülü Fener (2005)
Abuzer Kadayıf (2000)
Kaçıklık Diploması (1998)
Sen De Gitme (1995)
Piano Piano Bacaksız (1992)
Uzun İnce Bir Yol (1991)
Uçurtmayı Vurmasınlar (1989)
Biri ve Diğerleri (1987)
Bizi Güldürenler (TV
Dizisi 1986)
Ömer Hayyam (1973)
Muhteşem Hırsız (1973)
Ben Böyle Doğdum (1973)
Şehvet (1972)
Vur (Sinema (1972)
Tehlikeli Görev (1972)
Mustafam (1972)
Kozalı Gelin (1972)
Gece (1972)
Delioğlan (1972)
Cesurlar (1972)
On Küçük Şeytan (1971)
Ayşecik ve Sihirli
Cüceler Rüyalar Ülkesinde (1971)
Kaptan Swing (1971)
Üç Kral Serseri (1970)
Küçük Hanımın Şoförü (1970)
Gönül Meyhanesi (1970)
Gölgedeki Adam (1970)
Demir Yumruk Devler
Geliyor (1970)
Cafer Bey (1970)
Tarkan (1969)
Allah’ın Aslanı Hazreti
Ali (1969)
Acı İle Karışık (1969)
Gönüllü Kahramanlar (1968)
Kara Davut (1967)
Elveda (1967)
Büyük Kin (1967)
Vatan Kurtaran Aslan (1966)
Kanunsuz Yol (1966)
Fatih'in Fedaisi (1966)
On Korkusuz Kadın (1965)
Murtaza (1965)
Konyakçı (1965)
Horasan'ın Üç Atlısı (1965)
Ebu Müslim Horasani (1965)
On Korkusuz Adam (1964)
Kara Memed (1964)
Hayat Kavgası (1964)
Senaristi Olduğu Sinema Filmleri:
Sinema Bir Mucizedir /
Büyülü Fener (2005)
Kaçıklık Diploması (1998)
Sen de Gitme (1995)
Piano Piano Bacaksız (1992)
Uzun İnce Bir Yol (1991)
Biri Ve Diğerleri (1987)
Ömer Hayyam (1973
Muhteşem Hırsız (1973)
Muhteşem Hırsız (1973)
Kaderim Kanla Yazıldı (1973)
Ben Böyle Doğdum (1973)
Şehvet (1972)
Vur (1972)
Tehlikeli Görev (1972)
Kozalı Gelin (1972)
Gece (1972)
Delioğlan (1972)
Cesurlar (1972)
On Küçük Şeytan (1971)
Ayşecik ve Sihirli
Cüceler Rüyalar Ülkesinde (1971)
Üç Kral Serseri (1970)
Kaderin Pençesinde (1970)
Gönül Meyhanesi (1970)
Demir Yumruk Devler
Geliyor (1970)
Cafer Bey (1970)
Acı İle Karışık (1969)
Gönüllü Kahramanlar (1968)
Büyük Kin (1967)
Vatan Kurtaran Aslan (1966)
Kanunsuz Yol (1966)
Asla Esir Olmayacağız (1965)
Kara Memed (1964)
Yapımcısı Olduğu Sinema Filmleri:
Vesaire Vesaire (2008)
Uçurtmayı Vurmasınlar (1989)
Biri ve Diğerleri (1987)
Rol Aldığı Dizi Filmler:
Bay Alkolü Takdimimdir (Meyhane
müşterisi, 1985)
Rol Aldığı Sinema Filmleri:
Fantastiğin Sineması (Kendisi,
2006)
Gırgıriyede Şenlik Var (Gazino
müşterisi, 1981)
Cafer Bey (1970)
Elveda (1967)
Öp Annenin Elini (Otel
Çalışanı Niyazi, 1964)
Bire On Vardı (Eczacı, 1963)
Rıfat Diye Biri (Sivri,
1962)
Beş Kardeştiler (Ali, 1962)
Seviştiğimiz Günler (1961)
Güneş Doğmasın (Simitçi,
1961)
KAYNAKÇA: Atilla Dorsay
/ Türk ve Dünya Sineması Ansiklopedisi (Turhan Gürkan ile, 1983), Kurtuluş
Kayalı / Yönetmenler Çerçevesinde Türk Sineması (1994), Agâh Özgüç, / Türk Film
Yönetmenleri Sözlüğü (1995) - Türk Filmleri Sözlüğü 1917-2009 (2009), Ömer Ayhan
/ Siyah Beyaz Bir Öykü (Türk Sinemasının 1960’lı yıllardan günümüze kadarki
yılları, 2001), Alim Şerif Onaran / 20. Yüzyılın Son Beş Yılında Türk Sineması
(2005), Giovanni Scognamillo / Türk Sinema Tarihi (2. bas. 2003), Nijat Özön /
Türk Sineması Tarihi 1896-1960 (3. bas. 2010), İhsan Işık / Ünlü Sanatçılar
(Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 5, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous
People (2013), Tunç Başaran (imdb.com, 18.12.2019), Tunç Başaran
(sinematurk.com, 18.12.2019), Tunç Başaran sinemalar.com, 18.12.2019), Tunç
Başaran (beyazperde.com, 18.12.2019), Tunç Başaran (diziler.com, 18.12.2019),
Yönetmen Tunç Başaran vefat etti (İHA - sozcu.com.tr, 18 Aralık 2019).
