Fazıl Say

Klasik müzik piyanisti, kompozitör. 14 Ocak 1970’de Ankara’da doğdu. Müzikolog, yazar ve yayıncı Ahmet Say ile eczacı Gürgün Hanım’ın tek çocuklarıdır. Son çağın dahi Türk bestecisi olarak nitelenen Fazıl Say, daha üç yaşındayken obuacı Ali Kemal Kaya ile ritmik jimnastik ve işitme çalıştırmalarına başladı. Ardından, Mithat Fenmen’den piyano dersleri aldı. Fenmen, Say’a sekiz yıl boyunca piyano, solfej ve müzik teorisi öğretti,  besteciliğe özendirdi. Mithat Fenmen’in 1982’de ölümünün ardından Ankara Devlet Konservatuarı’na giren Fazıl Say, on dört yaşında üniversite öğrenci oldu. “Özel statü” olarak nitelenen hızlandırılmış yoğun eğitim çerçevesinde Kamuran Gündemir’le piyano, İlhan Baran’la kompozisyon çalışmaya başladı. Kazandığı donanımların başlıcaları arasında armoni, kontrpuan, form bilgisi, analiz, enstrümantasyon, orkestrasyon, antik modlar, Türk müziği makamsal ve ritmik sistemleri, caz armonisi, stil araştırmaları vb. vardır. Ayrıca, İlhan Baran’ın çağdaş müzik stilleri çalışması için Ertuğrul Oğuz Fırat’tan yararlanılmasını istemesi üzerine, üç yıl da Fırat’tan dersler alan sanatçı, dört yaşında beste yapmaya başlamıştı. 

1988 yılında konservatuarı bitiren genç piyanist, bir burs kazanarak Almanya’ya gitti ve Düsseldorf Robert Schumann Enstitüsü’nde, yaratıcı yorumculuğun tipik bir örneği olarak kabul edilen ve dünyanın önde gelen Schubert yorumcularından olan Amerikalı piyanist David Levine’in beş yıl süreyle öğrencisi oldu. 1991 yılında “Konser Piyanisti” diplomasını alan Say, Berlin’e yerleşerek profesyonel müzik yaşamına başladı. Uluslararası ilk başarısı, Avrupa Birliği’nin düzenlediği Avrupa Piyano Yarışması’nda kazandığı ödüldür (1991). Aynı yıl Berlin Senfoni Orkestrası’nın kendisine sipariş ettiği konçerto, bu orkestranın eşliğinde kemancı Götz Bernau ve bestecinin solistliğinde dünya prömiyeri olarak seslendirildi. Bu arada, 1995 yılına kadar Berlin Müzik Akademisi’nde öğretim üyeliği yaptı.

Daha sonra Türkiye’ye dönen piyanist ve besteci Fazıl Say’ın Konser Artistleri Avrupa Yarışması’nda birinciliği kazanması kariyerinde bir dönüm noktası oldu. New York Uluslararası Genç Konser Sanatçıları Yarışması’nda aldığı birincilik ödülüyle adını duyurdu ve dünyanın ünlü piyanistlerinden biri sayılmaya başladı. Ardından, New York’ta yapılan Kıtalararası Yarışma’da yine dünya birinciliğini aldı. Radio France Beracasa Vakfı, Paul A. Fish Vakfı, Boston Metamorphos Orkestrası, M. Clairmont Vakfı gibi kuruluşların ödülleriyle onurlandırılması, kariyerini dünyada sürdürmesinin önünü açtı.  

Fazıl Say; New York Filarmoni, İsrail Filarmoni, Baltimore Filarmoni, St. Petersburg Filarmoni, BBC Filarmoni, Orchestre National de France ve dünya çapındaki diğer önde gelen orkestraların... tanıdık yüzlerindendir. Lucerne Festivali, Ruhr Piyano Festivali, Rheingau Müzik Festivali, Verbier Festivali, Montpellier Festivali, Beethoven Festivali’nde çok kez yer alan Say, aralarında Amsterdam’da bulunan Concertgebouw, Berlin Philharmonie, Vienna Musikverein, Tokyo’daki Suntory Hall, New York’daki Carnegie Hall ve Avery Fisher Hall’ın da bulunduğu dünyanın önde gelen birçok konser salonlarında çaldı.

1995 yılından günümüze uzanan zaman içinde tırmanışını sürdüren Fazıl Say, Fransa ağırlıkta olmak üzere, Avrupa ülkelerinde ve beş kıtada müzik etkinliklerini sürdürmekte, günümüzün önde gelen şef ve orkestralarının eşliğinde konserler vermekte, ünlü salonlarda resitaller sunmaktadır. Besteciliği üzerine öncelikle söylenmesi gereken, yazdığı piyano yapıtlarını daha sonra orkestra yapıtlarına dönüştürmesidir. Türkiye’nin ve dünyanın kimi ünlü şairlerinin şiirleri ile üzerine, bu arada Nâzım Hikmet’in şiirleri üzerine de besteler yapan Say’ın konçertolarının sayısı da giderek arttı.

2003-04 sezonunda Salzburg Festivali, New York’daki Lincoln Center Festivali, Londra’daki Harrod’s Piano Series ve Tokyo’daki World Piano Series’de ilk kez sahne aldı. Oda müziği partnerleri arasında Yuri Bashmet ve Shlomo Mintz de yer alıyor. 2004’te Maxim Vengerov ile birlikte büyük bir Avrupa ve ABD turnesine çıktı ve Carnegie Hall, Vienna Musikverein, Amsterdam Concertgebouw, Londra’daki Barbican Center ve Salzburg Festivali’nde performans sergiledi. 2006 yılında Akiko Suwanai ile birlikte Avrupa ve Asya turnesine çıktı… Say’ın caz’a olan tutkunluğu ve yenilik arayışları Türk ney virtüözü Kudsi Ergüner ile birlikte bir ‘Worldjazz’ dörtlüsü oluşturmasını sağladı. Bu dörtlü, St. Dennis, Paris, Montpellier, Montreux Caz Festivali, İstanbul Caz Festivali ve Juan-les-Pins Festivali’nde büyük bir başarıyla sahne aldı.

Dünya çapında yirmiye yakın ödülün sahibi ve Türkiye’nin gelmiş geçmiş en iyi piyano virtüözü olan Fazıl Say, özellikle Bach ve Gershwin yorumlarıyla ünlüdür. Klasik eserlerde kendine özgü olarak yaptığı yorum ve yerel müziği önemseyip aynı tarzda çalmasıyla da büyük ilgi derlemektedir. Mozart, Beethoven, Haydn, Bach, Stravinsky gibi bestecilerin eserlerini yorumladığı sıra dışı performansları bir yana, yaşadığı toprakların müziğinden ve kültüründen de esinlenerek yazdığı oratoryoları ve konçertolarıyla dünya klasik müzik repertuarında yer edinmiş bir sanatçıdır. Yüz kadar bestesi ve yayımlanmış yanında müzik albümlerinin yanında kitapları da vardır.

Piyanistliği ve besteciliği kadar düşünceleriyle de gündemde olan bir sanatçı olan Fazıl Say’ın ilgilendiği konularsa epey çeşitlidir. “Halkımı klasik müzikle tanıştırmak zorundayım” diyen Say’ın “Yalnızlık Kederi” adlı kitabında; müziğe, politikaya, yarınlara, sanatçı olmaya, hayata dair düşündükleri sergileniyor. Fazıl Say’ın evlenip ayrıldığı viyolonsel sanatçısı Gülyar Balcı’dan bir kız çocuğu vardır.

Nota Defterleri: Schwarze Hymnen for violin and piano (1987), Nasreddin Hoca’nın Dansları (Piyano için, 1990), Fantazi Parçaları (Piyano için, 1993), Paganini Çeşitlemeleri (Piyano için,  1995), Sonat (Keman ve piyano için, 1997), İpekyolu (Piyano konçertosu, 1998).

Kitapları: Nasreddin Hoca'nın Dansları Piyano İçin - Four Dances Of Nasreddin Hodja For Piano (1990), Fantazi Parçaları Piyano İçin Fantasy Pieces For Piano (1993), Paganini Çeşitlemeleri Piyano İçin Paganini Variations For Piano (1995), Sonat Keman ve Piyano İçin - Sonata for Violin and Piano (1997), Uçak Notları (1999), Metin Altıok Ağıtı (2008), Yalnızlık Kederi (2009),  Fantazi Parçaları - Piyano İçin (nota, 2009)

KAYNAKÇA: Önder Kütahyalı / Notlara Sığdırılmış Koca Bir Dünya (Cumhuriyet Kitap, 1 Haziran 2000), www.fazilsay.net -  www.fazilsay.org, Vural Sözer / Müzik Ansiklopedik Sözlük (2005), İhsan Işık / Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) - Ünlü Sanatçılar (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 5, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013), İlke Boran - Kıvılcım Yıldız Şenürkmez / Kültürel Tarih Işığında Çok Sesli Batı Müziği (2010).