Atilla Tokatlı

1960’tan sonraki yayın patlaması ve düşünce fışkırması olayının ortasında yerini aldı. Sadece çevirmedi tarihin, dünya­nın, düşüncenin, tutkuların ve güzelliğin ülkemizdeki eşdeğer­lerini, karşılıklarını aradı. Bu bakımdan, ileride büyük kazıbilimciler arasında da anılacak Attila Tokatlı adı.

            İki Silahşörler’den biri o. Öbürü Selahattin Hilav.

            Birincisi her an karşınızdadır. Sizi sığlarda gezdirir, derin­lere daldırır. Öbürü kırk günde bir konuşur. İsrafil sedası geti­rir. Bu iki incelikli büyük adamın kültür ve düşünce hayatımıza katkılarını hepimiz biliyoruz. Hemen hepimiz o katkılarla da yetiştik ya da beslendik. Ama neden dökmüyoruz yazıya? Yazı ki elimizden alınamaz. Yoksa bir zamanı var da, onu mu bekli­yoruz?

            Hilav baştan beri düşünür. Çeviri ikinci bir iş onun için. Attila Tokatlı çevirmen-düşünür. Aslında her çeviri bir düşünce ürünüdür. Ama 1960’lardaki çevirmen-düşünürlüğün ayrı bir yanı var. Bir savaşçı, bir yalvaç yanı da var çevirmenin o yıllar­da. Sağlam biçimde gelişen yeni çevirmen kuşağının onlara na­sıl baktığını merak ediyorum.

            Attila Tokatlı, her şeyi, bu arada açıklanmaz, serseri kütük­leri de alıp götüren büyük bir ırmaktır; ırmak bereketiyle var olur. Selahattin Hilav ise, bir parıltı. Büyük, göz alıcı, yazgı bilinemezliğini (aynı zamanda kesinliğini) taşıyan bir parıltı.

            Attila Tokatlı için olay, Selahattin Hilav için olgu önemli.

            Dilimize 100’ü aşkın kitap çevirmiş Attila Tokatlı. Toplam 120 mi, 140 mı artık? En az 10 kadar da telif kitabı var. Sayfa öl­çüsüne vurursak 25-30 bin sayfa tutar. Nasıl mı gerçekleştirdi bunu?

            Sigarası yok, kumarı yok.

            Kim her gün 50 milyon lira harcayabilir? Kumar oynama­yacaksınız, rüşvet vermeyeceksiniz, yatırım yapmayacaksınız, armağanlarla donattığınız kimse olmayacak... Üst üste her gün, hatta bir gün, bir kez, 50 milyon lira harcayabilir misiniz? Söz­gelimi Sabancı, Koç harcayabilir mi?

Bir de tersini alalım. Cebinizde 1.000 lira var. Her gün 1.000 lirayla bir şölen hayatı yaşayabilir misiniz? Yaşayan kaç gün yaşar?

            Attila Tokatlı ilk durumu da, ikinci durumu da tek tek ya­şayabilir. Dahası, onları yan yana yaşamanın üstesinden de ge­lebilir.

            Sigarası yok, kumarı yok.

            Buna karşılık içkisi var, dostları var.

            Dünyayı bir dost sofrası olarak gördü.

            Zarif derler ya, sonuna kadar zarif adam. İncelikleriyle söylence değeri kazanmıştır çevresinde. Sartre’a mektup yaz­mıştır; sevimli bir kediden sürekli mektuplar almıştır. En ussal olanla en düşsel olan yan yanadır Attila Tokatlı’da. Ayşe’yi, Meloş’u, Durcan’ı; Hegel ile Ostrovski ile, Binbir Gece Masalları’nın adsız yaratıcılarıyla bir arada yaşatmaya çalışmıştır.

            Serüven adamı. Aragon’un şiirlerini Fuzuli’den, İmriuü’l-Kays’tan geçirerek Türkçeye aktarmayı denedi.

            Söylencedir. Bilge Ulysseus gibi, Köroğlu gibi, akrobatik iş­leri de olmuştur. Kemal Tahir’i üzmüş, Mehmet Ali Yalçın’ı kız­dırmıştır. Yedeksubay öğretmenliğini takma adla yaptığı da ri­vayet olunur. O üzgünlüğün de, o kızgınlığın da üç günlük ol­duğunu unutmayalım.

            Aldığını vermez derler onun için. Ama verdiğini de hiçbir zaman geri almamıştır. Aldıklarını ve verdiklerini yan yana getirsek, alacaklı çıkar.

            Yeryüzü alacaklısı.

            30 bin sayfalık çalışmaya karşı tüvit bir ceketten, siyah bir boyun atkısından başka malı olmadı.

            Çıkardığı dergiyi sürdüremedi. Adı Entelektüel’di derginin. Lüks bir lokanta açacaktı. Binbir Gece’yi fasikül fasikül çıkara­caktı. Yakacık’ı dostlar bucağı yapacaktı.

            İnsan mutluluğunun kumral ve tertemiz Don Juan’ı. Pen­cereden yatak odasına iki satır sıcak laf etmek için girer.

                                                                             (99 Yüz İzdüşümler Senaryosu, 2004)