Kadri Cemil Paşa

Asker, Yazar

Doğum
Ölüm
27 Kasım, 1973
Eğitim
Halkalı Yüksek Ziraat Mektebi

Asker, yazar (D.1893, Diyarbakır - Ö. 27 Kasım 1973, Şam / Suriye). Diyarbakır’ın önde gelen ailelerinden Cemilpaşazade Fuad Bey’in oğludur. Diyarbakır Askeri Rüştiyesi (Ortaokulu) ve Askeri İdadi (Lise) öğreniminin ardından bir süre Halkalı Yüksek Ziraat Mektebi’nde okudu. Bu dönemde amcası Ömer Cemilpaşa ve iki arkadaşı ile birlikte Kürt Talebe Hêvî Cemiyeti’ni kurdu. Daha sonra öğrenim için Lozan’a gönderildi; 1913’te, amcasının oğlu Ekrem Cemil Paşa ve arkadaşlarıyla orada Hêvî Cemiyeti’nin şubesini açtı. Ancak Birinci Dünya Savaşı dolayısıyla İstanbul’a dönmek zorunda kaldı.  

Askerlik şubesine başvurarak süvari yedek subay okuluna kabul edildi. Dört aylık bir eğitimden sonra Üçüncü Ordu’ya verilip Şark Cephesi’nde savaştı. Ardı köyünde İkinci Süvari Fırkası Komutanı Mürsel Bey tarafından oluşturulan İhtiyat Livası (Birliği)’na gönderildi. O birlik dağıtılınca Ahlat’taki 23. Nizamiye Süvari Alayı’na gönderildi. Karadeniz Bölgesi’nde faaliyetlerini sürdüren Pontosçu çeteleriyle mücadele ettikten sonra Filistin Cephesi’nde görevlendirildi. Ancak Amman’da İngilizlere tutsak düşerek bir buçuk yıl Mısır’da İskenderiye Seydbeşir tutsak kampında kaldı.

1929’da Diyarbakır’a döndükten sonra Hoybun örgütüyle ilişki kurdu ve aynı yıl Suriye’ye iltica etti. Orada Hoybun’a katılarak merkez yönetimine seçildi. Bu dönemde Hoybun örgütü “Şimali Kürdistan’a bir taarruz harekâtı” planlamış ve Kadri Cemil Paşa “Dêrik-Mêrdîn” cephesinde görev almışsa da, Fransız yönetimi Hoybun yöneticilerini Suriye’nin Kürt bölgelerinden Şam’da topladığı için o harekâta katılamadı.

Kadri Cemil Paşa, 1932’de Suriye'de kurulan Cezire Yoksul Kürtlere Yardım Derneği’nin üyesi oldu. 1933’te Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından çıkarıldı. 1937’de Fransız yönetiminin Hıristiyanlar ile Kürtleri Araplara karşı kullanmak istediğinde buna yanaşmadığı için diğer Cemilpaşazadeler ile birlikte Tüdmür’e sürüldü. 1934-39 yılları arasından Hoybun’un siyasi temsilciliğini yaptı. 1937’de Hoybun’un kurduğu Kürtlerin Özgürlüğü ve Birliği örgütünün sorumlusu oldu.

Mahabad Cumhuriyeti’nin kurulması üzerine de, Hîzba Demokrata Kurdî ya Suriyê (Suriye Kürt Demokrat Partisi) temsilcisi sıfatıyla Mahabad’a gönderildi. Süleymaniye yolundan İran’a giren Kadri Cemilpaşa, Bukan’da Kürt kökenli Irak ordusu subaylarından Mustafa Hoşnav’la karşılaştı ve onunla birlikte Mahabad’a gitti. Mahabad’da, İran Kürdistan Demokrat Partisi (KDP-İ)’ne katılmış ve Kadı Muhammed’in emriyle Tebriz’deki Sovyet Genel Konsolosluğu’nu ziyaret ederek, Mahabad Cumhuriyeti’nin isteklerini Stalin’e bildirmek için ilişkiye geçti. Ancak, Mahabad Cumhuriyeti’nden kendisine herhangi görev verilmediği için kısa sürede Mahabad’ı terk etti. 26 Kasım 1973’te Şam’da ölen Kadri Cemil Paşa, Cemilpaşazade Kasım Bey’in kızı Cavide Hanım ile evliydi ve çocuğu yoktu.

ESERLERİ:

Doza Kürdüstan (Beyrut, 1969 - Kürdistan Davası (1991), Doza Kurdistan: Kürt Milletinin 60 Yıllık Esaretten Kurtuluş Savaşı Hatıraları (Haz. Mehmet Bayrak, 2. Bas., 1991).

HAKKINDA: Şevket Beysanoğlu / Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları (c. 2, 1997), Mehmet Kemal Işık (Torî) / Kadri Cemil Paşa (Zinar Silopî) Ünlü Kürt Bilgin ve Birinci Kuşak Aydınlar (İstanbul 2000), İhsan Işık / TEKAA (2006) - Diyarbakır Ansiklopedisi (2013).

FOTO GALERİ

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör