Zühtü Bayar

Yazar, Şair

Doğum
18 Kasım, 1943
Ölüm
26 Mart, 2011
Burç

Şair ve yazar (D. 18 Kasım 1943, Niğde – Ö. 26 Mart 2011, İstanbul). Ayşe Atlanç, Dr. Hikmet Ferda, Güliz Arda, Mehmet Atılgan, Mehmet Selim, Mustafa Santafe, Güngör Okan, Zahit Beğen adlarını da kullandı. Gazeteci Atılgan Bayar’ın babasıdır. Mersin Gazi İlkokulunu okudu. Lise öğrenimi siyasal eylemde bulunması nedeniyle verilen sürgün cezası üzerine yarım kaldı. Küçüklüğünden itibaren ilginç çalışmalar yaptı. Roket vb. araçlar için çeşitli deneyler yaparak o dönemde girişimlerini sürdürdü. Bu ilginç çalışmaları ile ilgili olarak onaltı yaşındayken Hürriyet, Milliyet ve Hafta Sonu dergisinde kendisiyle yapılan röportajlar yayımlandı O dönemde Hürriyet, Milliyet, Tercüman ve Ekspres gibi gazetelerde hakkında haberler çıktı. Okulu bıraktıktan sonra Türkiye Millî Gençlik Teşkilatı dergisi Gençlik’te düzeltmen ve sekreter olarak gazeteciliğe adım attı. İlk yazısını bu dergide yayımladı. Gençlik dergisinde Asım Bezirci ile tanıştı. S. G. Akarsu ile Nurten Tuç’un birlikte kurdukları İzlem Yayınevi ve Oyun dergisinde ve Günaydın gazetesinin çeşitli birimlerinde çalıştı. 1978’de silahlı bir çatışma sonucunda tutuklanarak Bayrampaşa Cezaevi Siyasîler Koğuşuna konuldu. 1980’lerin başında eski sikke ve antika ticareti yaptı. 1983’te Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Danışma Kurulu üyesi oldu. 1989’dan itibaren beş yıl süre ile İspanya’da yaşadı. Orada çeşitli radyo programlarına katıldı. 1992’de sahaf ve antikacı dükkânı açtı. Nâzım Hikmet Vakfı Danışma Kurulu üyeliğine seçildi ve özel arşivini vakfa açtı (1995). Özellikle 1990’lı yılların sonunda hakkında çeşitli yayınlarda özel dosyalar hazırlandı. Birçok televizyon programına katıldı. 26 Mart 2011 günü İstanbul’da vefat etti.

İlk şiiri, “Güngör Okan” takma adıyla 1964’te Oturum dergisinde yayımlandı. Deneme ve eleştirileri, çalıştığı Gençlik ve Oyun (1961-63), yönettiği Oturum (1964), Türk Solu (1968), kurucuları arasında yer aldığı Yeni Gerçek (1967), Gelecek (1971), Yansıma (1972) dergileri ile Yeni Ortam (1972), Çaltı, Yelken, Papirüs, Forum, Ulus, Barış, Türk Dili, Soyut, Milliyet Çocuk, Varlık, İnsancıl, Evrensel, Collection, Aydınlık gibi dergi ve gazetelerde yayımlandı. İstanbul Sanat ve Tarih Ansiklopedisi’ne çeşitli konularda katkıda bulundu. 1997’de Giovanni Scognamillo, Metin Demirhan ve Nilgün Birgül ile birlikte Nostromo bilim dergisini kurdu. İstanbul Belediyesi Kısa Öykü Yarışmasında “Güneşe Köprü” adlı öyküsüyle mansiyon kazandı (1988). Türkiye Bilişim Derneği tarafından Türk bilim ve edebiyatına yaptığı katkılardan dolayı kendisine plaket verildi (2003).

“Mekikler hikâyesinde konu olarak işçi kesimini ele almış Zühtü Bayar. Bir çorap atölyesinde çalışan işçilerin iç dünyasına eğiliyor. Yazarın makine-insan ilişkisini vurgulaması, zaman olarak bir öğle tatilini seçip, tezgâhların ardından çıkan işçileri salt görünümleriyle değil, bu görünümü belirleyen ruhsal durumlarıyla vermesi ilgi çekiyor. Belli ki Zühtü Bayar toplumsal durumun çelişkisinden çok bu çelişkiyi yaşayan insanı öne almak istiyor. Bu nedenle de işçi-işveren ilişkisini, koşulların zorlayıcılığı gibi sorunları ikinci plana itiyor. Yansıtmak istediği insanın dünyasını belirleyen ayrıntılar olarak kullanıyor onları… Anlatımda ise çeşitliliği yeğliyor. Birinci ve üçüncü tekil şahıs arasında gidip geliyor, iç monologlardan yararlanıyor. Böylece öz ve biçim arasında  bir denge sağlıyor. Tek kusuru söz konusu iç konuşmalarda, okuyucunun belli bir düşünsel disiplinden geçmiş insan karşısında olduğu izlenimine kapılması. Ama eleştirmen olarak edebiyata giren ve kendi çizgisinde  belirli bir gelişimi sürdüren Bayarın hikâyede de başarılı olacağı şimdiden söylenebilir.”  (Atilla Özkırımlı)

ESERLERİ:

DENEME-İNCELEME: Eğitim Sorunlarımız (1964), Nazım Hikmet Üzerine (1967), Yazdık Nazım Diye Diye (derleme, Günel Altıntaş ile, 1974), Nazım Hikmet’in Oyun Yazarlığı (1995), Bilimkurgu ve Gerçeklik (2001).

ŞİİR: Zaman Aynası (1980).

ROMAN: Filler Mezarlığı (1991), Sahte Uygarlık (1999).

ÖYKÜ: Geyşa Android Şirketi (1999).

ÇEVİRİ: Kıyametten Sonra (Jack London’dan, Sönmez Güven ile, 1991), Düşünceler ve Pırıltılar (Sri Aurobindo’dan, 1994).

KAYNAK: Yelken (Mart 1968), Duyar Özgü / Meltem (Haziran 1968), Ahmet Köklügiller / Forum (Ağustos 1968), Yansıma (Mayıs 1972), Behçet Necatigil / Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü (18. bas. 1999), Şükran Kurdakul / Şairler ve Yazarlar Sözlüğü (gen. 6. bas. 1999), Mustafa Yelkenli / Zühtü Bayar’ın bilimkurgu dünyası (Cumhuriyet Kitap, 31.8.2000), TBE Ansiklopedisi (c.1, 2001), Türkiye Yazarlar Birliği / Türkiye Kültür Sanat Yıllığı (2012).

İLGİLİ BİYOGRAFİLER

Devamını Gör