Atilla Özkırımlı

Eleştirmen, Edebiyat Araştırmacısı

Doğum
Ölüm
23 Ocak, 2005
Eğitim
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü

Edebiyat araştırmacısı, eleştirmen (D. 1942, Konya – Ö. 23 Ocak 2005, İstanbul). Adana’da başladığı ortaöğrenimini Maraş Lisesinde tamamladı (1960). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü (1968) mezunu. Öğretim görevlisi olarak iki yıl kadar Hacettepe Üniversitesi Temel Bilimler Yüksek Okulu Türkçe Bölümünde çalıştı. 12 Mart (1971) döneminde işine son verilince yayınevlerinde danışmanlık, Cumhuriyet gazetesinde düzeltmenlik (1973-76) yaptı. Daha sonra Atatürk Eğitim Enstitüsünde (1978), İstanbul Devlet Konservatuarında (1978) Türkçe ve edebiyat dersleri verdi. YÖK Yasasıyla Mimar Sinan Üniversitesine bağlanan konservatuardaki görevinden istifa ederek (1982) yazarlığı uğraş edindi. Daha sonra Anadolu Üniversitesi İletişim Fakültesinde Türkçe öğretim görevlisi olarak (1992-99) çalıştı. Günümüzde Kitaplar dergisinin yayın yönetmenliğini (1984-86) üstlendi. Altmış üç yaşındayken solunum yetmezliğinden vefat etti. İstanbul’da Kozlu Mezarlığında toprağa verildi.

Edebiyata Su ve Düzlem dergilerinde çıkan şiir ve hikâyeleriyle (1963-64) girmişti. Daha sonra eleştiri ve incelemeleri; Papirüs, May, Yeni Dergi, Ulus, Gösteri, Türk Dili, Soyut, Birikim, Milliyet-Sanat, Cumhuriyet dergi ve gazetelerinde yayımlandı. Cumhuriyet gazetesi kültür-sanat sayfasında eleştiriler yazdı. Edebiyat tarihi alanında araştırmalar yaptı. Yakup Kadri Karaosmanoğlu ile Sabahattin Ali’nin eserlerinin eleştirel basımlarını hazırladı. TV’de kitap tanıtım programları hazırladı ve sundu. TRT için “Zaman Zaman İçinde” üst başlığıyla belgesel-drama nitelikli Ramazan programlarının senaristliğini ve sanat yönetmenliğini (1991-92) üstlendi. Türk edebiyat tarihine ilişkin araştırma ve incelemelerinde toplum yapısıyla sanat arasındaki ilişkiyi öne alan bir tutumu benimsedi. Araştırma dalında Yayıncılık Emek Ödülü aldı. Şair ve edebiyat araştırmacısı Şükran Kurdakul, onun eleştirmenliğini “Sevecen bir tavırla, nesnel ölçülere bağlı” diye tanımladı.

“Şimdi daha iyi kavrıyorum Erdek’teki karşılaşmamızdaki susuşlarını. Benim için yeniden gençliğimize döneceğimiz yaz günleriydi. Yenikapı’yı anımsayabilirdik. Tasarılarımızı anlatırdık. Yorgunluğunu önemsememiştim. Kuşağımız koşuşturmaktan, ekmek parası için tasarılardan yorulmaya başlamıştı. Bezginlik pek yakışmazdı ona. Ama o kapalı kutuydu sanki. Kırgın mıydı? Galiba. Yoksa yeni bir kitabı basıldığının ertesinde hiç ölür müydü?” (Sennur Sezer)

ESERLERİ:

ARAŞTIRMA-İNCELEME: Kabusname (önsöz ve notlarla, Mercimek Ahmet’ten, 1973), Nedim (1974), Ahmet Haşim (1974), Tevfik Fikret (1978), Sabahattin Ali (Filiz Ali Laslo ile, 1979, gen. yeni bas., 1986), Edebiyat İncelemeleri: Yazılar I (1983), Alevilik-Bektaşilik Edebiyatı (1985), Yazarları da Vururlar (Celal Üster ile, 1987), İlkokullar İçin Türkçe Konuşturan Sözlük (1989), Ortaokullar İçin Türkçe Konuşturan Sözlük (Selahattin Kaya ile, 1989), Tarihe Not Düşmek (1989), Toplumsal Bir Başkaldırının İdeolojisi: Alevilik-Bektaşilik (1990), Çağdaş Türk Edebiyatı (1991), Açıklamalı Edebiyat Terimleri Sözlüğü (1991), Türk Dili (T. Baraz, N. Karasar ile, 1992), Ömer Seyfettin - Seçilmiş Hikâyeler (İnceleme-derleme, 1992), Romanların Dünyasında (1994), Türk Dili Dil ve Anlatım (1994), Tarih İçinde Türk Edebiyatı (1995), Türk Edebiyatı Tarihi (2 cilt, 2004).

ANSİKLOPEDİ: Türk Edebiyatı Ansiklopedisi (5 cilt: 1982, eklerle 4. bas., 1987).

DENEME: Hayatımıza Sevgisizliğe ve Yalnızlığa Dairdir (1991), Sevgim Acıyor (1995).

ELEŞTİRİ: Öykülerle Romanlarda Yaşamak (1995).

BİYOGRAFİ: O Güzel İnsanlar: Edebiyatımızdan Portreler (1998).

SÖZLÜK: İlkokullar İçin Türkçe Konuşturan Sözlük (1989), Ortaokullar İçin Türkçe Konuşturan Sözlük (Selahattin Kaya ile, 1989), Açıklamalı Edebiyat Terimleri Sözlüğü (1991).

DERLEME: En Güzel Türk Hikâyeleri (3 cilt, 1999).

YAYIMA HAZIRLAMA: Mustafa Kemal Atatürk / Söylev (Yalınlaştırılmış özet metin, 1991), Gençlik ve Edebiyat Hatıraları (Yakup Kadri Karaosmanoğlu, 1969), İslâm ve Çalışma Miti (ed., Fred Halliday’den çeviri, çev., Umut Özkırımlı).

KAYNAKÇA: TDE Ansiklopedisi (c. 7, 1976-98), Atilla Özkırımlı / Türk Edebiyatı Ansiklopedisi (1982), Türk Edebiyatı Ansiklopedisi (Yazko Somut, 4.2.1983/27), Tuncer Uçarol / Türk Edebiyatı Ansiklopedisi (Yazko Somut, 4.2.1983), İhsan Işık / Yazarlar Sözlüğü (1990, 1998) - Türkiye Yazarlar Ansiklopedisi (2001, 2004) – Encyclopedia of Turkish Authors (2005) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (2006, gen. 2. bas. 2007) – Ünlü Bilim Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, C. 2, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013),  Cumhuriyet Kitap (17.11.1994), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), TBE Ansiklopedisi (c. 2, 2001), Özkırımlı Toprağa Verildi (Hürriyet, 24.1.2005), Sennur Sezer / Yorgun ve Kırgın Gitti (Radikal, 25.1.2005), Öner Yağcı / Edebiyatımızdan Bir Yıldız Daha Kaydı (Cumhuriyet Kitap, 3.2.2005).

 

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör